Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Nhóm Tham Khảo Đến Quyết Định Mua Smartphone

• Tác giả: Lưu Cẩm Trúc
• Người hướng dẫn: TS. Phạm Thị Lan Hương
• Trường học: Đại học Đà Nẵng
• Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh
• Đề tài: Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Của Nhóm Tham Khảo Đến Quyết Định Mua Smartphone
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Đà Nẵng

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NHÓM THAM KHẢO VÀ ẢNH HƯỞNG CỦA NHÓM THAM KHẢO ĐẾN QUYẾT ĐỊNH MUA
• 1.1. LÝ THUYẾT NHÓM THAM KHẢO
• 1.1.1. Khái niệm nhóm tham khảo
• 1.1.2. Phân loại nhóm tham khảo
• 1.1.3. Đặc điểm nhóm tham khảo
• 1.2. LÝ THUYẾT ẢNH HƯỞNG NHÓM THAM KHẢO ĐẾN QUYẾT ĐỊNH MUA
• 1.2.1. Nguyên nhân chấp nhận ảnh hưởng nhóm tham khảo đến quyết định mua
• 1.2.2. Ảnh hưởng nhóm tham khảo đến quyết định mua
• 1.2.3. Các nhân tố tác động đến sức mạnh của ảnh hưởng nhóm tham khảo
• 1.2.4. Đo lường ảnh hưởng nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone
• 1.3. ẢNH HƯỞNG CỦA NHÓM THAM KHẢO ĐẾN QUYẾT ĐỊNH MUA CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG TRONG CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC
• 1.4. KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
• 2. CHƯƠNG 2: THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU
• 2.1. PHÁT TRIỂN CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
• 2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.3. QUY TRÌNH THỰC HIỆN NGHIÊN CỨU
• 2.4. XÂY DỰNG THANG ĐO SƠ BỘ
• 2.4.1. Thang đo ảnh hưởng thông tin
• 2.4.2. Thang đo ảnh hưởng vị lợi
• 2.4.3. Thang đo ảnh hưởng giá trị biểu tượng
• 2.5. NGHIÊN CỨU THĂM DÒ
• 2.6. NGHIÊN CỨU SƠ BỘ
• 2.6.1. Thông tin nhân khẩu
• 2.6.2. Tiền kiểm định thang đo
• 2.6.3. Tóm tắt kết quả kiểm định thang đo
• 2.7. NGHIÊN CỨU CHÍNH THỨC
• 2.7.1. Thiết kế mẫu
• 2.7.2. Xây dựng bản câu hỏi
• 2.7.3. Các phương pháp phân tích dữ liệu
• 2.8. KẾT LUẬN CHƯƠNG 2
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. THÔNG TIN NHÂN KHẨU HỌC CỦA MẪU
• 3.2. KIỂM TRA HỆ SỐ TIN CẬY CRONBACH ALPHA
• 3.2.1. Thang đo ảnh hưởng thông tin
• 3.2.2. Thang đo ảnh hưởng vị lợi
• 3.2.3. Thang đo ảnh hưởng giá trị biểu tượng
• 3.3. PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHÁM PHÁ EFA
• 3.4. PHÂN TÍCH NHÂN TỐ KHẲNG ĐỊNH CFA
• 3.4.1. Mức độ phù hợp chung
• 3.4.2. Đánh giá độ tin cậy tổng hợp của thang đo
• 3.4.3. Giá trị hội tụ
• 3.4.4. Giá trị phân biệt
• 3.5. PHÂN TÍCH ANOVA
• 3.5.1. Ảnh hưởng nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone có giá trị khác nhau
• 3.5.2. Ảnh hưởng nhóm tham khảo đến quyết định mua sản phẩm smartphone giữa người tiêu dùng ở các nhóm tuổi khác nhau
• 3.5.3. Ảnh hưởng nhóm tham khảo đến quyết định mua sản phẩm smartphone giữa người tiêu dùng có giới tính khác nhau
• 3.6. KẾT LUẬN CHƯƠNG 3
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH
• 4.1. TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.2. ĐỀ XUẤT VÀ KIẾN NGHỊ
• 4.3. HẠN CHẾ CỦA ĐỀ TÀI VÀ ĐỀ XUẤT TRONG TƯƠNG LAI
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Ảnh Hưởng Nhóm Tham Khảo Đến Quyết Định Mua

Trong bối cảnh thị trường smartphone cạnh tranh khốc liệt, việc hiểu rõ hành vi người tiêu dùng trở nên vô cùng quan trọng. Nhóm tham khảo đóng vai trò then chốt trong việc định hình quyết định mua của khách hàng. Nghiên cứu này tập trung vào việc phân tích sâu sắc ảnh hưởng xã hội từ nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone, đặc biệt trong bối cảnh văn hóa Việt Nam, nơi các yếu tố xã hội có tác động mạnh mẽ đến hành vi tiêu dùng. Việc nắm bắt được những yếu tố này giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing hiệu quả hơn, nhắm trúng mục tiêu và tăng cường lợi thế cạnh tranh. Nghiên cứu này kế thừa và điều chỉnh từ các nghiên cứu trước đây về ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua sản phẩm cho phù hợp với thị trường Việt Nam, cụ thể là địa bàn thành phố Đà Nẵng.

1.1. Khái Niệm và Vai Trò Của Nhóm Tham Khảo Trong Marketing

Nhóm tham khảo được định nghĩa là một nhóm người có ảnh hưởng đến thái độ, ý kiến, và hành vi của một cá nhân. Trong marketing, nhóm tham khảo có thể bao gồm gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, người nổi tiếng (influencer), hoặc bất kỳ ai mà người tiêu dùng coi trọng ý kiến. Vai trò của nhóm tham khảo là cung cấp thông tin, tạo ra áp lực xã hội (peer pressure), và giúp người tiêu dùng thể hiện bản thân. Theo nghiên cứu của Bearden và Etzel (1982), sản phẩm được sử dụng công khai chịu ảnh hưởng lớn hơn từ nhóm tham khảo so với sản phẩm tiêu dùng cá nhân. Do đó, smartphone, với tính chất là một sản phẩm công nghệ và thời trang, chịu ảnh hưởng đáng kể từ nhóm tham khảo.

1.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Hành Vi Người Tiêu Dùng Smartphone

Nghiên cứu hành vi người tiêu dùng smartphone là yếu tố then chốt để các doanh nghiệp hiểu rõ nhu cầu, mong muốn và động cơ mua hàng của khách hàng. Việc này giúp doanh nghiệp xác định phân khúc thị trường mục tiêu, phát triển sản phẩm phù hợp, và xây dựng chiến lược marketing hiệu quả. Đặc biệt, trong bối cảnh thị trường smartphone ngày càng cạnh tranh, việc nắm bắt được ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua là vô cùng quan trọng. Nghiên cứu này cung cấp thông tin chi tiết về tâm lý học tiêu dùng và ảnh hưởng xã hội đến quyết định mua smartphone, giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định kinh doanh sáng suốt.

II. Cách Nhóm Tham Khảo Ảnh Hưởng Quyết Định Mua Smartphone

Nhóm tham khảo tác động đến quyết định mua smartphone thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Ảnh hưởng thông tin xảy ra khi người tiêu dùng tìm kiếm thông tin từ nhóm tham khảo để đưa ra quyết định. Ảnh hưởng vị lợi xảy ra khi người tiêu dùng mua sản phẩm để được chấp nhận hoặc tránh bị từ chối bởi nhóm tham khảo. Ảnh hưởng giá trị biểu tượng xảy ra khi người tiêu dùng mua sản phẩm để thể hiện bản thân và giá trị cá nhân. Mức độ ảnh hưởng của nhóm tham khảo phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm loại sản phẩm, đặc điểm của người tiêu dùng, và đặc điểm của nhóm tham khảo. Nghiên cứu của Park và Lessig (1977) đã chỉ ra rằng nhóm tham khảo có ảnh hưởng khác nhau lên quyết định chọn lựa các sản phẩm khác nhau và ở các nhóm tuổi khác nhau thì ảnh hưởng của nhóm tham khảo cũng khác nhau.

2.1. Ảnh Hưởng Thông Tin Từ Chuyên Gia và Đánh Giá Sản Phẩm

Ảnh hưởng thông tin là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong quyết định mua smartphone. Người tiêu dùng thường tìm kiếm thông tin từ ý kiến chuyên gia, đánh giá sản phẩm trực tuyến, và kinh nghiệm của người dùng khác. Các trang web đánh giá công nghệ, diễn đàn trực tuyến, và kênh YouTube chuyên về smartphone đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin cho người tiêu dùng. Truyền miệng từ bạn bè và người thân cũng là một nguồn thông tin đáng tin cậy. Do đó, doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng hình ảnh thương hiệu uy tín, cung cấp thông tin sản phẩm minh bạch, và khuyến khích khách hàng chia sẻ trải nghiệm người dùng tích cực.

