Nghiên Cứu Bảo Tồn Loài Tuế Balansa (Cycas balansae Warb.) Tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng

• Tác giả: Trần Anh Vũ
• Người hướng dẫn: TS. Vương Duy Hưng
• Trường học: Trường Đại Học Lâm Nghiệp
• Chuyên ngành: Quản Lý Tài Nguyên Rừng
• Đề tài: Nghiên Cứu Bảo Tồn Loài Tuế Balansa Tại Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. ĐẶT VẤN ĐỀ
• 2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Bảo tồn ĐDSH trên thế giới
• 2.2. Bảo tồn ĐDSH ở Việt Nam và Khu BTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng
• 2.2.1. Công tác bảo tồn ĐDSH ở Việt Nam
• 2.2.2. Bảo tồn ĐDSH tại Khu BTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng
• 2.3. Tổng quan về Tuế - Cycads
• 2.3.1. Thông tin về Tuế - Cycads trên thế giới
• 3. MỤC TIÊU, ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Mục tiêu của đề tài
• 3.1.1. Mục tiêu tổng quát
• 3.1.2. Mục tiêu cụ thể
• 3.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài
• 3.2.1. Đối tượng nghiên cứu
• 3.2.2. Phạm vi nghiên cứu
• 3.3. Nội dung nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4.1. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh học và sinh thái học của Tuế balansa
• 3.4.2. Phương pháp nghiên cứu các tác động đến loài Tuế balansa
• 3.4.3. Phương pháp thử nghiệm nhân giống vô tính bằng hom gốc và chồi thân
• 4. ĐỀ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN LOÀI TUẾ BALANSA
• 5. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 5.1. Điều kiện tự nhiên
• 5.1.1. Vị trí địa lý và phạm vi ranh giới
• 5.1.2. Địa hình địa thế
• 5.1.3. Địa chất và thổ nhưỡng
• 5.1.4. Hiện trạng rừng, thực vật và trữ lượng rừng
• 5.1.5. Hệ động vật, thực vật và phân bố của các loài quý hiếm
• 5.2. Đặc điểm kinh tế, xã hội
• 5.2.1. Dân tộc, dân số và lao động
• 5.2.2. Tình hình phát triển kinh tế
• 5.2.3. Thực trạng cơ sở hạ tầng
• 5.2.4. Đánh giá chung về kinh tế xã hội trong khu vực
• 5.2.5. Nhận xét chung
• 6. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN
• 6.1. Đặc điểm sinh học và sinh thái học của Tuế balansa
• 6.2. Hiện trạng phân bố loài Tuế balansa tại Khu BTTN Đồng Sơn – Kỳ Thượng
• 6.3. Đặc tính sinh học của loài Tuế balansa tại khu vực nghiên cứu
• 6.4. Đặc điểm sinh thái học của Tuế balansa tại khu vực nghiên cứu
• 6.5. Các mối đe dọa đến Tuế balansa tại khu vực nghiên cứu
• 6.5.1. Đe dọa từ tự nhiên
• 6.5.2. Các mối đe dọa từ con người
• 6.6. Thử nghiệm nhân giống Tuế balansa
• 6.6.1. Thử nghiệm nhân giống Tuế balansa bằng hom gốc
• 6.6.2. Nhân giống Tuế balansa bằng chồi thân
• 6.6.3. Thử nghiệm loại đất thích hợp cho nhân giống Tuế balansa
• 6.7. Đề xuất một số giải pháp bảo tồn loài Tuế balansa tại KBTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng
• 6.7.1. Giải pháp kỹ thuật
• 6.7.2. Giải pháp về chính sách quản lý
• 7. KẾT LUẬN – TỒN TẠI VÀ KHUYẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Nghiên Cứu Bảo Tồn Tuế Balansa Giá Trị Ý Nghĩa

