Luận Án Tiến Sĩ Sinh Học: Nghiên Cứu Bảo Tồn Và Sử Dụng Bền Vững Cây Thuốc Ở Na Hang

• Tác giả: Nguyễn Thị Hải
• Người hướng dẫn: PGS.TS Trần Huy Thái
• Trường học: Học viện Khoa học và Công nghệ
• Chuyên ngành: Thực vật học
• Đề tài: Nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc nhằm đề xuất giải pháp bảo tồn và sử dụng bền vững một số loài có giá trị ở Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Na Hang, tỉnh Tuyên Quang
• Loại tài liệu: Luận án tiến sĩ
• Năm xuất bản: 2018
• Địa điểm: Hà Nội

Mục lục chi tiết

• LỜI CẢM ƠN
• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 0.1. Tính cấp thiết của luận án
• 0.2. Mục tiêu của luận án
• 0.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án
• 0.4. Bố cục của luận án
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Khái quát tình hình nghiên cứu về tài nguyên cây thuốc trên thế giới
• 1.1.1. Lịch sử nghiên cứu tài nguyên cây thuốc trên thế giới
• 1.1.2. Đánh giá về giá trị sử dụng và giá trị kinh tế nguồn tài nguyên cây thuốc trên thế giới
• 1.1.2.1. Đánh giá về giá trị sử dụng nguồn tài nguyên cây thuốc
• 1.1.2.2. Đánh giá về giá trị kinh tế nguồn tài nguyên cây thuốc
• 1.1.3. Tình hình nghiên cứu về kinh nghiệm sử dụng cây thuốc của các dân tộc trên thế giới
• 1.2. Khái quát về tài nguyên cây thuốc ở Việt Nam
• 1.2.1. Lịch sử nghiên cứu tài nguyên cây thuốc ở Việt Nam
• 1.2.2. Khái quát giá trị sử dụng và giá trị kinh tế nguồn tài nguyên cây thuốc ở Việt Nam
• 1.2.3. Tình hình nghiên cứu kinh nghiệm sử dụng cây thuốc các dân tộc ở Việt Nam
• 1.3. Những nghiên cứu về Hệ thực vật và cây làm thuốc tại Na Hang
• 1.4. Vấn đề bảo tồn và nghiên cứu nhân giống tài nguyên cây thuốc
• 1.5. Cây thuốc và hoạt tính kháng ung thư từ cây thuốc
• 1.6. Điều kiện tự nhiên, điều kiện kinh tế - xã hội khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang
• 1.6.1. Điều kiện tự nhiên
• 1.6.2. Đặc điểm về kinh tế xã hội
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng nghiên cứu, địa điểm và thời gian
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Địa điểm và thời gian nghiên cứu
• 2.2. Nội dung nghiên cứu
• 2.2.1. Nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang
• 2.2.2. Kết quả thử hoạt tính sinh học và phân tích cấu trúc hóa học
• 2.2.3. Các giải pháp bảo tồn, phát triển và sử dụng bền vững các loài cây thuốc có giá trị tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang
• 2.3. Phương pháp nghiên cứu
• 2.3.1. Phương pháp kế thừa
• 2.3.2. Phương pháp thu thập, xử lí mẫu vật và định loại
• 2.3.3. Phương pháp đánh giá tính đa dạng nguồn tài nguyên cây thuốc
• 2.3.4. Phương pháp đánh giá về giá trị bảo tồn nguồn gen cây thuốc
• 2.3.5. Phương pháp xây dựng bản đồ phân bố của một số loài thực vật quý hiếm
• 2.3.6. Phương pháp nghiên cứu thực vật làm thuốc của các dân tộc
• 2.3.7. Phương pháp nhân giống một số cây thuốc chủ yếu
• 2.3.8. Thử hoạt tính sinh học in vitro (gây độc tế bào và hoạt tính ức chế α-glucosidase, α-amylase) của một số loài thông dụng và có triển vọng
• 2.3.9. Xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 3.1. Nghiên cứu nguồn tài nguyên cây thuốc tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang
• 3.1.1. Đa dạng nguồn tài nguyên cây thuốc tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.1.1. Đa dạng về các bậc taxon trong ngành
• 3.1.1.2. Đa dạng về bậc họ
• 3.1.1.3. Đa dạng về bậc chi
• 3.1.1.4. Nguồn gen cây thuốc quý hiếm cần được bảo vệ
• 3.1.1.5. Xây dựng bản đồ phân bố một số loài thực vật nguy cấp, quý hiếm
• 3.1.1.6. Đa dạng cây thuốc được sử dụng bởi hai dân tộc Tày và Dao tại khu BTTN Na Hang
• 3.1.1.6.1. Thành phần cây thuốc được sử dụng bởi hai dân tộc Tày và Dao tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.1.6.2. Bộ phận sử dụng cây thuốc của hai dân tộc Tày và Dao tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.1.6.3. Cách sử dụng cây thuốc của hai dân tộc Tày và Dao tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.1.6.4. Kinh nghiệm điều trị các nhóm bệnh của hai dân tộc Tày và Dao tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.2. Kết quả thử hoạt tính sinh học và phân tích cấu trúc hóa học
• 3.1.2.1. Sàng lọc hoạt tính sinh học
• 3.1.2.2. Nghiên cứu thành phần hoá học và hoạt tính sinh học mẫu TQ02 từ loài Ba bét quả nhỏ (Mallotus microcarpus Pax & K.)
• 3.1.2.3. Nghiên cứu thành phần hoá học và hoạt tính sinh học mẫu TQ13 từ loài Song môi tàu (Miliusa sinensis Fin.)
• 3.1.3. Các giải pháp bảo tồn, phát triển và sử dụng bền vững các loài cây thuốc có giá trị tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang
• 3.1.3.1. Các loài cây thuốc có triển vọng phát triển
• 3.1.3.2. Các tiêu chí lựa chọn các loài cây thuốc có triển vọng phát triển
• 3.1.3.3. Đề xuất một số loài cây thuốc có triển vọng cần nghiên cứu tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.3.4. Thăm dò khả năng nhân giống của hai loài cây thuốc có tiềm năng khai thác và sử dụng tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.3.4.1. Nhân giống loài Râu hùm (Tacca chantrieri Andre) tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.3.4.2. Nhân giống loài Hoàng đằng (Fibraurea tinctoria Lour.) tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.3.5. Đề xuất một số giải pháp nhằm bảo tồn và phát triển bền vững một số loài cây thuốc tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.3.6. Vấn đề bảo tồn nguồn tài nguyên cây thuốc của người dân tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang
• 3.1.3.7. Một số giải pháp nhằm bảo tồn và phát triển bền vững một số loài cây thuốc tại khu Bảo tồn thiên nhiên Na Hang, huyện Na Hang, tỉnh Tuyên Quang
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA LUẬN ÁN
• DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CHỮ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG
• DANH MỤC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

