Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và định lượng nồng độ EBV-DNA trong ung thư vòm họng

• Tác giả: Phạm Huy Tần
• Người hướng dẫn: PGS. Trần Vân Khánh
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Tai - Mũi - Họng
• Đề tài: Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và định lượng nồng độ EBV-DNA huyết tương trong ung thư vòm mũi họng
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Giải phẫu vòm họng và hạch vùng cổ
• 1.1.1. Sơ lược giải phẫu vòm họng
• 1.1.2. Giải phẫu hạch cổ
• 1.1.3. Dẫn lưu bạch huyết của vùng vòm họng
• 1.2. Dịch tễ học ung thư vòm mũi họng
• 1.2.1. Tỉ lệ mắc bệnh
• 1.2.2. Yếu tố nguy cơ
• 1.3. Chẩn đoán ung thư vòm mũi họng
• 1.3.1. Chẩn đoán lâm sàng
• 1.3.2. Chẩn đoán cận lâm sàng
• 1.3.3. Chẩn đoán giai đoạn
• 1.3.4. Chẩn đoán phân biệt
• 1.4. Virus EBV và ung thư vòm mũi họng
• 1.4.1. Cấu tạo virus EBV
• 1.4.2. Giả thuyết về cơ chế bệnh sinh EBV và UTVMH
• 1.4.3. Các kỹ thuật sinh học phân tử xác định EBV
• 1.4.4. Ứng dụng chẩn đoán và điều trị dựa trên mối liên quan giữa EBV và UTVMH
• 1.4.5. Nghiên cứu về nồng độ EBV-DNA huyết tương và UTVMH
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn bệnh nhân
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4.2. Các biến số, chỉ số và nội nghiên cứu
• 2.5. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 2.6. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng
• 2.7. Định lượng nồng độ EBV-DNA trước, sau điều trị và mối liên quan với các đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị
• 2.8. Các bước tiến hành nghiên cứu
• 2.9. Các kỹ thuật xét nghiệm đã sử dụng trong nghiên cứu
• 2.10. Phương tiện nghiên cứu
• 2.10.1. Trang thiết bị và phương tiện nghiên cứu tại bệnh viện K Trung ương, Bệnh viện Đại Học Y Hà Nội
• 2.10.2. Dụng cụ, trang thiết bị và hoá chất nghiên cứu tại Labo trung tâm nghiên cứu Gen-Protein trường Đại Học Y Hà Nội
• 2.11. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.12. Xử lí số liệu
• 2.13. Đạo đức nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu
• 3.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 3.1.2. Đặc điểm lâm sàng
• 3.1.3. Đặc điểm cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu
• 3.2. Chẩn đoán TNM của đối tượng nghiên cứu
• 3.3. Các phương pháp điều trị được áp dụng cho đối tượng nghiên cứu
• 3.4. Kết quả điều trị của đối tượng nghiên cứu
• 3.5. Định lượng nồng độ EBV-DNA huyết tương trước và sau điều trị, đánh giá mối liên quan với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị ung thư Vòm Mũi Họng
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng của đối tượng nghiên cứu
• 4.1.1. Đặc điểm chung của đối tượng nghiên cứu
• 4.1.2. Đặc điểm khối u vòm họng qua thăm khám bằng lâm sàng, nội soi, CT Scanner, MRI và mô bệnh học
• 4.1.3. Đặc điểm hạch cổ qua thăm khám siêu âm và mô bệnh học
• 4.1.4. Đánh giá giai đoạn TNM
• 4.1.5. Các phương pháp điều trị được áp dụng cho đối tượng nghiên cứu
• 4.1.6. Định lượng nồng độ EBV-DNA huyết tương trước và sau điều trị, đánh giá mối liên quan với một số đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và kết quả điều trị ung thư Vòm Mũi Họng
• 4.1.7. Kết quả định lượng nồng độ EBV-DNA trong huyết tương của đối tượng nghiên cứu
• 4.1.8. Mối liên quan với nồng độ EBV-DNA huyết tương
• CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH

I. Giới thiệu về ung thư vòm họng và EBV DNA

Ung thư vòm họng (UTVMH) là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở vùng đầu cổ, đặc biệt tại khu vực Đông Nam Á và miền nam Trung Quốc. Virus Epstein-Barr (EBV) được xác định là yếu tố nguy cơ chính trong bệnh sinh của UTVMH. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích đặc điểm lâm sàng và định lượng EBV-DNA trong huyết tương của bệnh nhân UTVMH, nhằm đánh giá mối liên quan giữa nồng độ EBV-DNA với các đặc điểm bệnh học và kết quả điều trị.

