Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học và Sinh Thái Học của Chẫu Hylarana Guentheri (Boulenger, 1882) ở Thanh Hóa

• Tác giả: Lê Thị Hoa
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Kim Tiến
• Trường học: Trường Đại Học Hồng Đức
• Chuyên ngành: Động vật học
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học và Sinh Thái Học của Chẫu Hylarana Guentheri tại Thanh Hóa
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Thanh Hóa

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.3. Nội dung nghiên cứu
• 1.4. Ý nghĩa của đề tài
• 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Lƣợc sử nghiên cứu lƣỡng cƣ
• 2.1.1. Khái quát các nghiên cứu về lƣỡng cƣ ở Việt Nam
• 2.1.2. Nghiên cứu lƣỡng cƣ, bò sát ở Thanh Hóa
• 2.2. Nghiên cứu sinh học sinh thái lƣỡng cƣ
• 2.2.1. Ở Việt Nam
• 2.2.2. Ở Thanh Hóa
• 3. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm địa hình và khí hậu huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa
• 3.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội và văn hóa
• 3.3. Đặc điểm điều kiện tự nhiên khu vực xã Kiên Thọ
• 4. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 4.1. Địa điểm, thời gian nghiên cứu
• 4.2. Phƣơng pháp nghiên cứu
• 4.2.1. Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu
• 4.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ngoài thực địa
• 4.2.2.1. Phƣơng pháp pháp thu và xử lý mẫu
• 4.2.2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu môi trƣờng sống và nơi ở
• 4.2.2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu đặc điểm dinh dƣỡng của Chẫu ngoài tự nhiên
• 4.2.3. Phƣơng pháp nghiên cứu trong phòng thí nghiệm
• 4.3. Phƣơng pháp xử lí số liệu
• 5. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 5.1. Hệ thống phân loại và đặc điểm phân loại chẫu Hylarana guentheri (Boulenger, 1882)
• 5.1.1. Hệ thống phân loại
• 5.1.2. Đặc trƣng của loài
• 5.2. Phân tích các chỉ tiêu hình thái của Chẫu
• 5.2.1. Đặc điểm hình thái của quần thể Chẫu
• 5.2.2. Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu trưởng thành
• 5.2.2.1. Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu đực trưởng thành
• 5.2.2.2. Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu cái trưởng thành
• 5.2.3. Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu non
• 5.2.3.1. Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu đực non
• 5.2.3.2. Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu cái non
• 5.3. Sự phân hóa hình thái của Chẫu
• 5.3.1. Sự phân hóa đực cái của Chẫu trưởng thành
• 5.3.2. Sự phân hóa đực cái của Chẫu non
• 5.3.3. Sự phân hóa giữa con non và con trưởng thành
• 5.4. Một số đặc điểm sinh học, sinh thái của Chẫu
• 5.4.1. Môi trƣờng sống và nơi ở
• 5.4.2. Đặc điểm dinh dƣỡng
• 5.4.2.1. Thành phần và số lượng thức ăn
• 5.4.2.2. Thành phần thức ăn theo giống
• 6. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ ẢNH
• DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học Chẫu Guentheri

Nghiên cứu về đặc điểm sinh học và sinh thái học của Chẫu Hylarana Guentheri là vô cùng quan trọng trong bối cảnh đa dạng sinh học đang bị đe dọa. Việt Nam, một trong những quốc gia có tính đa dạng sinh học cao, cần những nghiên cứu chi tiết để bảo tồn các loài lưỡng cư bản địa. Việc hiểu rõ về môi trường sống, thức ăn, và sinh sản của Chẫu Hylarana Guentheri sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp bảo tồn hiệu quả. Nghiên cứu này tập trung vào khu vực Thanh Hóa, nơi có nhiều hệ sinh thái đặc biệt và là nơi sinh sống của nhiều loài lưỡng cư quý hiếm. Theo WWF, Việt Nam là một trong 200 vùng sinh thái tiêu biểu toàn cầu, do đó việc nghiên cứu và bảo tồn các loài lưỡng cư như Chẫu Hylarana Guentheri là vô cùng cấp thiết.

