Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, tiếng Anh ngày càng trở thành công cụ giao tiếp thiết yếu, đặc biệt đối với học sinh, sinh viên Việt Nam. Tại trường Trung học phổ thông Đông Triều, tiếng Anh là môn học bắt buộc và được xem là một trong những môn thi quan trọng trong kỳ thi tốt nghiệp. Tuy nhiên, thực tế cho thấy năng lực giao tiếp tiếng Anh, đặc biệt kỹ năng đặt câu hỏi bằng dạng câu hỏi WH (Wh-questions), của học sinh còn nhiều hạn chế. Qua khảo sát với 50 học sinh lớp 11, tổng cộng có khoảng 1149 lỗi sai liên quan đến việc sử dụng câu hỏi WH, trong đó lỗi sai về từ để hỏi chiếm 44%, lỗi sai về trợ động từ chiếm 38,4%. Nghiên cứu nhằm mục tiêu phân tích các đặc điểm ngôn ngữ học của câu hỏi WH trong tiếng Anh, xác định các lỗi phổ biến của học sinh và đề xuất giải pháp nâng cao kỹ năng sử dụng câu hỏi WH. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh lớp 11 trường THPT Đông Triều trong học kỳ đầu năm học 2013-2014. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện phương pháp giảng dạy tiếng Anh, góp phần nâng cao khả năng giao tiếp và đáp ứng yêu cầu thực tiễn của người học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết ngôn ngữ học về câu hỏi WH trong tiếng Anh, bao gồm:

  • Đặc điểm cấu trúc câu hỏi WH: Theo Quirk et al. (1978), câu hỏi WH bắt đầu bằng từ để hỏi như who, what, which, where, when, why, how, với các quy tắc đảo ngữ và sử dụng trợ động từ phù hợp.
  • Phân loại câu hỏi WH: Bao gồm câu hỏi tìm kiếm thông tin (information-seeking) và câu hỏi tu từ (rhetorical questions), với các chức năng ngữ nghĩa và ngữ dụng khác nhau.
  • Cấu trúc thông tin cho trước và mới (Given-New Information Structure): Theo Halliday (1976) và Kuno (1972), thông tin cho trước được đặt ở vị trí đầu câu, thông tin mới theo sau, ảnh hưởng đến cách thức tổ chức câu hỏi WH.
  • Khái niệm giả định ngầm (Presupposition): Theo Yule (1983), câu hỏi WH chứa các giả định ngầm về thông tin được biết trước, ảnh hưởng đến cách hiểu và sử dụng câu hỏi.
  • Phân tích ngữ dụng câu hỏi WH: Nghiên cứu phân loại câu hỏi WH theo các chức năng giao tiếp như yêu cầu thông tin, chuyển giao lượt nói, thay đổi chủ đề, làm rõ thông tin, v.v.

Các khái niệm chính bao gồm: từ để hỏi (wh-words), trợ động từ (operators), đảo ngữ (inversion), giả định ngầm (presupposition), cấu trúc thông tin (information structure), và các loại câu hỏi WH (information-seeking, rhetorical, formulaic).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 50 học sinh lớp 11 trường THPT Đông Triều qua bảng câu hỏi khảo sát (20 câu hỏi WH) và bài kiểm tra thực tế.
  • Phương pháp phân tích: Mô tả đặc điểm ngôn ngữ học của câu hỏi WH dựa trên tài liệu lý thuyết; phân tích lỗi sai của học sinh qua thống kê số lượng và loại lỗi; phân loại lỗi theo các nhóm: sai từ để hỏi, sai trợ động từ, lỗi đảo ngữ, và các lỗi khác.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện trong học kỳ đầu năm học 2013-2014, với việc thu thập và phân tích dữ liệu trong vòng 4 tháng.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: 50 học sinh được chọn có chủ đích từ lớp 11, độ tuổi 16-17, có trình độ tiếng Anh đa dạng, đại diện cho học sinh trường THPT Đông Triều.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, độ tin cậy cao nhờ sử dụng dữ liệu thực tế và phân tích thống kê chi tiết.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Đặc điểm cấu trúc câu hỏi WH:

    • Câu hỏi WH chủ ngữ không đảo trợ động từ, ví dụ: "Who helped you?"
    • Câu hỏi WH không phải chủ ngữ có đảo trợ động từ, ví dụ: "What did she give you?"
    • Câu hỏi WH có thể có nhiều từ để hỏi cùng lúc, ví dụ: "Who said what to whom?"
    • Câu hỏi WH tu từ dùng để biểu đạt thái độ, không đòi hỏi câu trả lời.
  2. Phân loại ngữ dụng câu hỏi WH:

    • 9 loại chức năng chính được xác định, bao gồm: yêu cầu chi tiết, chuyển lượt nói, thay đổi chủ đề, câu hỏi tu từ, làm rõ thông tin, v.v.
    • Ví dụ, câu hỏi "How do you know?" là câu hỏi yêu cầu chi tiết, trong khi "Who cares?" là câu hỏi tu từ.
  3. Lỗi phổ biến của học sinh:

    • Tổng cộng 1149 lỗi được phát hiện trong 100 bài kiểm tra.
    • Lỗi sai từ để hỏi chiếm 44% (507 lỗi), phổ biến nhất là nhầm lẫn giữa "which" và "what", hoặc sử dụng sai "whose".
    • Lỗi sai trợ động từ chiếm 38,4% (441 lỗi), thường dùng sai "be" thay cho "do", hoặc thiếu/ thừa trợ động từ.
    • Lỗi không đảo trợ động từ chiếm 5,3% (61 lỗi), đặc biệt trong câu hỏi phủ định và câu hỏi có trợ động từ "be".
    • Các lỗi khác chiếm 8,3% (98 lỗi), bao gồm sai đại từ, thiếu từ trong câu hỏi về động từ hoặc số lượng.
  4. Phân tích chi tiết lỗi sai từ để hỏi:

    • Câu hỏi "Which of the five qualities for true friendship do you like best?" có tỷ lệ sai cao nhất (92%).
    • Học sinh thường dùng "what" thay cho "which" hoặc tách rời "which" khỏi danh từ đi kèm.
    • Lỗi phổ biến khác là dùng "how" thay cho "what...like?" khi hỏi về ngoại hình.
  5. Phân tích lỗi sai trợ động từ:

    • Học sinh thường dùng "be" thay cho "do" trong câu hỏi không có trợ động từ trong câu khẳng định.
    • Thiếu từ "not" trong câu hỏi phủ định, ví dụ: "Why didn’t Mr Smith attend the meeting?" bị sai thành "Why did Mr Smith attend the meeting?".

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các lỗi sai là do ảnh hưởng của tiếng mẹ đẻ, thiếu thực hành và chưa hiểu rõ cấu trúc câu hỏi WH trong tiếng Anh. Việc nhầm lẫn giữa "which" và "what" phản ánh sự khó khăn trong việc phân biệt các từ để hỏi có tính xác định và không xác định. Lỗi sai trợ động từ cho thấy học sinh chưa nắm vững quy tắc đảo ngữ và sử dụng trợ động từ trong câu hỏi. So với các nghiên cứu trước đây, kết quả này tương đồng với báo cáo của ngành giáo dục về năng lực tiếng Anh của học sinh phổ thông, đồng thời bổ sung thêm số liệu cụ thể về lỗi sai trong câu hỏi WH. Việc phân loại ngữ dụng câu hỏi WH giúp hiểu rõ hơn về cách sử dụng câu hỏi trong giao tiếp thực tế, từ đó có thể thiết kế bài giảng phù hợp hơn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các loại lỗi sai, bảng phân loại chức năng ngữ dụng câu hỏi WH, và biểu đồ tròn về tỷ lệ lỗi sai từ để hỏi, trợ động từ, đảo ngữ và các lỗi khác.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường giảng dạy phân biệt từ để hỏi

    • Tổ chức các bài tập thực hành phân biệt "which" và "what", "whose" và "who".
    • Mục tiêu giảm lỗi sai từ để hỏi xuống dưới 20% trong vòng 1 học kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên tiếng Anh trường THPT Đông Triều.
  2. Rèn luyện kỹ năng sử dụng trợ động từ và đảo ngữ trong câu hỏi

    • Áp dụng phương pháp dạy học tương tác, sử dụng trò chơi ngữ pháp và bài tập đảo ngữ.
    • Mục tiêu nâng tỷ lệ sử dụng trợ động từ đúng lên 90% trong bài kiểm tra cuối kỳ.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên bộ môn và tổ chuyên môn.
  3. Phát triển bài giảng về ngữ dụng câu hỏi WH trong giao tiếp thực tế

    • Tích hợp các tình huống giao tiếp thực tế, phân tích chức năng câu hỏi WH.
    • Mục tiêu giúp học sinh hiểu và vận dụng linh hoạt câu hỏi WH trong giao tiếp.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên tiếng Anh, cán bộ chuyên môn.
  4. Tổ chức các buổi kiểm tra, đánh giá định kỳ và phản hồi kịp thời

