Nghiên Cứu Chế Tạo Than Hoạt Tính Từ Bã Đậu Nành Và Khả Năng Hấp Phụ Cr(VI) Trong Môi Trường Nước

• Tác giả: Vatsana Inthapasong
• Người hướng dẫn: TS. Vũ Thị Hậu
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Hóa vô cơ
• Đề tài: Nghiên Cứu Chế Tạo Than Hoạt Tính Từ Bã Đậu Nành Và Khả Năng Hấp Phụ Cr(VI) Trong Nước
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2020
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN
• 1.1. Ô nhiễm do ion kim loại nặng
• 1.1.1. Sơ lược về kim loại nặng
• 1.1.2. Thực trạng ô nhiễm nguồn nước bởi kim loại nặng
• 1.1.3. Tác dụng sinh hóa của ion kim loại nặng đối với con người và môi trường
• 1.2. Các phương pháp xử lý ô nhiễm kim loại nặng
• 1.2.1. Phương pháp kết tủa
• 1.2.2. Phương pháp trao đổi ion
• 1.2.3. Phương pháp điện hóa
• 1.2.4. Phương pháp oxi hóa khử
• 1.2.5. Phương pháp sinh học
• 1.2.6. Phương pháp hấp phụ
• 1.3. Hấp phụ trong môi trường nước
• 1.3.1. Đặc điểm chung của hấp phụ trong môi trường nước
• 1.4. Đặc tính của ion kim loại trong môi trường nước
• 1.5. Tổng quan về than hoạt tính và các giai đoạn điều chế than hoạt tính
• 1.5.1. Tổng quan về than hoạt tính
• 1.5.2. Một số thông số của than hoạt tính
• PHỤ LỤC
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Than Hoạt Tính Từ Bã Đậu Nành Hấp Phụ Cr VI

Nghiên cứu than hoạt tính từ bã đậu nành mở ra hướng đi mới trong xử lý nước nhiễm Cr(VI). Tốc độ công nghiệp hóa và đô thị hóa nhanh chóng gây áp lực lớn lên tài nguyên nước, đặc biệt là ô nhiễm kim loại nặng. Cr(VI) là một trong những chất ô nhiễm nguy hiểm, gây tác hại lâu dài đến sức khỏe con người và môi trường. Các phương pháp xử lý truyền thống còn nhiều hạn chế về chi phí và hiệu quả. Việc sử dụng vật liệu hấp phụ từ phế phẩm nông nghiệp như bã đậu nành là một giải pháp tiềm năng, vừa kinh tế vừa thân thiện với môi trường. Nghiên cứu này tập trung vào chế tạo than hoạt tính từ nguồn bã đậu nành dồi dào, đánh giá khả năng hấp phụ Cr(VI) và các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình này. Theo tài liệu gốc, phương pháp này có ưu điểm là sử dụng nguyên liệu rẻ tiền, sẵn có, quy trình đơn giản, hiệu quả và không độc hại.

1.1. Ô nhiễm Cr VI trong nước Thực trạng và tác hại

Nguồn nước thải từ các cơ sở sản xuất và sinh hoạt chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa triệt để đang gây ô nhiễm kim loại nặng nghiêm trọng, đặc biệt là Cr(VI). Hàm lượng kim loại nặng vượt quá ngưỡng cho phép sẽ rất độc và gây tác hại lâu dài tới cơ thể. Cr(VI) có thể tiếp xúc với màng tế bào, ảnh hưởng tới quá trình phân chia ADN, dẫn đến thai chết, sự dị dạng, quái thai cho các thế hệ sau. Theo nghiên cứu, ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM, Hải Phòng, nồng độ kim loại nặng trong các con sông đều vượt quá tiêu chuẩn cho phép từ 3 đến 4 lần.

1.2. Tiềm năng của bã đậu nành trong xử lý ô nhiễm kim loại nặng

Sau mỗi lần chế biến thành thực phẩm, bã đậu nành thường chỉ được tận dụng trong chăn nuôi hoặc bị loại bỏ. Việc tái chế bã đậu nành thành than hoạt tính không chỉ giảm thiểu chất thải mà còn tạo ra vật liệu thân thiện môi trường có giá trị. Than hoạt tính từ bã đậu nành có tiềm năng lớn trong việc hấp phụ kim loại nặng, đặc biệt là Cr(VI), góp phần vào kinh tế tuần hoàn và bảo vệ môi trường.

II. Thách Thức Xử Lý Cr VI và Giải Pháp Than Hoạt Tính Bã Đậu

Việc xử lý nước nhiễm Cr(VI) đặt ra nhiều thách thức về công nghệ và chi phí. Các phương pháp truyền thống như kết tủa, trao đổi ion, điện hóa, oxi hóa khử và sinh học có những hạn chế nhất định. Phương pháp hấp phụ sử dụng than hoạt tính nổi lên như một giải pháp hiệu quả, kinh tế và thân thiện với môi trường. Than hoạt tính từ bã đậu nành là một lựa chọn đầy hứa hẹn, tận dụng nguồn phế phẩm nông nghiệp dồi dào, giảm chi phí sản xuất và mang lại hiệu quả hấp phụ Cr(VI) cao. Nghiên cứu này tập trung vào việc tối ưu hóa quy trình chế tạo than hoạt tính từ bã đậu nành để đạt được khả năng hấp phụ tối ưu.

2.1. Các phương pháp xử lý Cr VI truyền thống Ưu và nhược điểm

Các phương pháp xử lý Cr(VI) truyền thống như kết tủa, trao đổi ion, điện hóa, oxi hóa khử và sinh học có những ưu điểm và nhược điểm riêng. Phương pháp kết tủa thường dùng để thu hồi kim loại từ dung dịch dưới dạng hiđroxit kim loại rất ít tan. Phương pháp trao đổi ion dùng ionit là quá trình trao đổi ion, quá trình này được tiến hành trong cột cationit và anionit. Tuy nhiên, các phương pháp này có thể tốn kém, tạo ra chất thải thứ cấp hoặc không hiệu quả với nồng độ Cr(VI) thấp.

2.2. Tại sao than hoạt tính từ bã đậu nành là giải pháp tiềm năng

Than hoạt tính có tính ưu việt hơn hẳn so với phương pháp khác. Vật liệu hấp phụ thường được chế tạo từ các nguồn nguyên liệu sẵn có trong tự nhiên, dễ kiếm, quy trình xử lý đơn giản, công nghệ xử lý không đòi hỏi thiết bị phức tạp, đặc biệt các vật liệu hấp phụ có độ bền khá cao, có thể tái sử dụng nhiều lần nên giá thành xử lý thấp, tức hiệu quả kinh tế cao. Bã đậu nành là nguồn nguyên liệu dồi dào, giá rẻ, giúp giảm chi phí sản xuất than hoạt tính.

III. Quy Trình Chế Tạo Than Hoạt Tính Từ Bã Đậu Nành Hiệu Quả

Nghiên cứu tập trung vào quy trình chế tạo than hoạt tính từ bã đậu nành, bao gồm các giai đoạn: chuẩn bị nguyên liệu, hoạt hóa và xử lý. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình chế tạo than hoạt tính, như nhiệt độ nung, tỉ lệ chất hoạt hóa và thời gian hoạt hóa, được khảo sát và tối ưu hóa để đạt được đặc tính than hoạt tính tốt nhất. Mục tiêu là tạo ra than hoạt tính có bề mặt riêng của than hoạt tính lớn, cấu trúc lỗ xốp của than hoạt tính phát triển và khả năng hấp phụ Cr(VI) cao.

3.1. Chuẩn bị nguyên liệu và tiền xử lý bã đậu nành

Giai đoạn chuẩn bị nguyên liệu bao gồm thu thập bã đậu nành, làm sạch và sấy khô. Quá trình tiền xử lý có thể bao gồm nghiền nhỏ và sàng lọc để đồng nhất kích thước hạt, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình hoạt hóa. Việc lựa chọn phương pháp tiền xử lý phù hợp có thể ảnh hưởng đến đặc tính than hoạt tính cuối cùng.

3.2. Phương pháp hoạt hóa than Hóa học và vật lý

Hoạt hóa là giai đoạn quan trọng để tạo cấu trúc lỗ xốp cho than hoạt tính. Có hai phương pháp hoạt hóa chính: hóa học và vật lý. Hoạt hóa hóa học sử dụng các chất hóa học như KOH, NaOH, H3PO4 để tạo lỗ xốp. Hoạt hóa vật lý sử dụng nhiệt độ cao và khí trơ để đốt cháy các chất hữu cơ, tạo ra bề mặt riêng của than hoạt tính lớn.

3.3. Tối ưu hóa các thông số chế tạo than hoạt tính

Các thông số như nhiệt độ nung, tỉ lệ chất hoạt hóa, thời gian hoạt hóa và tốc độ gia nhiệt cần được tối ưu hóa để đạt được đặc tính than hoạt tính tốt nhất. Việc sử dụng các phương pháp phân tích BET, phân tích SEM, phân tích XRD và phân tích FTIR giúp đánh giá cấu trúc lỗ xốp của than hoạt tính và bề mặt riêng của than hoạt tính.

IV. Đánh Giá Khả Năng Hấp Phụ Cr VI Của Than Hoạt Tính Bã Đậu Nành

Nghiên cứu tiến hành đánh giá khả năng hấp phụ Cr(VI) của than hoạt tính từ bã đậu nành trong môi trường nước. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình hấp phụ, như pH, thời gian, nhiệt độ và nồng độ Cr(VI) ban đầu, được khảo sát. Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng về động học hấp phụ, cân bằng hấp phụ và dung lượng hấp phụ cực đại của than hoạt tính đối với Cr(VI).

4.1. Ảnh hưởng của pH đến khả năng hấp phụ Cr VI

Ảnh hưởng của pH đến hấp phụ là một yếu tố quan trọng cần xem xét. pH ảnh hưởng đến điện tích bề mặt của than hoạt tính và sự tồn tại của Cr(VI) trong dung dịch. Thông thường, khả năng hấp phụ Cr(VI) đạt cực đại ở pH thấp do sự tích điện dương trên bề mặt than hoạt tính.

4.2. Nghiên cứu động học và cân bằng hấp phụ Cr VI

Nghiên cứu động học hấp phụ giúp xác định tốc độ hấp phụ Cr(VI) theo thời gian. Nghiên cứu cân bằng hấp phụ giúp xác định dung lượng hấp phụ cực đại của than hoạt tính đối với Cr(VI). Các mô hình động học và cân bằng hấp phụ phổ biến như Langmuir và Freundlich được sử dụng để mô tả quá trình hấp phụ.

4.3. Xác định dung lượng hấp phụ cực đại và so sánh hiệu quả

Dung lượng hấp phụ cực đại là một thông số quan trọng để đánh giá khả năng hấp phụ Cr(VI) của than hoạt tính. Kết quả nghiên cứu được so sánh với các loại than hoạt tính khác để đánh giá so sánh hiệu quả hấp phụ của than hoạt tính từ bã đậu nành.

V. Ứng Dụng Thực Tế và Tiềm Năng Than Hoạt Tính Bã Đậu Nành

Nghiên cứu này mở ra tiềm năng ứng dụng thực tế xử lý nước ô nhiễm Cr(VI) bằng than hoạt tính từ bã đậu nành. Việc đánh giá hiệu quả kinh tế và đánh giá tác động môi trường của quy trình sản xuất và sử dụng than hoạt tính là cần thiết để đảm bảo tính bền vững của giải pháp. Tiềm năng ứng dụng than hoạt tính từ bã đậu nành trong các hệ thống xử lý nước thải công nghiệp và sinh hoạt là rất lớn.

5.1. Đánh giá hiệu quả kinh tế của quy trình sản xuất

Việc đánh giá hiệu quả kinh tế của quy trình sản xuất than hoạt tính từ bã đậu nành bao gồm phân tích chi phí sản xuất than hoạt tính, chi phí vận hành và bảo trì hệ thống xử lý nước. So sánh chi phí với các phương pháp xử lý Cr(VI) khác giúp đánh giá tính cạnh tranh của giải pháp.

5.2. Đánh giá tác động môi trường và tính bền vững

Đánh giá tác động môi trường của quy trình sản xuất và sử dụng than hoạt tính bao gồm đánh giá lượng khí thải, chất thải rắn và tiêu thụ năng lượng. Đảm bảo tính bền vững của giải pháp bằng cách sử dụng các phương pháp sản xuất thân thiện với môi trường và tái sử dụng than hoạt tính sau khi sử dụng.

5.3. Tiềm năng ứng dụng trong xử lý nước thải công nghiệp

Tiềm năng ứng dụng than hoạt tính từ bã đậu nành trong các hệ thống xử lý nước thải công nghiệp, đặc biệt là các ngành công nghiệp dệt nhuộm, mạ điện và sản xuất da, là rất lớn. Việc tích hợp than hoạt tính vào các hệ thống xử lý hiện có giúp nâng cao hiệu quả xử lý Cr(VI) và giảm thiểu ô nhiễm môi trường.

VI. Kết Luận và Hướng Nghiên Cứu Phát Triển Than Hoạt Tính

Nghiên cứu đã chứng minh tiềm năng của than hoạt tính từ bã đậu nành trong việc hấp phụ Cr(VI) từ nước. Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc cải thiện đặc tính than hoạt tính, tối ưu hóa quy trình sản xuất và mở rộng ứng dụng than hoạt tính trong các lĩnh vực khác. Việc phát triển vật liệu hấp phụ từ nguồn phế phẩm nông nghiệp góp phần vào kinh tế tuần hoàn và bảo vệ môi trường.

6.1. Tóm tắt kết quả nghiên cứu và đóng góp

Nghiên cứu đã thành công trong việc chế tạo than hoạt tính từ bã đậu nành và đánh giá khả năng hấp phụ Cr(VI). Kết quả nghiên cứu cung cấp thông tin quan trọng về động học hấp phụ, cân bằng hấp phụ và dung lượng hấp phụ cực đại của than hoạt tính đối với Cr(VI).

6.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo và phát triển vật liệu

Các hướng nghiên cứu tiếp theo có thể tập trung vào việc cải thiện đặc tính than hoạt tính, tối ưu hóa quy trình sản xuất và mở rộng ứng dụng than hoạt tính trong các lĩnh vực khác. Nghiên cứu về phương pháp hoạt hóa than mới và sử dụng các chất phụ gia để tăng cường khả năng hấp phụ là cần thiết.

6.3. Ứng dụng rộng rãi và bền vững trong tương lai

Việc phát triển vật liệu hấp phụ từ nguồn phế phẩm nông nghiệp góp phần vào kinh tế tuần hoàn và bảo vệ môi trường. Ứng dụng than hoạt tính trong các hệ thống xử lý nước thải công nghiệp và sinh hoạt giúp giảm thiểu ô nhiễm môi trường và bảo vệ nguồn nước.

Tổng quan nghiên cứu

Ô nhiễm kim loại nặng trong môi trường nước đang là vấn đề nghiêm trọng do sự phát triển công nghiệp và đô thị hóa nhanh chóng. Theo báo cáo của ngành, nồng độ kim loại nặng trong các con sông tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Hải Phòng vượt tiêu chuẩn cho phép từ 3 đến 4 lần, gây nguy hại lâu dài cho sức khỏe con người và hệ sinh thái. Trong đó, Cr(VI) là một trong những ion kim loại độc hại nhất, có khả năng gây ung thư và đột biến ngay ở nồng độ thấp. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là chế tạo than hoạt tính từ bã đậu nành – một phụ phẩm nông nghiệp sẵn có và giá rẻ – nhằm khảo sát khả năng hấp phụ Cr(VI) trong môi trường nước. Nghiên cứu được thực hiện tại Thái Nguyên trong năm 2020, tập trung vào việc tối ưu hóa quy trình chế tạo than hoạt tính và đánh giá hiệu quả hấp phụ Cr(VI) dưới các điều kiện khác nhau. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển vật liệu hấp phụ thân thiện môi trường, góp phần xử lý ô nhiễm kim loại nặng, nâng cao chất lượng nguồn nước và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết hấp phụ và đặc tính vật liệu than hoạt tính. Hai mô hình chính được áp dụng là:

• Mô hình hấp phụ đẳng nhiệt Langmuir: Giúp xác định dung lượng hấp phụ cực đại và đánh giá tính thuận lợi của quá trình hấp phụ Cr(VI) trên than hoạt tính.
• Lý thuyết điểm đẳng điện (pHpzc): Giải thích ảnh hưởng của pH đến điện tích bề mặt than hoạt tính và tương tác tĩnh điện với ion Cr(VI).

Các khái niệm chính bao gồm: diện tích bề mặt riêng (BET), chỉ số iot, điểm đẳng điện, cấu trúc lỗ xốp, và các dạng tồn tại của Cr(VI) trong dung dịch (HCrO4⁻, Cr2O7²⁻).

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nguyên liệu bã đậu nành thu thập từ xưởng sản xuất đậu phụ tại Thái Nguyên. Các mẫu than hoạt tính được chế tạo bằng phương pháp hoạt hóa hóa học với ZnCl2 ở các tỉ lệ và nhiệt độ nung khác nhau.
• Phương pháp phân tích:
  • Xác định đặc trưng vật lý bằng hiển vi điện tử quét (SEM) và đo diện tích bề mặt riêng theo phương pháp BET.
  • Xây dựng đường chuẩn Cr(VI) bằng phổ hấp thụ phân tử UV-Vis tại bước sóng 540 nm.
  • Thí nghiệm hấp phụ tĩnh để khảo sát ảnh hưởng của pH, thời gian, nhiệt độ và nồng độ Cr(VI) ban đầu đến hiệu suất hấp phụ.
  • Xác định điểm đẳng điện và chỉ số iot của than hoạt tính.
• Timeline nghiên cứu: Chuẩn bị nguyên liệu và chế tạo than trong 2 tháng, khảo sát đặc trưng vật liệu và thí nghiệm hấp phụ trong 4 tháng, phân tích dữ liệu và hoàn thiện luận văn trong 2 tháng.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc trưng vật liệu: Mẫu than hoạt tính V503 (tỉ lệ ZnCl2: bã đậu 1:1, nung 500°C) có diện tích bề mặt riêng lớn nhất đạt 605,7 m²/g, cao hơn gấp gần 50 lần so với nguyên liệu ban đầu (12,3 m²/g). Ảnh SEM cho thấy bề mặt mẫu V503 xuất hiện nhiều lỗ xốp kích thước đa dạng, tạo điều kiện thuận lợi cho hấp phụ Cr(VI).

2. Hiệu suất hấp phụ Cr(VI): Mẫu V503 đạt hiệu suất hấp phụ cao nhất 80,44% với nồng độ Cr(VI) ban đầu 49,10 mg/L, vượt trội so với các mẫu khác và nguyên liệu chưa hoạt hóa (31%). Hiệu suất hấp phụ tăng theo nhiệt độ nung và tỉ lệ ZnCl2 đến một mức tối ưu.

3. Ảnh hưởng của pH: Hiệu suất hấp phụ đạt tối đa 77,44% tại pH 2, giảm dần khi pH tăng lên, do sự thay đổi điện tích bề mặt than và dạng tồn tại của Cr(VI). Điểm đẳng điện của than là 6,35, khi pH < 6,35 bề mặt than tích điện dương thuận lợi cho hấp phụ ion Cr(VI) âm.

4. Ảnh hưởng của thời gian và nhiệt độ: Thời gian cân bằng hấp phụ là 90 phút, hiệu suất hấp phụ tăng nhanh trong 5-90 phút và ổn định sau đó. Nhiệt độ tăng từ 303 K đến 323 K làm tăng dung lượng hấp phụ từ 44,7 mg/g lên 69,15 mg/g, chứng tỏ quá trình hấp phụ mang tính hóa học.

5. Dung lượng hấp phụ cực đại: Theo mô hình Langmuir, dung lượng hấp phụ cực đại của than bã đậu đối với Cr(VI) là 37,04 mg/g, cao hơn nhiều loại than hoạt tính từ vỏ lạc (16,26 mg/g) và lá phi lao (17,20 mg/g), nhưng thấp hơn than từ thân sen (76,92 mg/g).

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy than hoạt tính chế tạo từ bã đậu nành có cấu trúc lỗ xốp phát triển và diện tích bề mặt lớn, tạo điều kiện hấp phụ Cr(VI) hiệu quả. Việc sử dụng ZnCl2 làm chất hoạt hóa ở tỉ lệ 1:1 và nhiệt độ nung 500°C là tối ưu để phát triển cấu trúc vật liệu. Hiệu suất hấp phụ giảm khi pH tăng do sự thay đổi điện tích bề mặt than và sự cạnh tranh của ion OH⁻ với Cr(VI). Thời gian hấp phụ cân bằng 90 phút phù hợp với các nghiên cứu tương tự trên vật liệu than hoạt tính khác. Sự tăng dung lượng hấp phụ theo nhiệt độ khẳng định hấp phụ Cr(VI) là quá trình hóa học, có thể liên quan đến sự tạo phức hoặc trao đổi ion trên bề mặt than. So sánh với các nghiên cứu trước đây, dung lượng hấp phụ của than bã đậu nành nằm trong mức cao, chứng tỏ tiềm năng ứng dụng trong xử lý nước thải ô nhiễm Cr(VI). Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ hiệu suất hấp phụ theo pH, thời gian và nhiệt độ, cũng như bảng so sánh dung lượng hấp phụ với các loại than khác.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Ứng dụng than hoạt tính bã đậu nành trong xử lý nước thải công nghiệp: Khuyến nghị các nhà máy xử lý nước thải tại các khu công nghiệp sử dụng than bã đậu nành để hấp phụ Cr(VI), nhằm giảm chi phí và tăng hiệu quả xử lý trong vòng 1-2 năm.

2. Nghiên cứu mở rộng về tái sử dụng và tái sinh than hoạt tính: Thực hiện các thí nghiệm tái sinh than để đánh giá khả năng tái sử dụng, giảm thiểu chi phí vận hành, dự kiến hoàn thành trong 6 tháng, do các viện nghiên cứu và doanh nghiệp hợp tác.

3. Phát triển quy trình sản xuất than hoạt tính quy mô công nghiệp: Xây dựng dây chuyền sản xuất than bã đậu nành với công suất lớn, đảm bảo chất lượng đồng đều, trong vòng 2 năm, phối hợp giữa các trường đại học và doanh nghiệp chế biến nông sản.

4. Khảo sát khả năng hấp phụ các kim loại nặng khác và hợp chất hữu cơ độc hại: Mở rộng nghiên cứu để đánh giá hiệu quả hấp phụ Pb(II), Cu(II), Ni(II) và các hợp chất hữu cơ, nhằm đa dạng hóa ứng dụng than hoạt tính, thời gian nghiên cứu 1 năm, do các nhóm nghiên cứu hóa học môi trường thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Hóa học, Môi trường: Nghiên cứu về vật liệu hấp phụ, xử lý ô nhiễm kim loại nặng, có thể áp dụng phương pháp và kết quả để phát triển đề tài mới hoặc cải tiến vật liệu.

2. Doanh nghiệp sản xuất và xử lý nước thải công nghiệp: Tìm kiếm giải pháp xử lý Cr(VI) hiệu quả, tiết kiệm chi phí, có thể áp dụng than hoạt tính từ bã đậu nành trong quy trình xử lý nước thải.

3. Cơ quan quản lý môi trường và chính sách: Tham khảo để xây dựng các chương trình hỗ trợ phát triển công nghệ xử lý ô nhiễm thân thiện môi trường, thúc đẩy sử dụng vật liệu tái chế từ nông nghiệp.

4. Người làm trong ngành chế biến đậu nành và nông nghiệp: Tận dụng phụ phẩm bã đậu nành để tạo ra sản phẩm giá trị gia tăng, giảm thiểu chất thải và ô nhiễm môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Tại sao chọn bã đậu nành làm nguyên liệu chế tạo than hoạt tính?
   Bã đậu nành là phụ phẩm nông nghiệp sẵn có, giá rẻ, giàu cacbon và dễ chế biến. Việc sử dụng bã đậu nành giúp tận dụng nguồn nguyên liệu tái tạo, giảm chi phí và thân thiện môi trường.

2. Quá trình hoạt hóa bằng ZnCl2 có vai trò gì?
   ZnCl2 là chất hoạt hóa hóa học giúp phát triển cấu trúc lỗ xốp và tăng diện tích bề mặt than, từ đó nâng cao khả năng hấp phụ Cr(VI). Tỉ lệ ZnCl2 phù hợp là 1:1 với nguyên liệu.

3. Ảnh hưởng của pH đến quá trình hấp phụ Cr(VI) như thế nào?
   pH ảnh hưởng đến điện tích bề mặt than và dạng tồn tại của Cr(VI). pH thấp (~2) tạo điều kiện thuận lợi cho hấp phụ do bề mặt than tích điện dương và Cr(VI) tồn tại dạng ion âm.

4. Thời gian hấp phụ tối ưu là bao lâu?
   Thời gian cân bằng hấp phụ là khoảng 90 phút, sau đó hiệu suất hấp phụ không tăng thêm đáng kể, phù hợp với các nghiên cứu về than hoạt tính khác.

5. Dung lượng hấp phụ cực đại của than bã đậu nành so với các loại than khác ra sao?
   Dung lượng hấp phụ cực đại đạt 37,04 mg/g, cao hơn nhiều loại than từ vỏ lạc, lá phi lao nhưng thấp hơn than từ thân sen, cho thấy tiềm năng ứng dụng tốt trong xử lý Cr(VI).

Kết luận

• Đã chế tạo thành công 12 mẫu than hoạt tính từ bã đậu nành với các điều kiện hoạt hóa khác nhau, trong đó mẫu V503 (tỉ lệ ZnCl2: bã đậu 1:1, nung 500°C) có hiệu suất hấp phụ Cr(VI) cao nhất (80,44%).
• Đặc trưng vật liệu như diện tích bề mặt riêng (605,7 m²/g) và cấu trúc lỗ xốp được xác định bằng SEM và BET, chứng minh khả năng hấp phụ vượt trội.
• Quá trình hấp phụ Cr(VI) tối ưu ở pH 2, thời gian cân bằng 90 phút, và tăng hiệu suất khi nhiệt độ tăng, cho thấy hấp phụ mang tính hóa học.
• Dung lượng hấp phụ cực đại theo mô hình Langmuir là 37,04 mg/g, cao hơn nhiều loại than hoạt tính từ nguyên liệu nông nghiệp khác.
• Nghiên cứu mở ra hướng phát triển vật liệu hấp phụ thân thiện môi trường, hiệu quả và kinh tế từ phụ phẩm nông nghiệp, góp phần xử lý ô nhiễm kim loại nặng trong nước.

Tiếp theo, cần triển khai nghiên cứu tái sinh than hoạt tính, mở rộng khảo sát hấp phụ các kim loại khác và phát triển quy trình sản xuất quy mô công nghiệp. Đề nghị các nhà nghiên cứu và doanh nghiệp quan tâm phối hợp ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn nhằm bảo vệ môi trường và sức khỏe cộng đồng.