Luận án tiến sĩ: Đánh giá sự biến đổi gen mã hóa enzyme chuyển hóa xenobiotics ở nam giới vô sinh

• Tác giả: Vũ Thị Huyền
• Người hướng dẫn: Trần Đức Phấn
• Trường học: Trường Đại học Y Hà Nội
• Chuyên ngành: Y Sinh học - Di truyền
• Đề tài: Nghiên cứu biến đổi gen mã hóa enzyme chuyển hóa xenobiotics ở nam giới vô sinh
• Loại tài liệu: luận án tiến sĩ y học
• Năm xuất bản: 2019
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Tình hình vô sinh và vô sinh nam
• 1.2. Khái niệm vô sinh và vô sinh nam
• 1.3. Tình hình vô sinh và vô sinh nam trên thế giới
• 1.4. Tình hình vô sinh và vô sinh nam ở Việt Nam
• 1.5. Các nguyên nhân vô sinh nam
• 1.5.1. Nguyên nhân di truyền
• 1.5.2. Nguyên nhân sinh hóa
• 1.5.3. Nguyên nhân do nội tiết
• 1.5.4. Bệnh lý ảnh hưởng khả năng sinh sản ở nam giới
• 1.6. Độ tuổi sinh sản
• 1.7. Môi trường. Xenobiotics và quá trình chuyển hóa xenobiotics trong cơ thể
• 1.7.1. Khái niệm xenobiotics
• 1.7.2. Chuyển hoá Xenobiotics
• 1.7.3. Thành phần phức hợp enzym chuyển hóa xenobiotics
• 1.7.4. Biến đổi gen chuyển hóa sinh học xenobiotics
• 1.7.5. Đặc tính của enzym mã hóa bởi gen chuyển hóa xenobiotics
• 1.7.6. Các gen mã hóa enzym chuyển hóa xenobiotics chủ yếu
• 1.7.7. Một số phương pháp phát hiện đa hình gen
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng, thời gian và địa điểm nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Thời gian nghiên cứu
• 2.1.3. Địa điểm nghiên cứu
• 2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.1. Thiết kế nghiên cứu
• 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu
• 2.2.3. Các chỉ số nghiên cứu
• 2.2.4. Xử lý số liệu
• 2.2.5. Vấn đề đạo đức trong nghiên cứu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. So sánh kết quả của kỹ thuật ARMS-PCR với kết quả giải trình tự gen
• 3.2. Đặc điểm về tuổi của nhóm vô sinh và nhóm đối chứng
• 3.3. Biến đổi nucleotid của các gen CYP1A1, NAT2, GSTP1
• 3.4. Phân bố kiểu gen và sự tương ứng với cân bằng Hardy-Weinberg ở nhóm vô sinh và nhóm chứng
• 3.5. Kết quả nghiên cứu đa hình gen CYP1A1 2455A>G
• 3.6. Kết quả nghiên cứu đa hình gen NAT2 481C>T(rs1799929)
• 3.7. Kết quả nghiên cứu đa hình gen NAT2 590 G>A (rs1799930)
• 3.8. Kết quả nghiên cứu đa hình gen GSTP1 313G>A (rs1695)
• 3.9. Kết quả nghiên cứu đa hình gen GSTP1 341C>T(rs1138272)
• 3.10. Mối liên quan giữa đa hình gen GSTP1; NAT2 và CYP1A1 với vô sinh nam
• 3.11. Mối liên quan giữa đa hình gen GSTP1; NAT2 và CYP1A1 giữa nhóm vô sinh và nhóm chứng
• 3.12. Mối liên quan giữa mức độ stress oxy hóa trong tinh dịch ở bệnh nhân nam có đa hình gen chuyển hóa xenobiotics
• 4. CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN
• 4.1. Về độ tin cậy của phương pháp ARMS - PCR dùng trong nghiên cứu
• 4.2. Đặc điểm về tuổi của đối tượng nghiên cứu
• 4.3. Bàn về các biến đổi nucleotid của các gen CYP1A1, NAT2, GSTP1 với vô sinh
• 4.4. Phân bố kiểu gen và sự tương ứng với cân bằng Hardy-Weinberg ở nhóm vô sinh và nhóm chứng
• 4.5. Sự phân bố kiểu gen và mối liên quan giữa đa hình gen CYP1A1 2455A>G với vô sinh nam nguyên phát
• 4.6. Về phân bố kiểu gen và mối liên quan giữa đa hình gen NAT2 481C>T(rs1799929) và NAT2 590 G>A (rs1799930) với vô sinh nam nguyên phát
• 4.7. Về phân bố kiểu gen và mối liên quan giữa đa hình gen GSTP1 313G>A (rs1695) và GSTP1 341C>T(rs1138272) với vô sinh nam nguyên phát
• 4.8. Mối tương quan giữa các biến đổi nucleotid thường gặp của các gen CYP1A1, GSTP1 và NAT2 với vô sinh nam nguyên phát
• 4.9. Mối tương quan giữa đa hình gen CYP1A1, GSTP1 và NAT2 với vô sinh nam nguyên phát
• 4.10. Mối liên quan giữa mức độ stress oxy hóa trong tinh dịch ở bệnh nhân nam có đa hình gen chuyển hóa xenobiotics
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC
• A.1. DANH MỤC BẢNG
• A.2. DANH MỤC BIỂU ĐỒ
• A.3. DANH MỤC HÌNH

I. Tổng quan về vô sinh và vô sinh nam

Vô sinh là tình trạng phổ biến, ảnh hưởng đến 12%-15% cặp vợ chồng trong độ tuổi sinh sản. Vô sinh nam chiếm khoảng 40% các trường hợp, với nguyên nhân đa dạng từ di truyền, môi trường đến sinh hóa. Xenobiotics, các chất độc hại từ môi trường, được xem là một trong những tác nhân gây rối loạn chuyển hóa, dẫn đến stress oxy hóa và ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Nghiên cứu này tập trung vào biến đổi gen mã hóa enzyme chuyển hóa xenobiotics như CYP1A1, NAT2, và GSTP1, nhằm tìm hiểu mối liên hệ giữa các đa hình gen này và vô sinh nam.

