Nghiên cứu đặc điểm sinh học và sinh thái của ong Anisopteromalus calandrae ký sinh mọt cánh cứng hại kho tại tỉnh Đồng Tháp

• Tác giả: Nguyễn Thị Oanh
• Người hướng dẫn: PGS.TS. Trần Ngọc Lân
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ
• Chuyên ngành: Côn trùng học
• Đề tài: Nghiên cứu đặc điểm sinh học, sinh thái của ong Anisopteromalus calandrae (Howard) ký sinh mọt Cánh cứng hại trong kho tại tỉnh Đồng Tháp
• Loại tài liệu: Luận án tiến sỹ
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. MỞ ĐẦU
• 1.1. Tính cấp thiết của đề tài
• 1.2. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Những đóng góp mới của luận án
• 2. CƠ SỞ KHOA HỌC VÀ TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. Cơ sở khoa học của đề tài
• 2.2. Những nghiên cứu trên thế giới
• 2.3. Nghiên cứu thành phần loài thiên địch của côn trùng trong kho
• 2.4. Nghiên cứu về ong ký sinh Anisopteromalus calandrae
• 2.4.1. Đặc điểm hình thái, sinh học mọt thuốc lá là vật chủ của ong ký sinh A.
• 2.4.2. Đặc điểm hình thái ong ký sinh Anisopteromalus calandrae
• 2.4.3. Tập tính của ong ký sinh Anisopteromalus calandrae
• 2.4.4. Đặc điểm sinh học của ong ký sinh Anisopteromalus calandrae
• 2.4.5. Đặc điểm sinh thái của ong ký sinh Anisopteromalus calandrae
• 2.4.6. Khả năng kiểm soát sâu mọt của ong ký sinh A.
• 2.5. Nghiên cứu ở Việt Nam
• 2.5.1. Nghiên cứu thành phần loài thiên địch trong kho bảo quản nông sản
• 2.5.2. Nghiên cứu đặc điểm hình thái, đặc điểm sinh học mọt thuốc lá
• 2.5.3. Nghiên cứu về đặc điểm sinh học, tập tính, đặc điểm sinh thái học và khả năng kiểm soát sâu mọt của ong ký sinh A.
• 3. THỜI GIAN, ĐỊA ĐIỂM, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 3.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 3.3. Nội dung nghiên cứu
• 3.4. Vật liệu nghiên cứu và dụng cụ thí nghiệm
• 3.4.1. Vật liệu nghiên cứu
• 3.4.2. Dụng cụ, thiết bị, hóa chất thí nghiệm
• 3.5. Phương pháp nghiên cứu
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 4.1. Thành phần loài thiên địch của côn trùng hại nông sản trong kho ở tỉnh Đồng Tháp
• 4.2. Đặc điểm hình thái, sinh học, sinh thái của ong ký sinh A.
• 4.2.1. Một số đặc điểm hình thái, sinh học của mọt thuốc lá - vật chủ của ong ký sinh A.
• 4.2.2. Đặc điểm hình thái ong ký sinh Anisopteromalus calandrae
• 4.2.2.1. Đặc điểm hình thái của ong trưởng thành
• 4.2.2.2. Đặc điểm hình thái trứng
• 4.2.2.3. Đặc điểm hình thái ấu trùng
• 4.2.2.4. Đặc điểm hình thái tiền nhộng và nhộng
• 4.2.3. Đặc điểm sinh học ong ký sinh A.
• 4.2.3.1. Tập tính hoạt động của ong trưởng thành
• 4.2.3.2. Tập tính hoạt động sống của ấu trùng
• 4.2.3.3. Thời gian phát triển vòng đời ong ký sinh A. calandrae với vật chủ mọt thuốc lá trong phòng thí nghiệm
• 4.2.3.4. Tuổi thọ, khả năng ký sinh và sức đẻ trứng của ong ký sinh A. calandrae trên sâu non mọt thuốc lá
• 4.2.3.5. Ngưỡng khởi điểm phát dục của ong ký sinh A.
• 4.2.4. Đặc điểm sinh thái của ong ký sinh A.
• 4.2.4.1. Ảnh hưởng của nhiệt độ đến sự phát triển của ong ký sinh A.
• 4.2.4.2. Ảnh hưởng của vật chủ và thức ăn bổ sung đến tuổi thọ, thời gian và nhịp điệu đẻ trứng của ong ký sinh A.
• 4.2.4.3. Ảnh hưởng của mật độ vật chủ đến sức đẻ trứng của ong cái A.
• 4.2.4.4. Ảnh hưởng của mật độ thả ong đến tỷ lệ giới tính đời con của chúng trên vật chủ mọt ngô và mọt thuốc lá
• 4.2.5. Khả năng khống chế sâu mọt của ong ký sinh A. calandrae trong phòng thí nghiệm
• 4.2.5.1. Khả năng khống chế mọt ngô (S. zeamais) trên hạt đậu trắng của ong ký sinh A.
• 4.2.5.2. Sự xuất hiện mọt ngô trưởng thành theo thời gian sau khi thả ong ký sinh ở các mật độ khác nhau
• 4.2.5.3. Ảnh hưởng của mật độ thả ong ký sinh đối với tỷ lệ xuất hiện ong ký sinh trên vật chủ mọt ngô
• 4.2.5.4. Khả năng khống chế mọt thuốc lá (L. serricorne) trên thức ăn nuôi cá của ong ký sinh A.
• 4.2.5.5. Sự xuất hiện mọt thuốc lá trưởng thành theo thời gian sau khi thả ong ký sinh ở các mật độ khác nhau
• 4.2.5.6. Ảnh hưởng của mật độ thả ong ký sinh đối với tỷ lệ xuất hiện ong trưởng thành trên vật chủ mọt thuốc lá
• 4.2.5.7. Khả năng của ong ký sinh A. calandrae khống chế mọt thuốc lá gây hại thức ăn nuôi cá theo khối lượng hạt trong phòng thí nghiệm
• 4.2.5.8. Khả năng của ong ký sinh khống chế mọt thuốc lá có trong hộp nhựa đựng 100 g thức ăn nuôi cá được đặt vào mỗi thùng giấy carton sau khi thả ong
• 4.2.5.9. Khả năng của ong ký sinh khống chế mọt thuốc lá trong 5 kg thức ăn nuôi cá ở thùng giấy carton sau khi thả ong
• NHỮNG CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ LIÊN QUAN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• P1. Phụ lục hình
• P4. Phụ lục danh sách các kho thu mẫu
• P8. Phụ lục danh sách côn trùng hại nông sản bảo quản trong kho
• P14. Phụ lục một số bảng số liệu thô và số liệu xử lý bằng phần mềm SPSS