1.1. Tầm quan trọng của Nghiên cứu Lưỡng cư tại Việt Nam

Nghiên cứu về lưỡng cư, đặc biệt là Chẫu Hylarana Guentheri, đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá và bảo tồn đa dạng sinh học. Các loài lưỡng cư là chỉ thị sinh học nhạy cảm, phản ánh chất lượng môi trường sống. Sự suy giảm số lượng hoặc biến đổi trong đặc điểm sinh học của chúng có thể cảnh báo về ô nhiễm môi trường hoặc mất môi trường sống. Nghiên cứu này cung cấp dữ liệu quan trọng để xây dựng các chiến lược bảo tồn hiệu quả, đảm bảo sự tồn tại của các loài lưỡng cư và duy trì cân bằng sinh thái. Các nghiên cứu gần đây đã bổ sung nhiều loài mới cho khu hệ LCBS Việt Nam, điều này chứng tỏ tiềm năng ĐDSH của nước ta.

1.2. Giới thiệu về Chẫu Hylarana Guentheri ở Thanh Hóa

Chẫu Hylarana Guentheri là một loài ếch phổ biến ở khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam. Tại Thanh Hóa, loài này đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn và hệ sinh thái địa phương. Nghiên cứu này tập trung vào việc xác định đặc điểm sinh thái và sinh học của Chẫu Hylarana Guentheri tại xã Kiên Thọ, huyện Ngọc Lặc, nhằm cung cấp thông tin chi tiết về loài này trong điều kiện tự nhiên. Các loài Lưỡng cư nói chung và Chẫu Hylarana guentheri nói riêng là những loài có lợi cho con người. Chúng được dùng làm nguồn thức ăn cho người và vật nuôi, là động vật tiêu diệt sâu bọ phá hoại cây trồng.

II. Thách Thức Nghiên Cứu Bảo Tồn Chẫu Hylarana Guentheri

Việc bảo tồn Chẫu Hylarana Guentheri đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Sự phát triển kinh tế xã hội, mở rộng cơ sở hạ tầng, và sử dụng quá nhiều thuốc bảo vệ thực vật đã gây ô nhiễm môi trường sống và thu hẹp phạm vi phân bố của loài. Biến đổi khí hậu cũng là một yếu tố đe dọa, gây ra những thay đổi bất lợi cho sinh sản và dinh dưỡng của Chẫu Hylarana Guentheri. Nghiên cứu này nhằm đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố này và đề xuất các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực, bảo vệ đa dạng sinh học và duy trì quần thể Chẫu Hylarana Guentheri ổn định.

2.1. Ảnh hưởng của Môi trường sống đến Chẫu Hylarana Guentheri

Môi trường sống đóng vai trò then chốt trong sự tồn tại và phát triển của Chẫu Hylarana Guentheri. Mất rừng, ô nhiễm nguồn nước, và thay đổi cảnh quan do hoạt động nông nghiệp và công nghiệp đều ảnh hưởng tiêu cực đến loài này. Nghiên cứu này sẽ tập trung vào việc đánh giá chất lượng môi trường sống hiện tại của Chẫu Hylarana Guentheri tại Thanh Hóa, xác định các yếu tố gây ô nhiễm và đề xuất các biện pháp cải thiện môi trường sống để bảo vệ loài. Gần đây, cùng với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước, kéo theo cơ sở hạ tầng phát triển làm thu hẹp môi trường sống, sự sử dụng quá nhiều thuốc bảo vệ thực vật đã làm ô nhiễm môi trường sống và cùng với sự biến đổi khí hậu,.