1.1. Khái niệm và tình hình vô sinh nam

Theo WHO, vô sinh được định nghĩa là tình trạng không thể có thai sau 12 tháng quan hệ tình dục mà không sử dụng biện pháp tránh thai. Vô sinh nam chiếm tỷ lệ đáng kể, với nguyên nhân chính bao gồm di truyền, môi trường, và rối loạn nội tiết. Xenobiotics, các chất hóa học độc hại, có thể gây rối loạn chuyển hóa, dẫn đến tích tụ các gốc tự do và gây stress oxy hóa, ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng.

1.2. Nguyên nhân di truyền và môi trường

Nguyên nhân di truyền bao gồm các bất thường nhiễm sắc thể và đột biến gen như mất đoạn AZF trên NST Y, đột biến gen AR, và CFTR. Môi trường cũng đóng vai trò quan trọng, với sự tiếp xúc với xenobiotics làm tăng nguy cơ vô sinh nam. Các gen như CYP1A1, NAT2, và GSTP1 tham gia vào quá trình chuyển hóa và đào thải các chất độc hại, và sự biến đổi của chúng có thể dẫn đến rối loạn chức năng sinh sản.

II. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp ARMS-PCR để phân tích các đa hình gen CYP1A1, NAT2, và GSTP1 ở nam giới vô sinh. Đối tượng nghiên cứu bao gồm nhóm vô sinh và nhóm chứng, với mục tiêu xác định sự biến đổi nucleotid và mối liên hệ giữa các đa hình gen này với vô sinh nam. Các chỉ số như stress oxy hóa trong tinh dịch cũng được đánh giá để tìm hiểu cơ chế bệnh sinh.

2.1. Thiết kế và đối tượng nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện trên hai nhóm: nhóm vô sinh và nhóm chứng. Các mẫu tinh dịch được thu thập và phân tích để xác định các đa hình gen CYP1A1, NAT2, và GSTP1. Phương pháp ARMS-PCR được sử dụng để phát hiện các biến đổi nucleotid, kết hợp với giải trình tự gen để đảm bảo độ chính xác.

2.2. Phân tích số liệu và đạo đức nghiên cứu

Số liệu được xử lý bằng các phương pháp thống kê để so sánh sự phân bố kiểu gen giữa hai nhóm. Nghiên cứu tuân thủ các nguyên tắc đạo đức, với sự đồng ý của các đối tượng tham gia và sự chấp thuận của cơ sở nghiên cứu.

III. Kết quả nghiên cứu

Kết quả cho thấy sự biến đổi nucleotid của các gen CYP1A1, NAT2, và GSTP1 có liên quan đến vô sinh nam. Các đa hình gen như CYP1A1 2455A>G, NAT2 481C>T, và GSTP1 313G>A được phát hiện với tần suất cao hơn ở nhóm vô sinh. Ngoài ra, mức độ stress oxy hóa trong tinh dịch cũng cao hơn đáng kể ở nhóm này, cho thấy mối liên hệ giữa rối loạn chuyển hóa và vô sinh nam.

3.1. Phân bố kiểu gen và đa hình gen

Các đa hình gen CYP1A1 2455A>G, NAT2 481C>T, và GSTP1 313G>A được phát hiện với tần suất cao hơn ở nhóm vô sinh. Sự phân bố kiểu gen không tuân theo cân bằng Hardy-Weinberg, cho thấy sự liên quan giữa các đa hình gen này và vô sinh nam.

3.2. Mối liên quan giữa stress oxy hóa và vô sinh

Mức độ stress oxy hóa trong tinh dịch ở nhóm vô sinh cao hơn đáng kể so với nhóm chứng. Điều này cho thấy sự tích tụ các gốc tự do do rối loạn chuyển hóa xenobiotics có thể là nguyên nhân gây vô sinh nam.

IV. Bàn luận và ứng dụng thực tiễn

Nghiên cứu này cung cấp bằng chứng về mối liên hệ giữa biến đổi gen mã hóa enzyme chuyển hóa xenobiotics và vô sinh nam. Các đa hình gen CYP1A1, NAT2, và GSTP1 có thể được sử dụng như các chỉ dấu sinh học trong chẩn đoán và điều trị vô sinh nam. Ngoài ra, việc giảm tiếp xúc với xenobiotics và kiểm soát stress oxy hóa có thể là chiến lược hiệu quả trong phòng ngừa và điều trị.

4.1. Ý nghĩa của nghiên cứu

Nghiên cứu này làm sáng tỏ cơ chế phân tử liên quan đến vô sinh nam, đặc biệt là vai trò của biến đổi gen và stress oxy hóa. Các kết quả có thể ứng dụng trong chẩn đoán sớm và điều trị cá thể hóa cho bệnh nhân vô sinh nam.

4.2. Hướng nghiên cứu trong tương lai

Cần thêm các nghiên cứu quy mô lớn để xác nhận các phát hiện này. Ngoài ra, việc phát triển các phương pháp điều trị nhắm vào enzyme chuyển hóa xenobiotics và kiểm soát stress oxy hóa có thể mở ra hướng đi mới trong điều trị vô sinh nam.