I. Đánh bắt cá bất hợp pháp và IUU
Đánh bắt cá bất hợp pháp (IUU) là một vấn đề nghiêm trọng trong quản lý nghề cá toàn cầu. IUU bao gồm các hoạt động đánh bắt không được báo cáo, không được quy định và vi phạm pháp luật quốc gia và quốc tế. Theo FAO, IUU gây thiệt hại khoảng 23 tỷ USD mỗi năm cho nền kinh tế toàn cầu. Các quốc gia đang phát triển, như Việt Nam, chịu ảnh hưởng nặng nề do thiếu nguồn lực để bảo vệ tài nguyên biển. IUU không chỉ làm suy giảm nguồn lợi thủy sản mà còn đe dọa đa dạng sinh học và an ninh lương thực.
1.1. Tác động kinh tế của IUU
IUU gây ra những thiệt hại kinh tế đáng kể. Các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản phải đối mặt với chi phí kiểm tra nguồn gốc, lưu giữ hàng hóa và nguy cơ bị từ chối nhập khẩu. Ví dụ, khi EU áp dụng thẻ vàng đối với Việt Nam, 100% container hải sản xuất khẩu sang EU bị giữ lại để kiểm tra, gây tốn kém thời gian và tiền bạc. Nếu không khắc phục, Việt Nam có nguy cơ bị áp dụng thẻ đỏ, đồng nghĩa với việc cấm xuất khẩu thủy sản sang EU.
1.2. Tác động môi trường của IUU
IUU gây suy thoái môi trường biển thông qua việc sử dụng các phương pháp đánh bắt hủy diệt như thuốc nổ và xung kích điện. Những phương pháp này phá hủy các rạn san hô, làm mất nơi cư trú của nhiều loài sinh vật biển. Theo Bloomberg, nguồn thủy sản tại Biển Đông đã giảm 95% so với thập niên 50, phần lớn do khai thác quá mức của ngư dân Trung Quốc. IUU cũng đe dọa an ninh lương thực của các quốc gia phụ thuộc vào cá làm nguồn protein chính.
II. Pháp luật quốc tế về IUU
Pháp luật quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý và chống lại IUU. Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) quy định quyền chủ quyền của các quốc gia ven biển trong việc khai thác và bảo tồn tài nguyên sinh vật trong vùng đặc quyền kinh tế. UNCLOS cũng yêu cầu các quốc gia hợp tác để bảo tồn các loài cá di cư xa và các loài cá sống trong cả vùng đặc quyền kinh tế và biển cả.
2.1. Quy định của UNCLOS về IUU
UNCLOS quy định quốc gia ven biển có quyền thi hành các biện pháp cần thiết để bảo vệ tài nguyên sinh vật, bao gồm việc kiểm tra, bắt giữ và khởi tố các tàu cá vi phạm. Tuy nhiên, UNCLOS chưa có quy định cụ thể về quản lý các loài cá di cư xa, dẫn đến tình trạng khai thác quá mức và xung đột giữa các quốc gia.
2.2. Hiệp định năm 1995
Hiệp định năm 1995 bổ sung các quy định về bảo tồn và quản lý các đàn cá di cư xa. Hiệp định yêu cầu các quốc gia hợp tác để đảm bảo khai thác bền vững các loài cá này. Tuy nhiên, việc thực thi hiệp định vẫn còn nhiều thách thức do thiếu cơ chế giám sát và xử lý vi phạm hiệu quả.
III. Đề xuất cho Việt Nam
Việt Nam cần áp dụng các biện pháp mạnh mẽ để chống lại IUU và bảo vệ nguồn lợi thủy sản. Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật, tăng cường hợp tác quốc tế và nâng cao nhận thức của ngư dân là những giải pháp quan trọng.
3.1. Hoàn thiện pháp luật
Việt Nam cần xây dựng và hoàn thiện các quy định pháp luật về IUU, đặc biệt là các quy định về kiểm soát hoạt động đánh bắt và xử lý vi phạm. Việc này sẽ giúp Việt Nam đáp ứng các yêu cầu của EU và các thị trường xuất khẩu khác.
3.2. Tăng cường hợp tác quốc tế
Việt Nam nên tham gia tích cực vào các diễn đàn quốc tế và khu vực về IUU để học hỏi kinh nghiệm và tăng cường hợp tác trong việc quản lý nghề cá. Việc này sẽ giúp Việt Nam nâng cao vị thế và uy tín trên trường quốc tế.
3.3. Nâng cao nhận thức của ngư dân
Việt Nam cần đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, phổ biến pháp luật quốc tế và pháp luật Việt Nam về IUU đến ngư dân. Việc này sẽ giúp ngư dân hiểu rõ các quy định và tuân thủ pháp luật, từ đó giảm thiểu các hoạt động IUU.