2.2. Tác động của Biến đổi khí hậu lên Sinh sản của Chẫu

Biến đổi khí hậu gây ra những thay đổi về nhiệt độ, lượng mưa, và mực nước, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh sản của Chẫu Hylarana Guentheri. Nghiên cứu này sẽ xem xét tác động của biến đổi khí hậu lên thời gian sinh sản, số lượng trứng, và tỷ lệ sống sót của nòng nọc. Dữ liệu này sẽ giúp dự đoán những thay đổi trong quần thể Chẫu Hylarana Guentheri trong tương lai và đề xuất các biện pháp thích ứng để bảo vệ loài. Các nghiên cứu về lưỡng cư bò sát đã được nhiều tác giả thực hiện. Tuy nhiên chủ yếu là những nghiên cứu về khu hệ và thành phần loài ở các VQG và KBTTN, các nghiên cứu về sinh học, sinh thái cá thể chưa nhiều.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đặc Điểm Hình Thái Chẫu Guentheri

Nghiên cứu này sử dụng phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu hình thái của Chẫu Hylarana Guentheri để xác định các đặc điểm phân loại và biến dị. Các mẫu vật được thu thập từ các khu vực khác nhau trong xã Kiên Thọ, sau đó được đo đạc và mô tả chi tiết về kích thước, màu sắc, và các đặc điểm hình thái khác. Phân tích thống kê được sử dụng để so sánh các đặc điểm hình thái giữa các quần thể và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự biến dị hình thái. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng về sự đa dạng hình thái của Chẫu Hylarana Guentheri và giúp phân biệt loài này với các loài ếch khác.

3.1. Thu thập và Xử lý Mẫu vật Chẫu Hylarana Guentheri

Quá trình thu thập mẫu vật Chẫu Hylarana Guentheri được thực hiện cẩn thận để đảm bảo tính đại diện và chính xác của dữ liệu. Các mẫu vật được thu thập từ nhiều địa điểm khác nhau trong xã Kiên Thọ, bao gồm các khu vực ruộng lúa, ao hồ, và kênh mương. Sau khi thu thập, các mẫu vật được bảo quản và xử lý theo quy trình chuẩn để đảm bảo chất lượng và độ tin cậy của dữ liệu hình thái. Phương pháp pháp thu và xử lý mẫu .2 Phương pháp nghiên cứu môi trường sống và nơi ở .3 Phương pháp nghiên cứu đặc điểm dinh dưỡng của Chẫu ngoài tự nhiên .

3.2. Phân tích Biến dị Hình thái của Chẫu Hylarana Guentheri

Phân tích biến dị hình thái là một phần quan trọng của nghiên cứu này. Các đặc điểm hình thái của Chẫu Hylarana Guentheri có thể khác nhau giữa các quần thể do ảnh hưởng của môi trường sống và các yếu tố di truyền. Nghiên cứu này sẽ sử dụng các phương pháp thống kê để so sánh các đặc điểm hình thái giữa các quần thể và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến sự biến dị hình thái. Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu trưởng thành . Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu đực trưởng thành. Đặc điểm biến dị hình thái của Chẫu cái trưởng thành .

IV. Nghiên Cứu Sinh Thái Môi Trường Sống Chẫu Guentheri

Nghiên cứu về môi trường sống của Chẫu Hylarana Guentheri tập trung vào việc xác định các yếu tố sinh thái quan trọng ảnh hưởng đến sự phân bố và sinh tồn của loài. Các yếu tố này bao gồm nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, độ pH của nước, và sự hiện diện của các loài thực vật và động vật khác. Nghiên cứu cũng xem xét tác động của các hoạt động của con người, như nông nghiệp và công nghiệp, đến môi trường sống của Chẫu Hylarana Guentheri. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng để bảo vệ và phục hồi môi trường sống của loài.