2.2. Ảnh Hưởng Vị Lợi và Áp Lực Xã Hội Khi Mua Smartphone

Ảnh hưởng vị lợi và áp lực xã hội cũng đóng vai trò quan trọng trong quyết định mua smartphone. Người tiêu dùng có xu hướng mua những sản phẩm được nhóm tham khảo của họ chấp nhận và sử dụng. Điều này đặc biệt đúng với giới trẻ, những người thường xuyên chịu peer pressure từ bạn bè và đồng nghiệp. Việc sở hữu một chiếc smartphone thời thượng và được ưa chuộng có thể giúp người tiêu dùng cảm thấy tự tin hơn và được hòa nhập vào cộng đồng. Do đó, doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng hình ảnh sản phẩm phù hợp với xu hướng và giá trị của phân khúc thị trường mục tiêu.

2.3. Ảnh Hưởng Giá Trị Biểu Tượng và Thể Hiện Cá Tính

Ảnh hưởng giá trị biểu tượng liên quan đến việc người tiêu dùng sử dụng smartphone để thể hiện bản thân và giá trị cá nhân. Một số người tiêu dùng chọn mua smartphone của một thương hiệu nhất định vì họ muốn thể hiện sự thành công, đẳng cấp, hoặc cá tính độc đáo. Thiết kế sản phẩm, chức năng sản phẩm, và thương hiệu đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải giá trị biểu tượng. Do đó, doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng thương hiệu mạnh mẽ, thiết kế sản phẩm độc đáo, và truyền thông những giá trị mà smartphone của họ đại diện.

III. Nghiên Cứu Thị Trường Đo Lường Ảnh Hưởng Nhóm Tham Khảo

Để đo lường ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone, cần tiến hành nghiên cứu thị trường một cách bài bản. Các phương pháp nghiên cứu phổ biến bao gồm khảo sát, phỏng vấn, và phân tích dữ liệu thứ cấp. Khảo sát có thể được sử dụng để thu thập dữ liệu định lượng về thái độ, ý kiến, và hành vi của người tiêu dùng. Phỏng vấn có thể được sử dụng để thu thập dữ liệu định tính về động cơ và suy nghĩ của người tiêu dùng. Phân tích dữ liệu thứ cấp có thể được sử dụng để tìm hiểu về xu hướng thị trường và hành vi tiêu dùng trong quá khứ. Nghiên cứu của Yang Jiaqin; He Xihao và Lee Huei (2007) đã so sánh ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua điện thoại di động của người tiêu dùng hai quốc gia: Mỹ và Trung Quốc với các nhóm: giới tính, tuổi tác và nghề nghiệp khác nhau.

3.1. Phương Pháp Khảo Sát và Thu Thập Dữ Liệu Định Lượng

Phương pháp khảo sát là một công cụ hiệu quả để thu thập dữ liệu định lượng về ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone. Bảng câu hỏi khảo sát cần được thiết kế cẩn thận để đảm bảo tính chính xác và độ tin cậy của dữ liệu. Các câu hỏi nên tập trung vào việc đo lường mức độ ảnh hưởng của các yếu tố như ý kiến chuyên gia, đánh giá sản phẩm, truyền miệng, và áp lực xã hội. Mẫu khảo sát cần đại diện cho phân khúc thị trường mục tiêu để đảm bảo tính khái quát của kết quả. Dữ liệu thu thập được có thể được phân tích bằng các phương pháp thống kê để xác định mức độ ảnh hưởng của nhóm tham khảo và các yếu tố liên quan.

3.2. Phỏng Vấn Sâu và Phân Tích Dữ Liệu Định Tính

Phỏng vấn sâu là một phương pháp hữu ích để thu thập dữ liệu định tính về động cơ và suy nghĩ của người tiêu dùng liên quan đến ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone. Phỏng vấn sâu cho phép nhà nghiên cứu khám phá những khía cạnh sâu sắc hơn của hành vi tiêu dùng mà khảo sát không thể tiếp cận được. Dữ liệu thu thập được có thể được phân tích bằng các phương pháp phân tích nội dung để xác định các chủ đề và mô hình quan trọng. Kết quả phỏng vấn sâu có thể được sử dụng để bổ sung và làm rõ kết quả khảo sát.