    • Sử dụng bài kiểm tra ngắn về câu hỏi WH hàng tháng để theo dõi tiến bộ.
    • Mục tiêu phát hiện sớm và khắc phục lỗi sai của học sinh.
    • Chủ thể thực hiện: Giáo viên chủ nhiệm và giáo viên tiếng Anh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên tiếng Anh phổ thông

    • Lợi ích: Nắm vững đặc điểm ngôn ngữ và lỗi sai phổ biến để cải tiến phương pháp giảng dạy.
    • Use case: Thiết kế bài giảng, bài tập phù hợp với trình độ học sinh.
  2. Sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh và Sư phạm tiếng Anh

    • Lợi ích: Hiểu sâu về cấu trúc và ngữ dụng câu hỏi WH, áp dụng vào nghiên cứu và thực hành sư phạm.
    • Use case: Tham khảo tài liệu học tập, làm luận văn, nghiên cứu.
  3. Nhà nghiên cứu ngôn ngữ học ứng dụng

    • Lợi ích: Có dữ liệu thực nghiệm về lỗi sai và phân tích ngữ dụng câu hỏi WH trong tiếng Anh học đường Việt Nam.
    • Use case: Phát triển các nghiên cứu tiếp theo về ngôn ngữ học và giáo dục.
  4. Nhà quản lý giáo dục và xây dựng chương trình

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng năng lực tiếng Anh học sinh, điều chỉnh chương trình đào tạo phù hợp.
    • Use case: Xây dựng chính sách, tài liệu giảng dạy và đào tạo giáo viên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Câu hỏi WH là gì và tại sao quan trọng trong giao tiếp tiếng Anh?
    Câu hỏi WH là câu hỏi bắt đầu bằng từ để hỏi như who, what, where, khi dùng để yêu cầu thông tin chi tiết. Chúng rất quan trọng vì giúp duy trì giao tiếp, trao đổi thông tin hiệu quả trong học tập và đời sống.

  2. Học sinh thường mắc lỗi gì khi sử dụng câu hỏi WH?
    Lỗi phổ biến gồm sai từ để hỏi (44%), sai trợ động từ (38,4%), không đảo trợ động từ (5,3%) và các lỗi khác (8,3%). Ví dụ, dùng "what" thay cho "which" hoặc thiếu trợ động từ "do".

  3. Làm thế nào để phân biệt "which" và "what" trong câu hỏi?
    "Which" dùng khi lựa chọn trong một tập hợp giới hạn, còn "what" dùng khi hỏi chung chung, không giới hạn. Ví dụ: "Which book do you want?" (trong số các cuốn sách có sẵn) và "What book do you like?" (không giới hạn).

  4. Tại sao học sinh hay dùng sai trợ động từ trong câu hỏi?
    Do ảnh hưởng của tiếng mẹ đẻ và chưa nắm chắc quy tắc đảo ngữ, học sinh thường dùng "be" thay cho "do" hoặc bỏ quên trợ động từ trong câu hỏi.

  5. Làm sao để cải thiện kỹ năng đặt câu hỏi WH cho học sinh?
    Cần tăng cường luyện tập qua bài tập thực hành, tình huống giao tiếp, giảng dạy phân biệt từ để hỏi và trợ động từ, đồng thời tổ chức kiểm tra định kỳ để phát hiện và sửa lỗi kịp thời.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích chi tiết đặc điểm ngôn ngữ học và ngữ dụng của câu hỏi WH trong tiếng Anh, tập trung vào học sinh lớp 11 trường THPT Đông Triều.
  • Xác định được 4 nhóm lỗi phổ biến: sai từ để hỏi, sai trợ động từ, lỗi đảo ngữ và các lỗi khác, với tỷ lệ lỗi cao nhất là sai từ để hỏi (44%).
  • Phân loại 9 chức năng ngữ dụng của câu hỏi WH giúp hiểu rõ hơn về vai trò giao tiếp của câu hỏi trong thực tế.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao kỹ năng sử dụng câu hỏi WH cho học sinh trong vòng 1 học kỳ.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp, đánh giá hiệu quả và mở rộng nghiên cứu sang các cấp học khác.

Call-to-action: Giáo viên và nhà quản lý giáo dục nên áp dụng kết quả nghiên cứu để cải tiến phương pháp giảng dạy, đồng thời tiếp tục nghiên cứu sâu hơn về ngữ dụng câu hỏi WH nhằm nâng cao chất lượng đào tạo tiếng Anh tại Việt Nam.