Việt Nam sở hữu hệ thực vật phong phú, đa dạng với khoảng 12.000 loài, trong đó nhiều loài đặc hữu và chưa được định danh. Tuy nhiên, diện tích và chất lượng rừng đang suy thoái, đẩy nhiều loài thực vật quý hiếm đến bờ vực tuyệt chủng. Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng (KBTTN ĐSKT) là một phần quan trọng của hệ thống rừng đặc dụng Việt Nam, nổi bật với giá trị đa dạng sinh học cao. Nơi đây không chỉ mang lại lợi ích cho cộng đồng địa phương mà còn đóng vai trò to lớn trong bảo vệ môi trường, giáo dục, nghiên cứu khoa học và du lịch sinh thái. Tuế Balansa là một trong những loài tuế quý hiếm của Việt Nam, được ghi nhận trong Danh lục đỏ của IUCN và Sách Đỏ Việt Nam. Loài cây này phân bố tự nhiên tại KBTTN ĐSKT và một số khu vực phía Bắc Việt Nam, nhưng đang suy giảm do khai thác trái phép và thu hẹp sinh cảnh. Nghiên cứu bảo tồn Tuế Balansa là vô cùng cần thiết để bảo vệ loài cây này khỏi nguy cơ tuyệt chủng.

1.1. Tầm quan trọng của bảo tồn đa dạng sinh học tại Việt Nam

Bảo tồn đa dạng sinh học (ĐDSH) không chỉ là bảo vệ các loài động thực vật quý hiếm mà còn là bảo vệ hệ sinh thái, nguồn gen và các dịch vụ hệ sinh thái mà chúng cung cấp. Việt Nam đã có nhiều nỗ lực trong công tác bảo tồn ĐDSH, thể hiện qua việc ban hành các luật, chính sách và chiến lược liên quan. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức đặt ra, đặc biệt là tình trạng khai thác trái phép, mất sinh cảnh và biến đổi khí hậu. Cần có những giải pháp đồng bộ và hiệu quả để bảo vệ đa dạng sinh học của Việt Nam, góp phần vào sự phát triển bền vững của đất nước.

1.2. Vai trò của Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Đồng Sơn Kỳ Thượng

Khu Bảo Tồn Thiên Nhiên Đồng Sơn - Kỳ Thượng (KBTTN ĐSKT) đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn đa dạng sinh học của tỉnh Quảng Ninh và khu vực Đông Bắc Việt Nam. Nơi đây là môi trường sống của nhiều loài động thực vật quý hiếm, trong đó có Tuế Balansa. KBTTN ĐSKT không chỉ có giá trị về mặt sinh thái mà còn có giá trị về mặt kinh tế, xã hội, văn hóa và du lịch. Việc quản lý và bảo vệ hiệu quả KBTTN ĐSKT là góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương và đất nước.

II. Thách Thức Bảo Tồn Tuế Balansa Nguy Cơ Tác Động

Tuế Balansa đang đối mặt với nhiều thách thức lớn, đe dọa sự tồn tại của loài cây này. Tình trạng khai thác trái phép để buôn bán và sử dụng làm cảnh diễn ra khá phổ biến, làm suy giảm số lượng cá thể trong tự nhiên. Mất sinh cảnh do chuyển đổi mục đích sử dụng đất, khai thác khoáng sản và xây dựng cơ sở hạ tầng cũng là một nguy cơ lớn. Biến đổi khí hậu với các hiện tượng thời tiết cực đoan như hạn hán, lũ lụt cũng ảnh hưởng tiêu cực đến sự sinh trưởng và phát triển của Tuế Balansa. Các tác động này không chỉ ảnh hưởng đến Tuế Balansa mà còn ảnh hưởng đến toàn bộ hệ sinh thái nơi loài cây này sinh sống.

2.1. Tác động của khai thác trái phép đến quần thể Tuế Balansa

Khai thác trái phép là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sự suy giảm quần thể Tuế Balansa. Việc khai thác không chỉ làm giảm số lượng cá thể mà còn ảnh hưởng đến khả năng tái sinh tự nhiên của loài cây này. Các cá thể bị khai thác thường là những cây trưởng thành, có khả năng sinh sản tốt, do đó việc mất đi những cá thể này sẽ làm giảm khả năng duy trì quần thể trong tương lai. Cần có các biện pháp mạnh mẽ để ngăn chặn tình trạng khai thác trái phép, bảo vệ quần thể Tuế Balansa khỏi nguy cơ tuyệt chủng.

2.2. Mất sinh cảnh và ảnh hưởng đến môi trường sống của Tuế Balansa

Mất sinh cảnh do chuyển đổi mục đích sử dụng đất, khai thác khoáng sản và xây dựng cơ sở hạ tầng đang thu hẹp môi trường sống của Tuế Balansa. Việc mất đi môi trường sống tự nhiên sẽ làm giảm khả năng sinh trưởng và phát triển của loài cây này, đồng thời làm tăng nguy cơ bị tuyệt chủng. Cần có các quy hoạch sử dụng đất hợp lý, bảo vệ các khu vực có Tuế Balansa sinh sống, hạn chế các hoạt động khai thác khoáng sản và xây dựng cơ sở hạ tầng trong khu vực này.

III. Phương Pháp Nghiên Cứu Đánh Giá Hiện Trạng Tuế Balansa

Nghiên cứu này sử dụng kết hợp nhiều phương pháp để đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp bảo tồn Tuế Balansa. Phương pháp điều tra thực địa được sử dụng để xác định phân bố, số lượng cá thể và đặc điểm sinh thái của loài cây này. Phương pháp phỏng vấn người dân địa phương được sử dụng để thu thập thông tin về các mối đe dọa và tác động của con người đến Tuế Balansa. Phương pháp thử nghiệm nhân giống được sử dụng để đánh giá khả năng nhân giống và tái tạo quần thể của loài cây này. Các kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc xây dựng các giải pháp bảo tồn hiệu quả.

3.1. Điều tra phân bố và đặc điểm sinh thái của Tuế Balansa

Việc điều tra phân bố và đặc điểm sinh thái của Tuế Balansa là bước quan trọng để hiểu rõ về môi trường sống và các yếu tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển của loài cây này. Các thông tin thu thập được sẽ giúp xác định các khu vực ưu tiên cho bảo tồn và xây dựng các biện pháp quản lý phù hợp. Cần có sự phối hợp giữa các nhà khoa học, cán bộ kiểm lâm và người dân địa phương để thực hiện công tác điều tra một cách hiệu quả.

3.2. Thu thập thông tin từ cộng đồng địa phương về Tuế Balansa

Cộng đồng địa phương có vai trò quan trọng trong việc bảo tồn Tuế Balansa. Việc thu thập thông tin từ người dân địa phương về các mối đe dọa, tác động của con người và các biện pháp bảo tồn truyền thống sẽ giúp xây dựng các giải pháp bảo tồn phù hợp với điều kiện thực tế. Cần có sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương trong công tác bảo tồn, đảm bảo rằng các giải pháp bảo tồn mang lại lợi ích cho người dân và góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương.

IV. Giải Pháp Bảo Tồn Tuế Balansa Kỹ Thuật Chính Sách

Để bảo tồn Tuế Balansa hiệu quả, cần có các giải pháp đồng bộ và toàn diện, bao gồm cả giải pháp kỹ thuật và giải pháp chính sách. Giải pháp kỹ thuật tập trung vào việc nhân giống, tái tạo quần thể và phục hồi sinh cảnh của loài cây này. Giải pháp chính sách tập trung vào việc tăng cường quản lý, kiểm soát khai thác và nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn Tuế Balansa. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức khoa học, các tổ chức bảo tồn và cộng đồng địa phương để thực hiện các giải pháp này một cách hiệu quả.

4.1. Nhân giống và tái tạo quần thể Tuế Balansa

Nhân giống và tái tạo quần thể là một trong những giải pháp quan trọng để bảo tồn Tuế Balansa. Việc nhân giống có thể được thực hiện bằng nhiều phương pháp khác nhau, như nhân giống bằng hạt, nhân giống bằng hom và nhân giống bằng nuôi cấy mô. Sau khi nhân giống thành công, cần tiến hành trồng lại các cây con vào các khu vực phù hợp để tái tạo quần thể. Cần có các nghiên cứu để xác định phương pháp nhân giống hiệu quả nhất và các điều kiện trồng phù hợp để đảm bảo sự sinh trưởng và phát triển của các cây con.

4.2. Tăng cường quản lý và kiểm soát khai thác Tuế Balansa

Tăng cường quản lý và kiểm soát khai thác là một trong những giải pháp quan trọng để ngăn chặn tình trạng khai thác trái phép và bảo vệ quần thể Tuế Balansa. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các lực lượng chức năng và cộng đồng địa phương để thực hiện công tác quản lý và kiểm soát một cách hiệu quả. Cần có các chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với các hành vi khai thác trái phép, đồng thời cần có các biện pháp hỗ trợ sinh kế cho người dân địa phương để giảm áp lực khai thác tài nguyên từ rừng.

V. Ứng Dụng Thực Tiễn Kết Quả Nghiên Cứu Bảo Tồn Tuế Balansa

Các kết quả nghiên cứu về Tuế Balansa có thể được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực khác nhau, như bảo tồn đa dạng sinh học, phát triển du lịch sinh thái và giáo dục môi trường. Các thông tin về phân bố, đặc điểm sinh thái và các mối đe dọa đối với Tuế Balansa có thể được sử dụng để xây dựng các kế hoạch bảo tồn hiệu quả. Các kỹ thuật nhân giống và tái tạo quần thể có thể được sử dụng để phục hồi các quần thể Tuế Balansa bị suy giảm. Các giá trị kinh tế, xã hội và văn hóa của Tuế Balansa có thể được sử dụng để phát triển du lịch sinh thái và giáo dục môi trường.

5.1. Ứng dụng trong bảo tồn đa dạng sinh học và hệ sinh thái

Bảo tồn Tuế Balansa không chỉ là bảo vệ một loài cây quý hiếm mà còn là bảo vệ toàn bộ hệ sinh thái nơi loài cây này sinh sống. Việc bảo tồn Tuế Balansa sẽ góp phần vào việc bảo tồn đa dạng sinh học, duy trì các dịch vụ hệ sinh thái và đảm bảo sự phát triển bền vững của khu vực. Cần có các nghiên cứu sâu hơn về vai trò của Tuế Balansa trong hệ sinh thái để có các biện pháp bảo tồn phù hợp.

5.2. Phát triển du lịch sinh thái và giáo dục môi trường

Tuế Balansa có giá trị thẩm mỹ cao và là một trong những loài cây đặc trưng của KBTTN ĐSKT. Việc phát triển du lịch sinh thái dựa trên Tuế Balansa sẽ góp phần vào việc nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo tồn đa dạng sinh học, đồng thời tạo ra nguồn thu nhập cho người dân địa phương. Cần có các chương trình giáo dục môi trường để nâng cao nhận thức của du khách và người dân địa phương về giá trị của Tuế Balansa và tầm quan trọng của việc bảo tồn loài cây này.

VI. Tương Lai Bảo Tồn Tuế Balansa Hợp Tác Phát Triển Bền Vững

Tương lai của Tuế Balansa phụ thuộc vào sự hợp tác chặt chẽ giữa các bên liên quan và cam kết phát triển bền vững. Cần có sự hợp tác giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức khoa học, các tổ chức bảo tồn, cộng đồng địa phương và các doanh nghiệp để thực hiện các giải pháp bảo tồn một cách hiệu quả. Cần có cam kết phát triển bền vững từ tất cả các bên liên quan, đảm bảo rằng các hoạt động kinh tế, xã hội và môi trường được thực hiện một cách hài hòa và không gây ảnh hưởng tiêu cực đến Tuế Balansa và hệ sinh thái.

6.1. Hợp tác giữa các bên liên quan trong bảo tồn Tuế Balansa

Sự hợp tác giữa các bên liên quan là yếu tố then chốt để bảo tồn Tuế Balansa thành công. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức khoa học, các tổ chức bảo tồn, cộng đồng địa phương và các doanh nghiệp để xây dựng và thực hiện các kế hoạch bảo tồn hiệu quả. Cần có các cơ chế chia sẻ thông tin, kinh nghiệm và nguồn lực để tăng cường năng lực và hiệu quả của công tác bảo tồn.

6.2. Cam kết phát triển bền vững và bảo vệ môi trường

Phát triển bền vững là chìa khóa để bảo tồn Tuế Balansa trong dài hạn. Cần có cam kết phát triển bền vững từ tất cả các bên liên quan, đảm bảo rằng các hoạt động kinh tế, xã hội và môi trường được thực hiện một cách hài hòa và không gây ảnh hưởng tiêu cực đến Tuế Balansa và hệ sinh thái. Cần có các chính sách khuyến khích các hoạt động kinh tế thân thiện với môi trường, đồng thời cần có các biện pháp kiểm soát và xử lý nghiêm khắc đối với các hoạt động gây ô nhiễm môi trường.

Tổng quan nghiên cứu

Việt Nam sở hữu hệ thực vật phong phú với khoảng 12.000 loài, trong đó nhiều loài đặc hữu có giá trị sinh học cao. Tuy nhiên, sự suy thoái nghiêm trọng về diện tích và chất lượng rừng do khai thác trái phép và biến đổi môi trường đã đe dọa nghiêm trọng đa dạng sinh học (ĐDSH). Khu bảo tồn thiên nhiên (KBTTN) Đồng Sơn - Kỳ Thượng, tỉnh Quảng Ninh, với diện tích tự nhiên khoảng 16.000 ha, là vùng có giá trị ĐDSH cao nhất tỉnh, lưu giữ nhiều nguồn gen quý hiếm, trong đó có loài Tuế balansa (Cycas balansae Warb.) – một loài Tuế quý hiếm, được xếp vào nhóm gần bị đe dọa theo danh sách đỏ của IUCN và các văn bản pháp luật Việt Nam.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm xây dựng cơ sở khoa học để bảo tồn loài Tuế balansa tại KBTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng, thông qua việc xác định hiện trạng phân bố, đặc điểm sinh học, sinh thái học, các tác động ảnh hưởng và thử nghiệm nhân giống vô tính bằng hom gốc và chồi thân. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 2 đến tháng 11 năm 2020, tập trung trên địa bàn 5 xã thuộc KBTTN. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn nguồn gen quý, góp phần phát triển bền vững tài nguyên rừng và đa dạng sinh học tại địa phương, đồng thời hỗ trợ các chính sách quản lý tài nguyên rừng hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài nguyên rừng bền vững, bảo tồn đa dạng sinh học và sinh thái học thực vật. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

• Lý thuyết bảo tồn đa dạng sinh học: Nhấn mạnh vai trò của bảo tồn tại chỗ (in situ) và bảo tồn chuyển chỗ (ex situ) nhằm duy trì sự đa dạng về gen, loài và hệ sinh thái, đồng thời giảm thiểu các tác động tiêu cực từ con người và thiên nhiên.

• Mô hình sinh thái học thực vật: Phân tích đặc điểm sinh học, sinh thái học của loài Tuế balansa, bao gồm cấu trúc quần thể, phân bố, tái sinh và các yếu tố môi trường ảnh hưởng như đất đai, khí hậu, địa hình.

Các khái niệm chính bao gồm: đa dạng sinh học, bảo tồn tại chỗ, nhân giống vô tính, chỉ số quan trọng (IV) của loài trong quần thể, tác động sinh thái và xã hội đến tài nguyên rừng.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu được thu thập từ nhiều nguồn: số liệu kế thừa từ các báo cáo khoa học, phỏng vấn cán bộ quản lý KBTTN và người dân địa phương, điều tra thực địa trên 5 tuyến chính thuộc 5 xã trong KBTTN. Cỡ mẫu gồm 7 ô tiêu chuẩn diện tích 1.000 m² mỗi ô, điều tra đặc điểm sinh học và sinh thái học của Tuế balansa, đo đạc các chỉ tiêu sinh trưởng như đường kính thân, chiều cao, độ che phủ, tái sinh cây con.

Phương pháp phân tích bao gồm thống kê mô tả, tính toán chỉ số quan trọng (IV) theo công thức:

$$ IV_i = \frac{N_i% + G_i% + P_i%}{3} $$

trong đó $N_i%$ là tỷ lệ cá thể, $G_i%$ là tỷ lệ tiết diện ngang, và $P_i%$ là tần số xuất hiện của loài i.

Thí nghiệm nhân giống vô tính được tiến hành với hom gốc và hom chồi thân, xử lý bằng chất điều hòa sinh trưởng IBA với 3 nồng độ (0,05%, 0,1%, 0,15%). Mỗi công thức thí nghiệm bố trí khoảng 30 hom, theo dõi tỷ lệ hom sống, ra rễ, chiều dài rễ trong 8 tuần. Phân tích số liệu bằng phần mềm Excel, sử dụng phương pháp thống kê toán học để đánh giá hiệu quả các phương pháp nhân giống.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Phân bố và hiện trạng quần thể Tuế balansa: Tuế balansa phân bố tự nhiên tại 5 xã trong KBTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng, với tổng diện tích phân bố khoảng 400 km² và ước tính hơn 10.000 cá thể. Chỉ số quan trọng (IV) của loài trong các ô tiêu chuẩn dao động từ 15% đến 25%, cho thấy loài có vai trò trung bình trong tầng cây gỗ.