4.1. Xác định Các yếu tố Sinh thái Ảnh hưởng đến Chẫu

Các yếu tố sinh thái như nhiệt độ, độ ẩm, và ánh sáng có ảnh hưởng lớn đến sự phân bố và sinh tồn của Chẫu Hylarana Guentheri. Nghiên cứu này sẽ sử dụng các thiết bị đo đạc để ghi lại các thông số môi trường tại các địa điểm khác nhau trong xã Kiên Thọ và phân tích mối quan hệ giữa các yếu tố này và sự hiện diện của Chẫu Hylarana Guentheri. Điều kiện tự nhiên khu vực nghiên cứu . Đặc điểm địa hình và khí hậu huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa.2 Đặc điểm kinh tế, xã hội và văn hóa .

4.2. Đánh giá Tác động của Con người đến Môi trường sống

Các hoạt động của con người, như nông nghiệp và công nghiệp, có thể gây ra những tác động tiêu cực đến môi trường sống của Chẫu Hylarana Guentheri. Nghiên cứu này sẽ đánh giá mức độ ô nhiễm nguồn nước, mất rừng, và thay đổi cảnh quan do các hoạt động này và đề xuất các biện pháp giảm thiểu tác động tiêu cực. Đặc điểm điều kiện tự nhiên khu vực xã Kiên Thọ Xã Kiên Thọ nằm ở phía Đông Nam huyện Ngọc Lặc, cách thị trấn huyện Ngọc Lặc 15 Km. Vị trí địa lý xã Kiên Thọ: - Phía Đông giáp Xuân Châu, xã Xuân Thiên và xã Thọ Minh (huyện Thọ Xuân).

V. Dinh Dưỡng Chẫu Thức Ăn Của Chẫu Hylarana Guentheri

Nghiên cứu về dinh dưỡng của Chẫu Hylarana Guentheri tập trung vào việc xác định thành phần thức ăn của loài trong điều kiện tự nhiên. Các mẫu vật được thu thập và phân tích dạ dày để xác định các loại côn trùng, động vật không xương sống, và thực vật mà Chẫu Hylarana Guentheri ăn. Nghiên cứu cũng xem xét sự thay đổi trong thành phần thức ăn theo mùa và theo giai đoạn phát triển của Chẫu Hylarana Guentheri. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin quan trọng về vai trò của Chẫu Hylarana Guentheri trong chuỗi thức ăn và hệ sinh thái địa phương.

5.1. Phân tích Thành phần Thức ăn của Chẫu Hylarana Guentheri

Phân tích thành phần thức ăn là một phần quan trọng của nghiên cứu này. Các mẫu vật được thu thập và phân tích dạ dày để xác định các loại côn trùng, động vật không xương sống, và thực vật mà Chẫu Hylarana Guentheri ăn. Nghiên cứu cũng xem xét sự thay đổi trong thành phần thức ăn theo mùa và theo giai đoạn phát triển của Chẫu Hylarana Guentheri. Đặc điểm dinh dưỡng . Thành phần và số lượng thức ăn . Thành phần thức ăn theo giống .

5.2. Vai trò của Chẫu trong Chuỗi Thức ăn Địa phương

Chẫu Hylarana Guentheri đóng vai trò quan trọng trong chuỗi thức ăn và hệ sinh thái địa phương. Loài này là một mắt xích quan trọng trong việc kiểm soát số lượng côn trùng và động vật không xương sống, đồng thời là nguồn thức ăn cho các loài động vật lớn hơn. Nghiên cứu này sẽ đánh giá vai trò của Chẫu Hylarana Guentheri trong chuỗi thức ăn và đề xuất các biện pháp bảo vệ loài để duy trì cân bằng sinh thái. Trong tự nhiên, Chẫu là mắt xích thức ăn quan trọng trong chuỗi và lưới thức ăn góp phần giữ cân bằng sinh thái tự nhiên và bảo tồn đa dạng sinh học.

VI. Kết Luận Tương Lai Bảo Tồn Chẫu Guentheri

Nghiên cứu về đặc điểm sinh học và sinh thái học của Chẫu Hylarana Guentheri tại Thanh Hóa cung cấp những thông tin quan trọng để bảo tồn loài này. Kết quả nghiên cứu cho thấy Chẫu Hylarana Guentheri đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái địa phương và đang đối mặt với nhiều thách thức do mất môi trường sống, ô nhiễm, và biến đổi khí hậu. Các biện pháp bảo tồn cần tập trung vào việc bảo vệ và phục hồi môi trường sống, giảm thiểu ô nhiễm, và thích ứng với biến đổi khí hậu. Nghiên cứu này cũng đề xuất các hướng nghiên cứu tiếp theo để hiểu rõ hơn về sinh học và sinh thái của Chẫu Hylarana Guentheri và phát triển các biện pháp bảo tồn hiệu quả hơn.

6.1. Đề xuất Các Biện pháp Bảo tồn Chẫu Hylarana Guentheri

Các biện pháp bảo tồn Chẫu Hylarana Guentheri cần tập trung vào việc bảo vệ và phục hồi môi trường sống, giảm thiểu ô nhiễm, và thích ứng với biến đổi khí hậu. Các biện pháp cụ thể bao gồm: bảo vệ rừng và đất ngập nước, giảm sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, xây dựng các khu bảo tồn, và nâng cao nhận thức cộng đồng về tầm quan trọng của việc bảo tồn đa dạng sinh học. Do đó, nghiên cứu sinh học, sinh thái loài Chẫu trong điều kiện tự nhiên góp phần làm cơ sở khoa học cho việc xây dựng các biện pháp nhân nuôi thuần hoá các 2 loài có giá trị kinh tế, nâng cao đời sống người dân.

6.2. Hướng Nghiên cứu Tiếp theo về Chẫu Hylarana Guentheri

Nghiên cứu về Chẫu Hylarana Guentheri cần tiếp tục được mở rộng để hiểu rõ hơn về sinh học và sinh thái của loài. Các hướng nghiên cứu tiếp theo bao gồm: nghiên cứu về di truyền học, nghiên cứu về sinh sản, và nghiên cứu về tác động của các loài xâm lấn. Kết quả nghiên cứu sẽ giúp phát triển các biện pháp bảo tồn hiệu quả hơn và đảm bảo sự tồn tại của Chẫu Hylarana Guentheri trong tương lai. Kết quả nghiên cứu của đề tài bổ sung tư liệu về đặc điểm sinh học, sinh thái các loài LCBS phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo.

Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam được công nhận là một trong những quốc gia có đa dạng sinh học (ĐDSH) cao trên thế giới, với hệ động vật phong phú, đặc biệt là nhóm lưỡng cư và bò sát. Tuy nhiên, sự phát triển kinh tế xã hội, mở rộng cơ sở hạ tầng, ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu đã gây áp lực lớn lên các quần thể động vật, trong đó có loài Chẫu Hylarana guentheri (Boulenger, 1882). Tại xã Kiên Thọ, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa, nơi có điều kiện tự nhiên đa dạng với diện tích tự nhiên gần 3.000 ha, khí hậu trung du đặc trưng với nhiệt độ trung bình năm khoảng 22-23°C và lượng mưa trung bình 1.700 mm/năm, loài Chẫu đóng vai trò quan trọng trong cân bằng sinh thái và có giá trị kinh tế, sinh thái rõ rệt.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm khảo sát các đặc điểm sinh học và sinh thái của loài Chẫu tại khu vực này, bao gồm đặc điểm hình thái, môi trường sống và thành phần thức ăn, từ đó làm cơ sở khoa học cho việc bảo tồn và nhân nuôi loài. Nghiên cứu được thực hiện trong 10 tháng (từ tháng 11/2018 đến tháng 8/2019), tập trung tại xã Kiên Thọ, nơi có đa dạng sinh cảnh như ruộng lúa nước, ruộng hoa màu và ven suối, với nhiệt độ dao động từ 25,7 đến 28,7°C và độ ẩm tương đối từ 82,9% đến 87,5%. Kết quả nghiên cứu góp phần bổ sung dữ liệu về đặc điểm sinh học, sinh thái của loài Chẫu, hỗ trợ phát triển các biện pháp bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên động vật có ích.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết sinh học và sinh thái học về lưỡng cư, đặc biệt tập trung vào các mô hình phân tích đặc điểm hình thái và sinh thái học của loài Hylarana guentheri. Các khái niệm chính bao gồm:

• Đa dạng sinh học (ĐDSH): Đánh giá sự phong phú và phân bố của các loài trong hệ sinh thái.
• Đặc điểm hình thái: Các chỉ tiêu đo lường kích thước và tỷ lệ các bộ phận cơ thể nhằm phân biệt giới tính và giai đoạn phát triển.
• Sinh cảnh và môi trường sống: Phân loại các dạng sinh cảnh như ruộng lúa, ruộng hoa màu, ven suối để xác định phân bố và tần suất xuất hiện của loài.
• Thành phần thức ăn: Phân tích các loại thức ăn trong dạ dày để đánh giá chế độ dinh dưỡng và vai trò sinh thái của loài.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính gồm 47 mẫu vật thu thập trực tiếp tại hiện trường, trong đó 34 mẫu có thức ăn trong dạ dày. Nghiên cứu được thực hiện tại xã Kiên Thọ, huyện Ngọc Lặc, tỉnh Thanh Hóa trong khoảng thời gian 10 tháng (11/2018 - 8/2019).

Phương pháp thu mẫu chủ yếu bằng tay, kết hợp với kỹ thuật tháo thụt dạ dày để thu thập thức ăn, bảo quản mẫu trong cồn 70 độ. Các chỉ tiêu hình thái được đo đạc với 21 chỉ số khác nhau như chiều dài thân (SVL), chiều dài đầu (HL), rộng đầu (HW), đường kính mắt (ED), chiều dài chi trước và chi sau, tỷ lệ các bộ phận cơ thể. Phân tích thức ăn được thực hiện dưới kính hiển vi soi nổi Leica S6E, định loại đến cấp bộ đối với côn trùng và lớp đối với các nhóm khác.

Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê sinh học, bao gồm tính giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, hệ số biến dị và kiểm định phân phối Student để so sánh các nhóm giới tính và giai đoạn phát triển. Cỡ mẫu được lựa chọn đảm bảo tính đại diện cho quần thể, với 18 cá thể đực trưởng thành, 29 cá thể cái trưởng thành, 5 cá thể đực non và 12 cá thể cái non.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm hình thái và phân hóa giới tính:
   Kích thước trung bình chiều dài thân (SVL) của cá thể cái trưởng thành là 79,38 ± 5,66 mm, lớn hơn cá thể đực trưởng thành (77,48 ± 5,19 mm). Có 9 chỉ tiêu hình thái cá thể cái lớn hơn cá thể đực, bao gồm rộng đầu (22,68 ± 2,00 mm so với 23,26 ± 2,16 mm), đường kính mắt (8,48 ± 0,87 mm so với 4,83 ± 0,63 mm), khoảng cách gian ổ mắt (12,14 ± 1,09 mm so với 7,12 ± 0,68 mm). Sự khác biệt này phù hợp với quy luật sinh học phổ biến ở lưỡng cư, trong đó cá thể cái thường có kích thước lớn hơn đực.

2. Biến dị hình thái theo giai đoạn phát triển:
   So sánh giữa cá thể non và trưởng thành cho thấy sự khác biệt rõ rệt về kích thước các chỉ tiêu hình thái. Ví dụ, chiều dài thân của cá thể đực non là 62,84 ± 2,07 mm, trong khi cá thể đực trưởng thành là 77,48 ± 5,19 mm (p < 0,05). Tương tự, cá thể cái non có chiều dài thân 59,06 ± 6,12 mm, nhỏ hơn đáng kể so với cá thể cái trưởng thành (79,38 ± 5,66 mm). Các chỉ tiêu như chiều dài đầu, rộng đầu, chiều dài chi cũng có sự tăng trưởng rõ rệt theo tuổi.

