Tổng quan nghiên cứu

Việc lựa chọn trường đại học và ngành đào tạo là quyết định quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai nghề nghiệp và sự phát triển cá nhân của học sinh trung học phổ thông (THPT). Tại thành phố Đà Nẵng, theo khảo sát thực hiện trong năm 2017 với học sinh lớp 12, có khoảng 70% học sinh băn khoăn và gặp khó khăn trong việc xác định ngành nghề phù hợp. Quyết định này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân học sinh mà còn tác động đến nguồn nhân lực và sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương. Mục tiêu nghiên cứu là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường và ngành đào tạo của học sinh lớp 12 tại Đà Nẵng, từ đó đề xuất các giải pháp định vị và marketing tuyển sinh hiệu quả cho các trường đại học. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các trường THPT trên địa bàn Đà Nẵng, khảo sát được tiến hành từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2017. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp dữ liệu cụ thể giúp các trường đại học xây dựng chiến lược tuyển sinh phù hợp, đồng thời hỗ trợ học sinh và gia đình có định hướng chọn ngành, chọn trường chính xác, giảm thiểu lãng phí thời gian và chi phí đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết hành vi tiêu dùng và mô hình ra quyết định lựa chọn trường đại học. Lý thuyết hành vi tiêu dùng của Philip Kotler (2001) nhấn mạnh quá trình nhận biết nhu cầu, tìm kiếm thông tin, đánh giá lựa chọn, quyết định mua và hành vi sau mua. Áp dụng vào bối cảnh chọn trường, học sinh trải qua các giai đoạn tương tự trong việc lựa chọn ngành và trường học. Mô hình ra quyết định hợp lý giới hạn (Simon, 1978) được sử dụng để giải thích quá trình lựa chọn dựa trên các tiêu chí ưu tiên và giới hạn thông tin. Ngoài ra, mô hình của Chapman (1981) phân nhóm các yếu tố ảnh hưởng thành đặc điểm cá nhân (tình trạng kinh tế xã hội, năng lực học tập, kỳ vọng giáo dục) và các yếu tố bên ngoài (gia đình, bạn bè, đặc điểm trường đại học, nỗ lực giao tiếp của trường). Các khái niệm chính bao gồm: hành vi tiêu dùng, tiến trình ra quyết định, đặc điểm cá nhân, đặc điểm trường đại học, và các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến lựa chọn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra xã hội học với bảng hỏi được thiết kế dựa trên mô hình nghiên cứu đề xuất, thu thập dữ liệu từ 450 học sinh lớp 12 tại các trường THPT trên địa bàn Đà Nẵng. Mẫu được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm học sinh theo giới tính, học lực và điều kiện kinh tế gia đình. Thời gian khảo sát kéo dài từ tháng 6 đến tháng 12 năm 2017. Dữ liệu thu thập được xử lý bằng phần mềm SPSS với các kỹ thuật phân tích: kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha (các thang đo đều đạt trên 0.7), phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các nhóm biến, phân tích tương quan Pearson để đánh giá mối quan hệ giữa các biến, và phân tích hồi quy đa biến nhằm đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến quyết định chọn trường và ngành đào tạo. Các giả thuyết nghiên cứu được kiểm định dựa trên kết quả phân tích hồi quy và ANOVA.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của đặc điểm cá nhân: Kết quả phân tích hồi quy cho thấy đặc điểm cá nhân như năng lực học tập, sở thích ngành và điều kiện kinh tế gia đình có mức độ ảnh hưởng đến quyết định chọn trường đại học với hệ số beta khoảng 0.42, chiếm 42% mức độ giải thích biến động quyết định. Đặc biệt, học sinh có năng lực học tập cao và sở thích phù hợp ngành nghề có xu hướng chọn trường có chất lượng đào tạo tốt hơn.

  2. Đặc điểm trường đại học: Các yếu tố như danh tiếng trường, chất lượng giảng viên, cơ sở vật chất và học phí có ảnh hưởng mạnh mẽ đến quyết định chọn trường với hệ số beta 0.51, chiếm 51% mức độ giải thích. Trong đó, danh tiếng và cơ hội việc làm sau tốt nghiệp là hai chỉ số được học sinh quan tâm hàng đầu.

  3. Ảnh hưởng của các cá nhân có liên quan: Gia đình, bạn bè và thầy cô giáo đóng vai trò quan trọng trong việc tư vấn và định hướng lựa chọn ngành nghề, với mức độ ảnh hưởng chiếm khoảng 35%. Học sinh thường tham khảo ý kiến cha mẹ và bạn bè trước khi quyết định.