2. Đặc điểm sinh học và sinh thái học: Tuế balansa là loài trung sinh, ưa bóng, sinh trưởng tốt trên đất feralit màu đỏ vàng, tầng đất trung bình đến mỏng, độ ẩm cao (80% trung bình năm), nhiệt độ trung bình 23°C. Mùa ra nón từ tháng 3 đến 5, hạt chín tháng 10-12. Tái sinh chủ yếu qua hạt và chồi thân. Tỷ lệ tái sinh tự nhiên trong các ô tiêu chuẩn đạt khoảng 30% so với tổng số cây trưởng thành.

3. Tác động đến quần thể: Các tác động tiêu cực gồm khai thác trái phép, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, cháy rừng và biến đổi khí hậu. Khoảng 20% cá thể bị ảnh hưởng bởi khai thác và phá rừng. Tác động tích cực từ các dự án bảo vệ rừng và tuyên truyền nâng cao nhận thức cộng đồng đã giúp giảm thiểu nguy cơ suy giảm quần thể.

4. Kết quả thử nghiệm nhân giống: Hom gốc xử lý bằng IBA nồng độ 0,1% có tỷ lệ ra rễ cao nhất đạt 75%, chiều dài rễ trung bình 12 cm sau 8 tuần. Hom chồi thân với nồng độ IBA 0,05% đạt tỷ lệ ra rễ 68%, chiều dài rễ trung bình 10 cm. Nền đất rừng tự nhiên cho kết quả sinh trưởng tốt hơn so với đất pha cát và đất vườn ươm, với tỷ lệ sống hom đạt trên 80%.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy Tuế balansa có khả năng thích nghi tốt với điều kiện sinh thái tại KBTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng, tuy nhiên quần thể đang chịu áp lực từ khai thác và biến đổi môi trường. So sánh với các nghiên cứu về bảo tồn Tuế tại các khu bảo tồn khác ở Việt Nam, tỷ lệ tái sinh và phân bố của loài tại đây tương đối ổn định nhưng cần được bảo vệ chặt chẽ hơn.

Thí nghiệm nhân giống vô tính bằng hom gốc và chồi thân cho thấy phương pháp này khả thi, giúp tăng nhanh số lượng cá thể phục vụ bảo tồn tại chỗ và chuyển chỗ. Việc lựa chọn nồng độ IBA phù hợp và nền đất thích hợp là yếu tố quyết định thành công. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ ra rễ theo nồng độ IBA và bảng so sánh sinh trưởng hom trên các nền đất khác nhau.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác bảo vệ rừng và kiểm soát khai thác: Thực hiện tuần tra thường xuyên, xử lý nghiêm các hành vi khai thác trái phép nhằm duy trì diện tích và số lượng quần thể Tuế balansa. Mục tiêu giảm 50% các vụ vi phạm trong vòng 2 năm, do Ban quản lý KBTTN phối hợp với lực lượng kiểm lâm thực hiện.

2. Phát triển chương trình nhân giống và trồng phục hồi: Áp dụng phương pháp nhân giống vô tính bằng hom gốc và chồi thân với nồng độ IBA tối ưu, ưu tiên trồng trên nền đất rừng tự nhiên. Mục tiêu nhân giống và trồng mới 1.000 cây trong 3 năm, do các trung tâm nghiên cứu và vườn ươm thực hiện.

3. Nâng cao nhận thức cộng đồng và phát triển sinh kế bền vững: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, đào tạo kỹ thuật bảo tồn và sử dụng tài nguyên rừng bền vững cho người dân địa phương. Mục tiêu 80% hộ dân trong vùng đệm tham gia, trong vòng 1 năm, do Ban quản lý KBTTN phối hợp với chính quyền địa phương.

4. Xây dựng chính sách hỗ trợ và cơ chế quản lý bảo tồn: Đề xuất bổ sung các quy định pháp lý về bảo vệ loài Tuế balansa, hỗ trợ kinh phí cho các hoạt động bảo tồn và nghiên cứu khoa học. Mục tiêu hoàn thiện chính sách trong 2 năm, do các cơ quan quản lý nhà nước và Bộ Nông nghiệp phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Các nhà quản lý tài nguyên rừng và bảo tồn thiên nhiên: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng kế hoạch bảo tồn, quản lý quần thể Tuế balansa và các loài quý hiếm khác trong khu vực.

2. Nhà khoa học và nghiên cứu sinh ngành sinh thái học, lâm nghiệp: Tham khảo phương pháp điều tra, phân tích sinh thái và kỹ thuật nhân giống vô tính áp dụng cho các loài thực vật quý hiếm.

3. Cơ quan chính quyền địa phương và tổ chức phi chính phủ: Áp dụng các giải pháp nâng cao nhận thức cộng đồng, phát triển sinh kế bền vững gắn với bảo tồn đa dạng sinh học.

4. Người dân và doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông lâm nghiệp: Hướng dẫn kỹ thuật nhân giống, trồng và chăm sóc Tuế balansa, đồng thời hiểu rõ các quy định pháp luật về bảo vệ loài quý hiếm.

Câu hỏi thường gặp

1. Tuế balansa là loài gì và tại sao cần bảo tồn?
   Tuế balansa là loài thực vật thuộc bộ Cycadales, có giá trị sinh học và cảnh quan cao, đang bị đe dọa do khai thác và mất môi trường sống. Bảo tồn giúp duy trì đa dạng sinh học và nguồn gen quý hiếm.

2. Phương pháp nhân giống vô tính nào hiệu quả cho Tuế balansa?
   Nhân giống bằng hom gốc xử lý IBA 0,1% cho tỷ lệ ra rễ cao nhất, theo sau là hom chồi thân với IBA 0,05%. Phương pháp này giữ nguyên đặc tính cây mẹ và tăng nhanh số lượng cây.

3. Các tác động chính ảnh hưởng đến quần thể Tuế balansa là gì?
   Khai thác trái phép, chuyển đổi mục đích sử dụng đất, cháy rừng và biến đổi khí hậu là những tác động tiêu cực chính làm suy giảm diện tích và số lượng cá thể.

4. Làm thế nào để cộng đồng địa phương tham gia bảo tồn?
   Thông qua tuyên truyền, đào tạo kỹ thuật bảo tồn, phát triển sinh kế bền vững và tổ chức các hoạt động bảo vệ rừng, người dân được nâng cao nhận thức và trách nhiệm.

5. Vai trò của KBTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng trong bảo tồn Tuế balansa?
   KBTTN là nơi bảo vệ môi trường sống tự nhiên của Tuế balansa, cung cấp điều kiện sinh thái phù hợp và là cơ sở để triển khai các hoạt động bảo tồn tại chỗ và nghiên cứu khoa học.

Kết luận

• Tuế balansa phân bố tự nhiên tại KBTTN Đồng Sơn - Kỳ Thượng với quần thể khoảng hơn 10.000 cá thể trên diện tích 400 km², đang chịu áp lực từ khai thác và biến đổi môi trường.
• Đặc điểm sinh học và sinh thái học của loài phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai của khu bảo tồn, có khả năng tái sinh tự nhiên qua hạt và chồi thân.
• Thí nghiệm nhân giống vô tính bằng hom gốc và chồi thân với IBA cho kết quả khả quan, mở ra hướng bảo tồn và phát triển quần thể hiệu quả.
• Đề xuất các giải pháp bảo vệ rừng, nhân giống, nâng cao nhận thức cộng đồng và hoàn thiện chính sách nhằm bảo tồn bền vững loài Tuế balansa.
• Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học quan trọng cho công tác quản lý tài nguyên rừng và bảo tồn đa dạng sinh học tại Quảng Ninh, hướng tới phát triển bền vững trong giai đoạn tiếp theo.

Để tiếp tục phát triển, cần triển khai các giải pháp đề xuất, mở rộng nghiên cứu nhân giống và theo dõi quần thể trong dài hạn. Mời các nhà quản lý, nhà khoa học và cộng đồng cùng chung tay bảo vệ loài quý hiếm này.