Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và thực trạng điều trị trầm cảm ở bệnh nhân rối loạn cảm xúc lưỡng cực tại Viện Sức Khỏe Tâm Thần

• Tác giả: Lê Thị Thu Hà
• Người hướng dẫn: PGS.TS Nguyễn Kim Việt
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Tâm thần
• Đề tài: Nghiên cứu đặc điểm lâm sàng và thực trạng điều trị trầm cảm ở người bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực tại Viện Sức khỏe Tâm thần
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ y học
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Khái niệm về trầm cảm và rối loạn cảm xúc lưỡng cực
• 1.2. Lịch sử nghiên cứu, tên gọi, định nghĩa và phân loại rối loạn cảm xúc lưỡng cực
• 1.3. Bệnh nguyên, bệnh sinh rối loạn cảm xúc lưỡng cực
• 1.4. Sinh bệnh học của trầm cảm
• 1.5. Bệnh nguyên, bệnh sinh của rối loạn cảm xúc lưỡng cực
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 2.2. Tiêu chuẩn lựa chọn
• 2.3. Tiêu chuẩn loại trừ
• 2.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.4.1. Thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.4.2. Thiết kế nghiên cứu
• 2.4.3. Cỡ mẫu nghiên cứu
• 2.4.4. Các công cụ nghiên cứu
• 2.4.5. Các biến số nghiên cứu
• 2.4.6. Cách thức thu thập số liệu
• 2.4.7. Xử lý số liệu, bàn luận kết luận và công bố khoa học
• 2.5. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU
• 2.6. CÁC SAI SỐ TRONG NGHIÊN CỨU VÀ CÁCH KHẮC PHỤC
• 2.7. ĐẠO ĐỨC NGHIÊN CỨU
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG NHÓM ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 3.2. Đặc điểm giới tính, nhóm tuổi tại thời điểm nghiên cứu
• 3.3. Đặc điểm về nơi cư trú, tình trạng hôn nhân, hoàn cảnh sống, trình độ học vấn
• 3.4. Đặc điểm về học vấn, nghề nghiệp
• 3.5. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG TRẦM CẢM TRONG RỐI LOẠN CẢM XÚC LƯỠNG CỰC
• 3.5.1. Đặc điểm tiền sử rối loạn/ bệnh
• 3.5.2. Đặc điểm trầm cảm ở bệnh nhân nghiên cứu
• 3.5.3. Đặc điểm đáp ứng điều trị
• 3.6. ĐẶC ĐIỂM ĐIỀU TRỊ TRẦM CẢM TRONG RỐI LOẠN CẢM XÚC LƯỠNG CỰC
• 3.6.1. Đặc điểm số ngày điều trị theo thể bệnh
• 3.6.2. Đặc điểm sử dụng thuốc
• 3.6.3. Đặc điểm sự thuyên giảm các triệu chứng
• 3.6.4. Đặc điểm tình trạng bệnh lúc ra viện
• 3.6.5. Sự tuân thủ điều trị
• 3.6.6. Sự tái diễn, tái phát sau 12 tháng theo dõi
• 3.6.7. Chức năng cá nhân, nghề nghiệp, xã hội sau 12 tháng theo dõi
• 3.6.8. Một số yếu tố liên quan ảnh hưởng đến sự tái phát, tái diễn rối loạn cảm xúc lưỡng cực sau 12 tháng theo dõi điều trị
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. ĐẶC ĐIỂM CHUNG NHÓM ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
• 4.2. Đặc điểm giới tính, tuổi bệnh nhân tại thời điểm nghiên cứu
• 4.3. Đặc điểm về nơi cư trú, tình trạng hôn nhân, hoàn cảnh sống, trình độ học vấn
• 4.4. Đặc điểm về học vấn, nghề nghiệp
• 4.5. ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG TRẦM CẢM TRONG RLCXLC
• 4.5.1. Đặc điểm tiền sử rối loạn bệnh
• 4.5.2. Đặc điểm lâm sàng trầm cảm trong rối loạn cảm xúc lưỡng cực
• 4.6. THỰC TRẠNG ĐIỀU TRỊ TRẦM CẢM TRONG RLCXLC
• 4.6.1. Đặc điểm số ngày điều trị theo thể bệnh
• 4.6.2. Đặc điểm sử dụng thuốc
• 4.6.3. Đặc điểm thuyên giảm các triệu chứng
• 4.6.4. Đặc điểm tình trạng bệnh lúc ra viện
• 4.6.5. Đặc điểm sự tuân thủ sau 12 tháng theo dõi
• 4.6.6. Sự tái diễn, tái phát sau 12 tháng theo dõi
• 4.6.7. Chức năng cá nhân, nghề nghiệp, xã hội sau 1 năm theo dõi
• 4.6.8. Một số yếu tố liên quan tới tái phát, tái diễn giai đoạn bệnh
• 4.7. NHỮNG ƯU ĐIỂM VÀ HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• A.1. DANH MỤC BẢNG
• A.2. DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• A.3. DANH MỤC HÌNH

I. Tổng quan về trầm cảm và rối loạn cảm xúc lưỡng cực

Trầm cảm và rối loạn cảm xúc lưỡng cực (RLCXLC) là hai vấn đề sức khỏe tâm thần phổ biến, đặc biệt trong bối cảnh lâm sàng. Trầm cảm được định nghĩa là một trạng thái bệnh lý với sự ức chế toàn bộ các hoạt động tâm thần, bao gồm cảm xúc, tư duy và vận động. RLCXLC là một rối loạn cảm xúc nội sinh, đặc trưng bởi sự xen kẽ giữa các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm. Nghiên cứu này tập trung vào đặc điểm lâm sàng và điều trị trầm cảm ở bệnh nhân RLCXLC tại Viện Sức Khỏe Tâm Thần, nhằm cung cấp cái nhìn toàn diện về bệnh lý và phương pháp điều trị hiệu quả.