I. Nghiên cứu đặc điểm sinh học

Nghiên cứu đặc điểm sinh học của ong Anisopteromalus calandrae tập trung vào việc phân tích vòng đời, tập tính ký sinh và khả năng sinh sản của loài ong này. Kết quả cho thấy, ong ký sinh có vòng đời ngắn, phát triển nhanh trong điều kiện nhiệt độ và độ ẩm phù hợp. Đặc điểm sinh học ong ký sinh bao gồm thời gian phát triển từ trứng đến trưởng thành, tuổi thọ và sức đẻ trứng. Ong Anisopteromalus calandrae có khả năng ký sinh hiệu quả trên mọt cánh cứng, đặc biệt là mọt thuốc lá và mọt ngô. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, ong ký sinh có thể đẻ trứng trên sâu non của vật chủ, với tỷ lệ ký sinh cao trong điều kiện phòng thí nghiệm.

1.1. Vòng đời và tập tính ký sinh

Vòng đời của ong Anisopteromalus calandrae bao gồm các giai đoạn: trứng, ấu trùng, nhộng và trưởng thành. Tập tính ký sinh của ong được thể hiện qua việc tìm kiếm và đẻ trứng trên sâu non của mọt cánh cứng. Ong ký sinh có khả năng nhận biết vật chủ thông qua mùi hương và các tín hiệu hóa học. Kết quả nghiên cứu cho thấy, ong ký sinh có thể ký sinh trên nhiều loài mọt cánh cứng khác nhau, nhưng hiệu quả cao nhất là trên mọt thuốc lá và mọt ngô.

1.2. Khả năng sinh sản và tuổi thọ

Khả năng sinh sản của ong Anisopteromalus calandrae được đánh giá qua số lượng trứng đẻ trên mỗi vật chủ và tỷ lệ trứng nở thành công. Tuổi thọ của ong trưởng thành dao động từ 10 đến 15 ngày, tùy thuộc vào điều kiện môi trường. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, ong ký sinh có thể đẻ trứng liên tục trong suốt vòng đời, với sức đẻ trứng cao nhất trong giai đoạn đầu của tuổi trưởng thành.

II. Nghiên cứu đặc điểm sinh thái

Nghiên cứu đặc điểm sinh thái của ong Anisopteromalus calandrae tập trung vào ảnh hưởng của các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm và mật độ vật chủ đến sự phát triển và hiệu quả ký sinh của ong. Kết quả cho thấy, ong ký sinh phát triển tốt nhất ở nhiệt độ từ 25°C đến 30°C và độ ẩm từ 70% đến 80%. Đặc điểm sinh thái ong ký sinh cũng bao gồm khả năng thích nghi với các điều kiện bảo quản nông sản trong kho. Ong ký sinh tại Đồng Tháp được đánh giá là có tiềm năng lớn trong việc kiểm soát mọt cánh cứng hại nông sản.

2.1. Ảnh hưởng của nhiệt độ và độ ẩm

Nhiệt độ và độ ẩm là hai yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến sự phát triển của ong Anisopteromalus calandrae. Nghiên cứu chỉ ra rằng, ong phát triển nhanh nhất ở nhiệt độ 30°C và độ ẩm 75%. Ở nhiệt độ thấp hơn hoặc cao hơn, vòng đời của ong kéo dài và hiệu quả ký sinh giảm. Ong ký sinh cũng có khả năng chịu đựng tốt với sự thay đổi độ ẩm, nhưng độ ẩm quá cao hoặc quá thấp đều ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của ong.

2.2. Ảnh hưởng của mật độ vật chủ

Mật độ vật chủ là yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến hiệu quả ký sinh của ong Anisopteromalus calandrae. Kết quả nghiên cứu cho thấy, khi mật độ mọt cánh cứng tăng, số lượng trứng đẻ và tỷ lệ ký sinh của ong cũng tăng theo. Tuy nhiên, khi mật độ vật chủ quá cao, hiệu quả ký sinh có thể giảm do cạnh tranh giữa các cá thể ong. Ong ký sinh có khả năng điều chỉnh mật độ vật chủ thông qua việc đẻ trứng, giúp kiểm soát quần thể mọt cánh cứng trong kho bảo quản.

III. Ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu ong ký sinh Anisopteromalus calandrae không chỉ có ý nghĩa khoa học mà còn mang lại nhiều ứng dụng thực tiễn trong việc kiểm soát mọt cánh cứng hại nông sản. Ong ký sinh tại Đồng Tháp được đánh giá là một giải pháp sinh học hiệu quả, thân thiện với môi trường và an toàn cho người tiêu dùng. Kết quả nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học để phát triển các chương trình quản lý dịch hại trong kho bảo quản nông sản, đặc biệt là ở khu vực Đồng Tháp và Đồng bằng sông Cửu Long.

3.1. Kiểm soát mọt cánh cứng trong kho

Ong Anisopteromalus calandrae được sử dụng như một tác nhân sinh học để kiểm soát mọt cánh cứng trong kho bảo quản nông sản. Kết quả nghiên cứu cho thấy, ong ký sinh có khả năng giảm đáng kể mật độ mọt ngô và mọt thuốc lá trong điều kiện phòng thí nghiệm. Ong ký sinh cũng có thể được áp dụng trong các kho bảo quản thực tế, giúp giảm thiểu thiệt hại do mọt cánh cứng gây ra.

3.2. Phát triển giải pháp sinh học

Nghiên cứu về ong Anisopteromalus calandrae mở ra hướng phát triển các giải pháp sinh học trong quản lý dịch hại nông sản. Ong ký sinh không chỉ giúp kiểm soát mọt cánh cứng mà còn góp phần bảo vệ môi trường và sức khỏe con người. Việc ứng dụng ong ký sinh trong kho bảo quản nông sản tại Đồng Tháp và các khu vực khác sẽ giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào hóa chất độc hại, hướng tới một nền nông nghiệp bền vững.