3.3. Phân Tích Dữ Liệu Thứ Cấp và Xu Hướng Thị Trường Smartphone

Phân tích dữ liệu thứ cấp là một phương pháp tiết kiệm chi phí để tìm hiểu về xu hướng thị trường smartphone và hành vi tiêu dùng trong quá khứ. Dữ liệu thứ cấp có thể bao gồm báo cáo thị trường, thống kê chính phủ, và dữ liệu từ các công ty nghiên cứu thị trường. Phân tích dữ liệu thứ cấp có thể giúp nhà nghiên cứu xác định các phân khúc thị trường tiềm năng, hiểu rõ đối thủ cạnh tranh, và dự đoán xu hướng tiêu dùng trong tương lai. Kết quả phân tích dữ liệu thứ cấp có thể được sử dụng để định hướng cho các nghiên cứu sơ cấp.

IV. Ứng Dụng Kết Quả Nghiên Cứu Chiến Lược Marketing Hiệu Quả

Kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone có thể được sử dụng để xây dựng chiến lược marketing hiệu quả hơn. Doanh nghiệp có thể sử dụng thông tin này để nhắm mục tiêu quảng cáo, phát triển sản phẩm phù hợp, và xây dựng thương hiệu mạnh mẽ. Đặc biệt, việc tận dụng người ảnh hưởng (influencer) và xây dựng social proof có thể giúp doanh nghiệp tăng cường sự chấp nhận sản phẩm và lòng trung thành thương hiệu.

4.1. Tối Ưu Hóa Chiến Dịch Quảng Cáo và Truyền Thông

Dựa trên kết quả nghiên cứu, doanh nghiệp có thể tối ưu hóa chiến dịch quảng cáo và truyền thông để nhắm trúng mục tiêu phân khúc thị trường mục tiêu. Ví dụ, nếu nghiên cứu cho thấy giới trẻ chịu ảnh hưởng lớn từ người nổi tiếng (influencer), doanh nghiệp có thể hợp tác với influencer để quảng bá sản phẩm. Nếu nghiên cứu cho thấy người tiêu dùng quan tâm đến đánh giá sản phẩm, doanh nghiệp có thể khuyến khích khách hàng chia sẻ trải nghiệm người dùng tích cực trên các trang web đánh giá và mạng xã hội.

4.2. Phát Triển Sản Phẩm Phù Hợp Với Nhu Cầu Thị Trường

Kết quả nghiên cứu có thể được sử dụng để phát triển sản phẩm phù hợp với nhu cầu và mong muốn của phân khúc thị trường mục tiêu. Ví dụ, nếu nghiên cứu cho thấy người tiêu dùng quan tâm đến chức năng sản phẩm, doanh nghiệp có thể tập trung vào việc cải tiến chức năng và hiệu năng của smartphone. Nếu nghiên cứu cho thấy người tiêu dùng quan tâm đến thiết kế sản phẩm, doanh nghiệp có thể tập trung vào việc tạo ra thiết kế độc đáo và thời trang.

4.3. Xây Dựng Thương Hiệu Mạnh Mẽ và Lòng Trung Thành

Việc xây dựng thương hiệu mạnh mẽ và lòng trung thành thương hiệu là yếu tố then chốt để thành công trên thị trường smartphone cạnh tranh. Doanh nghiệp cần chú trọng xây dựng hình ảnh thương hiệu uy tín, cung cấp sản phẩm chất lượng, và tạo ra trải nghiệm người dùng tích cực. Việc tận dụng social proof và xây dựng cộng đồng người dùng trung thành có thể giúp doanh nghiệp tăng cường sự chấp nhận sản phẩm và lòng trung thành thương hiệu.

V. Kết Luận Tương Lai Nghiên Cứu Ảnh Hưởng Nhóm Tham Khảo

Nghiên cứu về ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone là một lĩnh vực quan trọng và đầy tiềm năng. Trong tương lai, các nghiên cứu có thể tập trung vào việc khám phá những yếu tố mới ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng, chẳng hạn như trí tuệ nhân tạo và thực tế ảo. Ngoài ra, các nghiên cứu cũng có thể tập trung vào việc so sánh ảnh hưởng của nhóm tham khảo ở các quốc gia và nền văn hóa khác nhau.