1.1. Tầm quan trọng của EBV trong UTVMH

EBV là một loại virus thuộc họ Herpesviridae, có liên quan mật thiết đến sự phát triển của UTVMH. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng EBV-DNA có thể được phát hiện trong máu và mô sinh thiết của bệnh nhân UTVMH. Việc định lượng EBV-DNA trong huyết tương không chỉ hỗ trợ chẩn đoán mà còn đóng vai trò quan trọng trong tiên lượng và đánh giá đáp ứng điều trị.

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

Nghiên cứu này nhằm mô tả đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của UTVMH, đồng thời đánh giá mối liên quan giữa nồng độ EBV-DNA trước và sau điều trị với các đặc điểm bệnh học và kết quả điều trị. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thêm bằng chứng khoa học để cải thiện quy trình chẩn đoán và điều trị UTVMH tại Việt Nam.

II. Đặc điểm lâm sàng và cận lâm sàng của UTVMH

Đặc điểm lâm sàng của UTVMH bao gồm các triệu chứng như đau đầu, ù tai, khó nuốt và nổi hạch cổ. Cận lâm sàng được thực hiện thông qua các phương pháp như nội soi, chụp CT, MRI và xét nghiệm mô bệnh học. Nghiên cứu này cũng tập trung vào việc phân tích tình trạng miễn dịch của bệnh nhân, đặc biệt là sự hiện diện của các kháng thể kháng EBV.

2.1. Triệu chứng lâm sàng

Các biểu hiện lâm sàng phổ biến của UTVMH bao gồm đau đầu, ù tai, khó nuốt và nổi hạch cổ. Những triệu chứng này thường xuất hiện ở giai đoạn muộn, khi khối u đã lan rộng. Việc phát hiện sớm các triệu chứng này có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện tiên lượng bệnh.

2.2. Phương pháp cận lâm sàng

Các phương pháp cận lâm sàng như nội soi, chụp CT và MRI được sử dụng để đánh giá mức độ lan rộng của khối u. Xét nghiệm mô bệnh học giúp xác định loại mô học của khối u, trong khi xét nghiệm EBV-DNA trong huyết tương cung cấp thông tin về mối liên quan giữa virus và bệnh.

III. Định lượng EBV DNA và ứng dụng trong điều trị

Định lượng EBV-DNA trong huyết tương là một phương pháp không xâm lấn, có giá trị trong việc đánh giá đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh. Nghiên cứu này đã tiến hành đo nồng độ EBV-DNA trước và sau điều trị, đồng thời phân tích mối liên quan giữa nồng độ này với các đặc điểm lâm sàng và kết quả điều trị.

3.1. Phương pháp định lượng EBV DNA

Phương pháp PCR (Polymerase Chain Reaction) được sử dụng để định lượng EBV-DNA trong huyết tương. Kỹ thuật này cho phép phát hiện và đo lường chính xác nồng độ virus, từ đó đánh giá mức độ hoạt động của EBV trong cơ thể bệnh nhân.

3.2. Ứng dụng trong điều trị

Kết quả nghiên cứu cho thấy nồng độ EBV-DNA có mối liên quan chặt chẽ với đáp ứng điều trị. Bệnh nhân có nồng độ EBV-DNA giảm sau điều trị thường có tiên lượng tốt hơn. Điều này khẳng định vai trò của định lượng EBV-DNA trong việc theo dõi và điều chỉnh phác đồ điều trị UTVMH.

IV. Kết quả nghiên cứu và ý nghĩa thực tiễn

Nghiên cứu đã chỉ ra rằng định lượng EBV-DNA là một công cụ hữu ích trong việc đánh giá đáp ứng điều trị và tiên lượng bệnh UTVMH. Kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện quy trình chẩn đoán và điều trị bệnh, đặc biệt là tại các quốc gia có tỷ lệ mắc UTVMH cao như Việt Nam.

4.1. Kết quả chính

Nghiên cứu đã xác định được mối liên quan giữa nồng độ EBV-DNA với các đặc điểm lâm sàng và kết quả điều trị. Bệnh nhân có nồng độ EBV-DNA cao trước điều trị thường có tiên lượng xấu hơn, trong khi nồng độ giảm sau điều trị là dấu hiệu tích cực.

4.2. Ý nghĩa thực tiễn

Kết quả nghiên cứu cung cấp thêm bằng chứng khoa học để hỗ trợ việc sử dụng định lượng EBV-DNA trong quy trình chẩn đoán và điều trị UTVMH. Điều này giúp cải thiện hiệu quả điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân.