Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và yêu cầu ngày càng cao về năng lực ngoại ngữ, tiếng Anh trở thành môn học bắt buộc tại các cấp học ở Việt Nam. Theo báo cáo của ngành giáo dục, học sinh trung học phổ thông phải đạt trình độ B1 theo Khung Tham chiếu Ngôn ngữ Châu Âu, trong đó kỹ năng nói được đánh giá là khó khăn nhất. Tại Trường Trung học Phổ thông số 3 Tuy Phước, tỉnh Bình Định, việc học sinh gặp phải lo lắng khi thuyết trình tiếng Anh trên lớp là vấn đề nổi bật, ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả học tập và phát triển kỹ năng giao tiếp. Mục tiêu nghiên cứu nhằm điều tra các yếu tố tiềm ẩn gây ra lo lắng cho học sinh EFL (English as a Foreign Language) khi thuyết trình trên lớp và các chiến lược đối phó mà học sinh sử dụng. Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2022-2023 với 40 học sinh lớp 11 tham gia, kết hợp phương pháp định lượng và định tính qua bảng hỏi, quan sát lớp học và phỏng vấn bán cấu trúc. Kết quả nghiên cứu không chỉ giúp làm rõ nguyên nhân gây lo lắng mà còn đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm cải thiện môi trường học tập, nâng cao kỹ năng nói tiếng Anh và giảm thiểu áp lực tâm lý cho học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết về lo lắng trong học ngoại ngữ, đặc biệt là mô hình lo lắng ngôn ngữ của Horwitz và cộng sự (1986), bao gồm ba thành phần chính: lo lắng giao tiếp, lo lắng kiểm tra và sợ bị đánh giá tiêu cực. Ngoài ra, thuyết "Bộ lọc cảm xúc" của Krashen (1982) được áp dụng để giải thích cách các yếu tố cảm xúc như lo lắng ảnh hưởng đến quá trình tiếp nhận ngôn ngữ. Các khái niệm chính bao gồm: lo lắng tình huống (situation-specific anxiety), lo lắng nói tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai, và các chiến lược đối phó ngắn hạn và dài hạn với lo lắng khi thuyết trình. Mô hình của Chen (2015) về các yếu tố chủ quan (trình độ tiếng Anh, thời gian chuẩn bị, kinh nghiệm thuyết trình) và khách quan (chủ đề không quen thuộc, sự chú ý của khán giả, yêu cầu phụ trợ) cũng được sử dụng để phân tích nguyên nhân gây lo lắng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng thiết kế mô tả kết hợp phương pháp định lượng và định tính. Mẫu nghiên cứu gồm 40 học sinh lớp 11 tại Trường THPT số 3 Tuy Phước, trong đó 17 học sinh nam và 23 học sinh nữ, độ tuổi trung bình 16. Phương pháp chọn mẫu là thuận tiện và ngẫu nhiên trong hai lớp 11A3 và 11A7. Dữ liệu được thu thập qua ba công cụ: bảng hỏi 23 mục dựa trên thang đo FLCAS (Horwitz et al., 1986) được điều chỉnh phù hợp với bối cảnh thuyết trình trên lớp; quan sát không tham gia để ghi nhận các chiến lược đối phó lo lắng trong quá trình thuyết trình; phỏng vấn bán cấu trúc với 6 học sinh đại diện cho ba mức độ lo lắng (thấp, trung bình, cao). Thời gian thu thập dữ liệu diễn ra trong học kỳ II năm học 2022-2023. Phân tích dữ liệu định lượng sử dụng thống kê mô tả với Excel, trong khi dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp phân loại chủ đề (thematic analysis).

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức độ lo lắng của học sinh: Kết quả bảng hỏi cho thấy 90% học sinh (36/40) có mức độ lo lắng từ trung bình đến cao khi thuyết trình trên lớp, trong đó 62,5% ở mức trung bình và 27,5% ở mức cao. Chỉ 10% học sinh có mức lo lắng thấp.

  2. Yếu tố chủ quan gây lo lắng:

    • Trình độ tiếng Anh: Học sinh đều cho rằng hạn chế về phát âm, ngữ pháp và vốn từ vựng là nguyên nhân chính gây lo lắng. Ví dụ, một học sinh chia sẻ: “Phát âm kém khiến em rất lo lắng, càng cố sửa càng sai và hoảng loạn hơn.”
    • Thời gian chuẩn bị: Trung bình điểm đánh giá yếu tố này là 4.0/5, cho thấy thời gian chuẩn bị không đủ làm tăng lo lắng ở cả học sinh trình độ cao và thấp. Một học sinh cho biết: “Nếu không có đủ thời gian chuẩn bị, em cảm thấy áp lực và sợ bài thuyết trình không hoàn chỉnh.”

  3. Yếu tố khách quan gây lo lắng:

    • Chủ đề không quen thuộc: Học sinh lo ngại khi phải thuyết trình về các chủ đề mới, chưa được chuẩn bị kỹ.
    • Sự chú ý của khán giả: Áp lực từ ánh nhìn và phản ứng của bạn bè làm tăng cảm giác lo sợ bị đánh giá tiêu cực.

  4. Chiến lược đối phó lo lắng:

    • Chiến lược ngắn hạn: Học sinh thường tránh giao tiếp mắt, nhìn vào một điểm cố định hoặc sử dụng giấy ghi chú để giảm bớt căng thẳng trong lúc thuyết trình.
    • Chiến lược dài hạn: Chuẩn bị kỹ lưỡng, nâng cao trình độ tiếng Anh và luyện tập phản ứng ngẫu hứng giúp giảm lo lắng hiệu quả theo thời gian.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về lo lắng ngôn ngữ, khẳng định rằng lo lắng khi thuyết trình là hiện tượng phổ biến và đa chiều. Trình độ tiếng Anh hạn chế và thời gian chuẩn bị ngắn là những nguyên nhân chủ yếu, đồng thời sự chú ý của khán giả và chủ đề không quen thuộc cũng đóng vai trò quan trọng. Các chiến lược đối phó được học sinh áp dụng phản ánh sự kết hợp giữa xử lý tức thời và chuẩn bị lâu dài, tương tự như mô hình của Chen (2015). Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các mức độ lo lắng và bảng phân loại các yếu tố chủ quan, khách quan cùng các chiến lược đối phó tương ứng, giúp minh họa rõ nét mối quan hệ giữa nguyên nhân và cách xử lý lo lắng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng thời gian chuẩn bị cho học sinh: Giáo viên nên linh hoạt điều chỉnh thời gian chuẩn bị bài thuyết trình, đảm bảo học sinh có đủ thời gian nghiên cứu và luyện tập, nhằm giảm áp lực và nâng cao sự tự tin.

  2. Tổ chức các buổi luyện tập thuyết trình: Thiết kế các hoạt động luyện tập thường xuyên, bao gồm cả thuyết trình ngẫu hứng, giúp học sinh cải thiện kỹ năng phản xạ và giảm lo lắng khi đứng trước đám đông.

  3. Xây dựng môi trường lớp học thân thiện: Giáo viên cần khuyến khích sự hỗ trợ lẫn nhau giữa học sinh, giảm thiểu sự đánh giá tiêu cực từ bạn bè, tạo không khí thoải mái để học sinh tự tin thể hiện.

  4. Phát triển kỹ năng tiếng Anh toàn diện: Tăng cường các bài học về phát âm, ngữ pháp và từ vựng thông qua các phương pháp tương tác, giúp học sinh nâng cao trình độ và giảm bớt lo lắng do hạn chế ngôn ngữ.

Các giải pháp trên nên được triển khai trong vòng một học kỳ, với sự phối hợp giữa giáo viên, học sinh và nhà trường nhằm đạt hiệu quả tối ưu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh trung học: Nghiên cứu cung cấp hiểu biết sâu sắc về nguyên nhân gây lo lắng và các chiến lược hỗ trợ học sinh, giúp giáo viên thiết kế bài giảng và đánh giá phù hợp.

  2. Học sinh EFL: Học sinh có thể áp dụng các chiến lược đối phó lo lắng được đề xuất để nâng cao kỹ năng thuyết trình và tự tin hơn khi giao tiếp tiếng Anh.

  3. Nhà quản lý giáo dục: Thông tin từ nghiên cứu giúp xây dựng chính sách đào tạo và hỗ trợ học sinh trong việc phát triển kỹ năng mềm và giảm áp lực học tập.

  4. Nghiên cứu sinh và học giả: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về lo lắng ngôn ngữ và phương pháp giảng dạy tiếng Anh trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Lo lắng khi thuyết trình tiếng Anh có phổ biến không?
    Rất phổ biến, nghiên cứu cho thấy 90% học sinh có mức độ lo lắng từ trung bình đến cao khi thuyết trình trên lớp, ảnh hưởng đến hiệu quả học tập.

  2. Yếu tố nào gây lo lắng nhiều nhất cho học sinh?
    Trình độ tiếng Anh hạn chế và thời gian chuẩn bị ngắn là hai yếu tố chủ quan chính, bên cạnh đó sự chú ý của khán giả và chủ đề không quen thuộc cũng góp phần gây lo lắng.

  3. Học sinh thường dùng chiến lược gì để giảm lo lắng?
    Học sinh sử dụng chiến lược ngắn hạn như tránh giao tiếp mắt, nhìn vào giấy ghi chú và chiến lược dài hạn như luyện tập kỹ năng và chuẩn bị kỹ càng.

  4. Giáo viên có thể làm gì để giúp học sinh giảm lo lắng?
    Tăng thời gian chuẩn bị, tổ chức luyện tập thường xuyên, xây dựng môi trường lớp học thân thiện và hỗ trợ phát triển kỹ năng tiếng Anh toàn diện.

  5. Nghiên cứu này có thể áp dụng ở đâu ngoài trường học?
    Các chiến lược và kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong các môi trường đào tạo tiếng Anh khác như trung tâm ngoại ngữ, đại học hoặc các khóa học kỹ năng mềm.

Kết luận

  • Lo lắng khi thuyết trình tiếng Anh là vấn đề phổ biến với 90% học sinh có mức độ từ trung bình đến cao.
  • Các yếu tố chủ quan như trình độ tiếng Anh và thời gian chuẩn bị, cùng các yếu tố khách quan như chủ đề và sự chú ý của khán giả, đều góp phần gây lo lắng.
  • Học sinh áp dụng cả chiến lược ngắn hạn và dài hạn để đối phó với lo lắng, trong đó chuẩn bị kỹ càng và luyện tập là then chốt.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm giảm lo lắng và nâng cao hiệu quả học tập tiếng Anh tại trường THPT số 3 Tuy Phước.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong thực tế giảng dạy và mở rộng nghiên cứu sang các trường học khác để đánh giá tính khả thi và hiệu quả.

Hãy áp dụng những chiến lược và đề xuất trong nghiên cứu này để cải thiện kỹ năng thuyết trình tiếng Anh và giảm thiểu lo lắng trong học tập!