  4. Nguồn thông tin và nỗ lực giao tiếp của trường: Các kênh thông tin như website trường, các buổi tư vấn tuyển sinh, và các sự kiện tham quan trường có tác động tích cực đến nhận thức và quyết định của học sinh, chiếm khoảng 28% mức độ ảnh hưởng.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các mô hình nghiên cứu trước đây như Chapman (1981) và Burns et al. (2006), khẳng định vai trò quan trọng của đặc điểm cá nhân và đặc điểm trường đại học trong quyết định chọn trường. Sự khác biệt về mức độ ảnh hưởng của các yếu tố cũng phản ánh đặc thù văn hóa và kinh tế xã hội tại Đà Nẵng. Ví dụ, học phí và cơ hội việc làm được đánh giá cao do áp lực tài chính và nhu cầu ổn định nghề nghiệp của học sinh. Các biểu đồ phân tích hồi quy và tương quan có thể minh họa rõ ràng mức độ ảnh hưởng của từng nhóm yếu tố, giúp các trường đại học nhận diện điểm mạnh và điểm yếu trong chiến lược tuyển sinh. Ngoài ra, sự tham gia của gia đình và thầy cô giáo trong quá trình tư vấn là yếu tố không thể thiếu, đồng thời các kênh truyền thông hiện đại như mạng xã hội cũng ngày càng có vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin cho học sinh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoạt động tư vấn hướng nghiệp tại các trường THPT: Các trường đại học phối hợp với trường THPT tổ chức các buổi tư vấn chuyên sâu, giúp học sinh hiểu rõ về ngành nghề, cơ hội việc làm và phù hợp năng lực cá nhân. Mục tiêu nâng tỷ lệ học sinh chọn ngành phù hợp tăng 20% trong vòng 2 năm.

  2. Xây dựng chiến lược marketing đa kênh: Tận dụng website, mạng xã hội, các sự kiện tham quan trường và hội thảo tuyển sinh để tăng cường tiếp cận thông tin cho học sinh. Đặt mục tiêu tăng lượng truy cập website trường lên 30% trong 12 tháng và tăng số lượng học sinh tham gia sự kiện tuyển sinh lên 25%.

  3. Phát triển các chương trình học bổng và hỗ trợ tài chính: Để giảm áp lực tài chính cho học sinh có năng lực nhưng điều kiện kinh tế hạn chế, các trường cần mở rộng quỹ học bổng và chính sách hỗ trợ. Mục tiêu tăng số lượng học bổng lên ít nhất 15% trong 3 năm tới.

  4. Tăng cường hợp tác với gia đình và cộng đồng: Tổ chức các buổi gặp gỡ, hội thảo dành cho phụ huynh nhằm nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của việc chọn ngành phù hợp, từ đó hỗ trợ học sinh đưa ra quyết định chính xác. Mục tiêu nâng cao sự hài lòng của phụ huynh về công tác tư vấn lên 80% trong 1 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban giám hiệu và phòng tuyển sinh các trường đại học: Giúp xây dựng chiến lược tuyển sinh hiệu quả dựa trên các nhân tố ảnh hưởng thực tế, tối ưu hóa nguồn lực marketing và tư vấn.

  2. Giáo viên và cán bộ tư vấn hướng nghiệp tại các trường THPT: Cung cấp cơ sở khoa học để tư vấn học sinh lựa chọn ngành nghề phù hợp, giảm thiểu sai lầm trong quyết định học tập.

  3. Phụ huynh học sinh: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường, từ đó hỗ trợ con em trong việc định hướng nghề nghiệp và lựa chọn trường học phù hợp.

  4. Các nhà nghiên cứu và chuyên gia giáo dục: Là tài liệu tham khảo quan trọng cho các nghiên cứu tiếp theo về hành vi lựa chọn ngành nghề và trường đại học trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến quyết định chọn trường đại học của học sinh?
    Đặc điểm trường đại học như danh tiếng, chất lượng giảng viên và cơ sở vật chất được xác định là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất, chiếm hơn 50% mức độ ảnh hưởng trong nghiên cứu.

  2. Gia đình có vai trò như thế nào trong quyết định chọn ngành của học sinh?
    Gia đình, đặc biệt là cha mẹ, đóng vai trò tư vấn và định hướng quan trọng, ảnh hưởng khoảng 35% đến quyết định của học sinh, giúp các em cân nhắc kỹ lưỡng hơn trước khi lựa chọn.

  3. Các trường đại học nên làm gì để thu hút học sinh?
    Các trường cần tăng cường hoạt động tư vấn, xây dựng các kênh truyền thông đa dạng, phát triển học bổng và tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tiếp cận thông tin chính xác và đầy đủ.

  4. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong luận văn là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra xã hội học với bảng hỏi, phân tích dữ liệu bằng các kỹ thuật thống kê như Cronbach’s Alpha, phân tích nhân tố khám phá (EFA), tương quan Pearson và hồi quy đa biến.

  5. Nghiên cứu có áp dụng được cho các địa phương khác không?
    Mặc dù nghiên cứu tập trung tại Đà Nẵng, các kết quả và mô hình có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng cho các địa phương khác có đặc điểm kinh tế xã hội tương tự.

Kết luận

  • Xác định rõ các nhóm nhân tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường và ngành đào tạo gồm đặc điểm cá nhân, đặc điểm trường đại học, ảnh hưởng xã hội và nguồn thông tin.
  • Mức độ ảnh hưởng của đặc điểm trường đại học và đặc điểm cá nhân là hai nhóm yếu tố quan trọng nhất, chiếm hơn 90% tổng mức độ ảnh hưởng.
  • Gia đình và thầy cô giáo đóng vai trò tư vấn thiết yếu trong quá trình ra quyết định của học sinh.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả công tác tư vấn hướng nghiệp và marketing tuyển sinh tại các trường đại học.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và kích thước mẫu để nâng cao độ chính xác và tính ứng dụng của mô hình trong tương lai.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức các hội thảo chuyên đề để cập nhật và chia sẻ kết quả nghiên cứu với các bên liên quan nhằm nâng cao hiệu quả tuyển sinh và định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các nhà quản lý giáo dục có thể liên hệ trực tiếp với tác giả hoặc trường đại học để được hỗ trợ tư vấn chuyên sâu.