3. Phân bố sinh cảnh và tần suất xuất hiện:
   Chẫu sinh sống chủ yếu ở sinh cảnh ven suối với tần suất bắt gặp chiếm 53,19%, nhiệt độ trung bình 26,53 ± 0,76°C và độ ẩm 84,50 ± 0,72%. Sinh cảnh ruộng lúa nước và ruộng hoa màu có tần suất thấp hơn, lần lượt là 25,54% và 21,27%. Điều này cho thấy loài ưu tiên môi trường ẩm ướt, có nguồn thức ăn phong phú và điều kiện nhiệt độ, độ ẩm phù hợp.

4. Thành phần thức ăn:
   Phân tích 34 mẫu dạ dày có thức ăn cho thấy thức ăn chủ yếu thuộc các bộ côn trùng như Hymenoptera (kiến) chiếm 21%, Termitidae (mối) chiếm 30%, cùng các nhóm khác như Araneida (nhện), Coleoptera (bọ cánh cứng), Orthoptera (cào cào). Tần suất xuất hiện thức ăn đa dạng, phản ánh chế độ ăn phong phú và vai trò quan trọng của Chẫu trong kiểm soát sâu bệnh hại cây trồng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy sự phân hóa rõ rệt về hình thái giữa các giới tính và giai đoạn phát triển của loài Chẫu, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về lưỡng cư tại Việt Nam. Kích thước lớn hơn của cá thể cái trưởng thành có thể liên quan đến vai trò sinh sản và khả năng tích trữ năng lượng. Sự phân bố sinh cảnh ưu tiên ven suối và ruộng lúa nước phản ánh nhu cầu môi trường ẩm ướt và nguồn thức ăn đa dạng, phù hợp với đặc điểm sinh thái của loài.

Thành phần thức ăn đa dạng với tỷ lệ cao các loài côn trùng có lợi cho nông nghiệp cho thấy Chẫu đóng vai trò quan trọng trong cân bằng sinh thái và kiểm soát sâu bệnh. So với các nghiên cứu về lưỡng cư khác tại Thanh Hóa và các tỉnh lân cận, kết quả này bổ sung thêm dữ liệu chi tiết về đặc điểm sinh học và sinh thái của loài Hylarana guentheri, góp phần làm rõ vai trò sinh thái và giá trị kinh tế của loài trong hệ sinh thái địa phương.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tần suất xuất hiện ở các sinh cảnh, bảng so sánh các chỉ tiêu hình thái giữa giới tính và giai đoạn phát triển, cũng như biểu đồ tròn phân bố thành phần thức ăn theo tỷ lệ phần trăm.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Xây dựng chương trình bảo tồn và nhân nuôi loài Chẫu:
   Áp dụng các biện pháp kỹ thuật dựa trên đặc điểm sinh học và sinh thái đã nghiên cứu để phát triển mô hình nhân nuôi thuần hóa, giảm áp lực khai thác tự nhiên. Thời gian thực hiện trong 2-3 năm, chủ thể là các cơ sở nghiên cứu và nông dân địa phương.

2. Bảo vệ và phục hồi môi trường sống ven suối và ruộng lúa nước:
   Thực hiện các biện pháp bảo vệ nguồn nước, hạn chế ô nhiễm và duy trì độ ẩm phù hợp nhằm bảo đảm sinh cảnh tự nhiên cho Chẫu. Chủ thể là chính quyền địa phương và các tổ chức bảo tồn, thời gian liên tục và ưu tiên trong 5 năm tới.

3. Tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng:
   Tổ chức các chương trình giáo dục, truyền thông về vai trò sinh thái và lợi ích kinh tế của loài Chẫu, khuyến khích người dân tham gia bảo vệ và phát triển loài. Thời gian triển khai trong 1 năm đầu, chủ thể là các trường học, tổ chức xã hội và chính quyền địa phương.