Tóm tắt

I. Bảo tồn cây thuốc

Bảo tồn cây thuốc là một trong những trọng tâm chính của nghiên cứu tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Na Hang. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng khu vực này có sự đa dạng sinh học cao với nhiều loài cây thuốc quý hiếm, trong đó có những loài được liệt kê trong Sách Đỏ Việt Nam. Việc bảo tồn các loài này không chỉ giúp duy trì nguồn gen quý mà còn góp phần bảo vệ biodiversity của khu vực. Các giải pháp bảo tồn được đề xuất bao gồm việc xây dựng bản đồ phân bố các loài thực vật quý hiếm, nghiên cứu nhân giống và phát triển các chính sách bảo tồn hiệu quả.

1.1. Đặc điểm cây thuốc

Nghiên cứu đã xác định được đặc điểm cây thuốc tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Na Hang với sự đa dạng về họ, chi và loài. Các loài cây thuốc được phân bố chủ yếu trong các khu rừng ẩm nhiệt đới, đặc biệt là trên núi đá vôi. Một số loài có giá trị cao như Hoàng đằng và Râu hùm đã được nghiên cứu kỹ lưỡng về đặc điểm sinh học và khả năng nhân giống.

1.2. Giá trị cây thuốc

Giá trị cây thuốc tại khu bảo tồn không chỉ nằm ở khả năng chữa bệnh mà còn ở tiềm năng kinh tế. Nhiều loài cây thuốc được sử dụng trong y học cổ truyền của các dân tộc Tày và Dao. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng các loài này có hoạt tính sinh học cao, đặc biệt là khả năng ức chế tế bào ung thư, mở ra hướng nghiên cứu mới trong việc phát triển các loại thuốc mới.

II. Sử dụng bền vững

Sử dụng bền vững các nguồn tài nguyên cây thuốc là mục tiêu quan trọng của nghiên cứu. Việc khai thác quá mức và thiếu kế hoạch đã đẩy nhiều loài cây thuốc vào nguy cơ tuyệt chủng. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp như quản lý chặt chẽ việc khai thác, phát triển các mô hình trồng và nhân giống cây thuốc, đồng thời nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của tài nguyên thiên nhiên.

2.1. Phát triển bền vững

Phát triển bền vững các loài cây thuốc được thực hiện thông qua việc nghiên cứu nhân giống và trồng trọt. Các loài như Râu hùm và Hoàng đằng đã được thử nghiệm nhân giống thành công, mở ra tiềm năng phát triển kinh tế cho cộng đồng địa phương. Nghiên cứu cũng đề xuất việc kết hợp giữa bảo tồn và phát triển kinh tế để đảm bảo sự bền vững lâu dài.

2.2. Chính sách bảo tồn

Chính sách bảo tồn được đề xuất bao gồm việc xây dựng các quy định pháp lý chặt chẽ về khai thác và sử dụng cây thuốc. Nghiên cứu cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác giữa các cơ quan quản lý, nhà khoa học và cộng đồng địa phương trong việc thực hiện các chính sách bảo tồn hiệu quả.

III. Nghiên cứu bảo tồn

Nghiên cứu bảo tồn tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Na Hang đã đạt được nhiều kết quả quan trọng. Nghiên cứu đã xác định được sự đa dạng của các loài cây thuốc, đồng thời đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững. Các kết quả nghiên cứu không chỉ có giá trị khoa học mà còn có ý nghĩa thực tiễn cao, góp phần vào việc bảo vệ môi trường và phát triển kinh tế địa phương.

3.1. Khoa học cây thuốc

Khoa học cây thuốc đã được áp dụng để nghiên cứu các đặc điểm sinh học và hoạt tính dược lý của các loài cây thuốc. Nghiên cứu đã phân lập và xác định được các hợp chất có hoạt tính sinh học cao, mở ra tiềm năng ứng dụng trong y học hiện đại.

3.2. Phát triển cộng đồng

Phát triển cộng đồng được thực hiện thông qua việc nâng cao nhận thức và năng lực của người dân địa phương trong việc bảo tồn và sử dụng bền vững các loài cây thuốc. Nghiên cứu cũng đề xuất việc phát triển các mô hình kinh tế dựa trên cây thuốc để tạo thu nhập bền vững cho cộng đồng.