1.1. Khái niệm và lịch sử nghiên cứu

Trầm cảm và RLCXLC đã được nghiên cứu từ lâu, với các khái niệm và phân loại được cập nhật qua các phiên bản của ICD và DSM. Trầm cảm được chia thành ba nhóm nguyên nhân chính: nội sinh, do stress và thực tổn. RLCXLC được định nghĩa là rối loạn đặc trưng bởi các giai đoạn hưng cảm và trầm cảm xen kẽ. Lịch sử nghiên cứu bắt đầu từ thời Hypocrate, với các thuật ngữ như 'mania' và 'melancholia', và được phát triển bởi Emil Kraepelin và Karl Leonhard.

1.2. Bệnh nguyên và bệnh sinh

Nguyên nhân của trầm cảm và RLCXLC vẫn chưa được xác định rõ ràng, nhưng các giả thuyết tập trung vào yếu tố di truyền, sinh học thần kinh và môi trường. Mô hình sinh bệnh học của Akiskal và Mckinney (1973) nhấn mạnh sự tương tác giữa yếu tố sinh học, stress và hệ thống viền - vỏ não. Các nghiên cứu di truyền và sinh học thần kinh cũng chỉ ra vai trò của các chất dẫn truyền thần kinh như norepinephrine, dopamine và serotonin trong cơ chế bệnh sinh.

II. Đặc điểm lâm sàng của trầm cảm trong RLCXLC

Đặc điểm lâm sàng của trầm cảm trong RLCXLC là trọng tâm của nghiên cứu này. Các triệu chứng bao gồm ức chế cảm xúc, tư duy và vận động, cùng với các biểu hiện lo âu, tự sát và rối loạn giấc ngủ. Nghiên cứu chỉ ra rằng trầm cảm trong RLCXLC có những đặc điểm khác biệt so với trầm cảm đơn cực, đòi hỏi phương pháp chẩn đoán và điều trị riêng biệt.

2.1. Triệu chứng và chẩn đoán

Các triệu chứng trầm cảm trong RLCXLC bao gồm khí sắc trầm, mất hứng thú, mệt mỏi và ý tưởng tự sát. Chẩn đoán dựa trên các tiêu chuẩn của ICD-10 và DSM-5, với sự phân biệt rõ ràng giữa các giai đoạn trầm cảm và hưng cảm. Việc nhận diện sớm các triệu chứng là yếu tố quan trọng để cải thiện tiên lượng bệnh.

2.2. Yếu tố ảnh hưởng

Các yếu tố như tiền sử gia đình, môi trường sống và stress đóng vai trò quan trọng trong sự khởi phát và tiến triển của trầm cảm trong RLCXLC. Nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa các yếu tố sinh học và tâm lý xã hội trong việc hình thành bệnh lý.

III. Điều trị trầm cảm trong RLCXLC

Điều trị trầm cảm trong RLCXLC đòi hỏi sự kết hợp giữa liệu pháp dược lý và tâm lý. Các phương pháp điều trị bao gồm sử dụng thuốc chống trầm cảm, chỉnh khí sắc và liệu pháp tâm lý. Nghiên cứu này đánh giá hiệu quả của các phương pháp điều trị và đề xuất các chiến lược quản lý bệnh hiệu quả.

3.1. Liệu pháp dược lý

Các loại thuốc như chống trầm cảm, chỉnh khí sắc và an thần kinh được sử dụng để kiểm soát các triệu chứng trầm cảm và ngăn ngừa tái phát. Nghiên cứu chỉ ra rằng việc sử dụng thuốc cần được cá nhân hóa dựa trên đặc điểm lâm sàng và tiền sử bệnh của bệnh nhân.

3.2. Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp tâm lý, bao gồm liệu pháp nhận thức - hành vi và liệu pháp gia đình, đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ bệnh nhân RLCXLC. Các phương pháp này giúp cải thiện sự tuân thủ điều trị và nâng cao chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

IV. Kết quả nghiên cứu và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này cung cấp cái nhìn toàn diện về đặc điểm lâm sàng và điều trị trầm cảm trong RLCXLC tại Viện Sức Khỏe Tâm Thần. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện chẩn đoán và điều trị, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức về bệnh lý này trong cộng đồng.

4.1. Đóng góp của nghiên cứu

Nghiên cứu đã làm rõ các đặc điểm lâm sàng và thực trạng điều trị của trầm cảm trong RLCXLC, cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các hướng dẫn điều trị hiệu quả. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe tâm thần tại Việt Nam.

4.2. Hạn chế và hướng phát triển

Mặc dù có nhiều đóng góp, nghiên cứu vẫn tồn tại một số hạn chế như cỡ mẫu nhỏ và thời gian theo dõi ngắn. Cần có các nghiên cứu sâu hơn để khắc phục những hạn chế này và mở rộng phạm vi ứng dụng thực tiễn.