4. Nghiên cứu tiếp tục về sinh thái và tác động môi trường:
   Mở rộng nghiên cứu về tác động của biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường đến quần thể Chẫu, từ đó đề xuất các giải pháp thích ứng phù hợp. Chủ thể là các viện nghiên cứu và trường đại học, thời gian nghiên cứu 3-5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Động vật học, Sinh thái học:
   Cung cấp dữ liệu chi tiết về đặc điểm hình thái, sinh thái của loài Chẫu, hỗ trợ các nghiên cứu chuyên sâu và phát triển đề tài liên quan.

2. Cơ quan quản lý tài nguyên thiên nhiên và môi trường:
   Là cơ sở khoa học để xây dựng chính sách bảo tồn, quản lý và phát triển bền vững nguồn tài nguyên động vật tại địa phương.

3. Nông dân và doanh nghiệp nuôi trồng thủy sản, động vật:
   Áp dụng các biện pháp nhân nuôi và bảo vệ loài Chẫu nhằm tăng hiệu quả kinh tế, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

4. Tổ chức bảo tồn đa dạng sinh học và các tổ chức phi chính phủ:
   Sử dụng kết quả nghiên cứu để triển khai các chương trình bảo tồn, phục hồi sinh cảnh và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ đa dạng sinh học.

Câu hỏi thường gặp

1. Loài Chẫu Hylarana guentheri có vai trò gì trong hệ sinh thái?
   Chẫu là mắt xích quan trọng trong chuỗi thức ăn, giúp kiểm soát sâu bọ phá hoại cây trồng và duy trì cân bằng sinh thái tự nhiên.

2. Phân biệt cá thể đực và cái của loài Chẫu như thế nào?
   Cá thể cái trưởng thành có kích thước lớn hơn đực, đặc biệt ở các chỉ tiêu như chiều dài thân, rộng đầu và đường kính mắt, giúp nhận biết giới tính qua hình thái.

3. Môi trường sống ưu tiên của loài Chẫu là gì?
   Loài ưu tiên sinh sống ở các sinh cảnh ven suối và ruộng lúa nước với nhiệt độ trung bình khoảng 26,5°C và độ ẩm trên 84%, nơi có nguồn thức ăn phong phú.

4. Thức ăn chính của loài Chẫu gồm những gì?
   Thức ăn chủ yếu là các loại côn trùng như kiến (Hymenoptera), mối (Isoptera), nhện (Araneida) và các loài côn trùng khác, phản ánh chế độ ăn đa dạng và có lợi cho nông nghiệp.

5. Làm thế nào để bảo tồn và phát triển loài Chẫu tại địa phương?
   Cần xây dựng mô hình nhân nuôi, bảo vệ môi trường sống tự nhiên, tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng và nghiên cứu tác động môi trường để có giải pháp phù hợp.

Kết luận

• Nghiên cứu đã xác định rõ đặc điểm hình thái phân hóa giới tính và giai đoạn phát triển của loài Hylarana guentheri tại xã Kiên Thọ, Thanh Hóa.
• Loài Chẫu ưu tiên sinh sống ở sinh cảnh ven suối và ruộng lúa nước với điều kiện nhiệt độ và độ ẩm phù hợp.
• Thành phần thức ăn đa dạng, chủ yếu là các loài côn trùng có lợi, khẳng định vai trò sinh thái quan trọng của loài.
• Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các biện pháp bảo tồn, nhân nuôi và phát triển bền vững loài Chẫu.
• Đề xuất các giải pháp bảo vệ môi trường sống, xây dựng mô hình nhân nuôi và nâng cao nhận thức cộng đồng trong vòng 2-5 năm tới.

Luận văn này là tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà nghiên cứu, cơ quan quản lý và cộng đồng địa phương trong công tác bảo tồn đa dạng sinh học và phát triển kinh tế sinh thái. Để tiếp tục phát huy giá trị nghiên cứu, cần triển khai các bước nghiên cứu mở rộng và ứng dụng thực tiễn trong thời gian tới.