5.1. Hạn Chế Của Nghiên Cứu và Đề Xuất Hướng Nghiên Cứu Mới

Mặc dù nghiên cứu này cung cấp những thông tin hữu ích về ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone, vẫn còn một số hạn chế cần được khắc phục trong các nghiên cứu tương lai. Ví dụ, nghiên cứu này chỉ tập trung vào thị trường Đà Nẵng, do đó kết quả có thể không khái quát cho toàn quốc. Ngoài ra, nghiên cứu này chỉ xem xét một số yếu tố ảnh hưởng đến hành vi tiêu dùng, do đó cần có thêm nghiên cứu để khám phá những yếu tố khác. Các nghiên cứu tương lai có thể tập trung vào việc so sánh ảnh hưởng của nhóm tham khảo ở các phân khúc thị trường khác nhau, hoặc khám phá vai trò của mạng xã hội và người ảnh hưởng (influencer) trong quyết định mua smartphone.

5.2. Tầm Quan Trọng Của Việc Cập Nhật Nghiên Cứu Theo Thời Gian

Thị trường smartphone liên tục thay đổi, do đó việc cập nhật nghiên cứu về ảnh hưởng của nhóm tham khảo là vô cùng quan trọng. Các xu hướng tiêu dùng mới, công nghệ mới, và chiến lược marketing mới có thể ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng. Do đó, doanh nghiệp cần liên tục theo dõi thị trường và tiến hành nghiên cứu để đảm bảo rằng chiến lược marketing của họ vẫn phù hợp và hiệu quả.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và thị trường điện thoại di động tại Việt Nam, đặc biệt là tại thành phố Đà Nẵng, việc nghiên cứu hành vi người tiêu dùng trở nên cấp thiết. Theo báo cáo của công ty nghiên cứu thị trường quốc tế Mediacells, Việt Nam nằm trong top 10 quốc gia có tỷ lệ người sử dụng smartphone lần đầu cao nhất thế giới. Thị trường smartphone tại Đà Nẵng có sự đa dạng về giá trị sản phẩm, từ smartphone cấp thấp (giá từ 1 triệu đến dưới 12 triệu đồng) đến smartphone cấp cao (giá từ 12 triệu đồng trở lên). Sự khác biệt này tạo ra những ảnh hưởng khác nhau của nhóm tham khảo đến quyết định mua của người tiêu dùng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đo lường ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua điện thoại smartphone của người tiêu dùng tại Đà Nẵng, phân tích sự khác biệt theo giá trị sản phẩm, độ tuổi và giới tính. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2014, với đối tượng là người tiêu dùng từ 18 đến 40 tuổi. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần xây dựng cơ sở lý luận về ảnh hưởng nhóm tham khảo trong bối cảnh thị trường Việt Nam mà còn cung cấp thông tin thực tiễn cho các doanh nghiệp và nhà quản trị marketing nhằm phát triển chiến lược phù hợp, gia tăng lợi thế cạnh tranh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên lý thuyết nhóm tham khảo và ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua sản phẩm, được phát triển từ các công trình của Park và Lessig (1977), Bearden và Etzel (1982), cũng như Yang, He và Lee (2007). Nhóm tham khảo được định nghĩa là cá nhân hoặc nhóm có ảnh hưởng đến thái độ và hành vi của người tiêu dùng. Ảnh hưởng nhóm tham khảo được phân thành ba thành phần chính:

• Ảnh hưởng thông tin: Người tiêu dùng tiếp nhận thông tin từ nhóm tham khảo để nâng cao kiến thức và giảm thiểu rủi ro khi lựa chọn sản phẩm.
• Ảnh hưởng vị lợi: Người tiêu dùng đáp ứng kỳ vọng của nhóm để nhận được sự khen ngợi hoặc tránh bị trừng phạt xã hội.
• Ảnh hưởng giá trị biểu tượng: Người tiêu dùng thể hiện bản thân qua việc lựa chọn sản phẩm phù hợp với nhóm mà họ mong muốn thuộc về.

Ngoài ra, nghiên cứu cũng xem xét các yếu tố tác động đến sức mạnh ảnh hưởng của nhóm tham khảo như đặc điểm sản phẩm (công khai hay cá nhân, cao cấp hay thiết yếu), đặc điểm người tiêu dùng (tuổi tác, giới tính, tính cách) và đặc điểm nhóm tham khảo (mức độ liên kết, tính chuẩn mực).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện qua ba giai đoạn chính: thăm dò, sơ bộ và chính thức. Giai đoạn thăm dò sử dụng phương pháp định lượng với 89 mẫu từ nhóm tuổi 13-17 tại các trường THCS và THPT ở Đà Nẵng nhằm xác định phạm vi đối tượng nghiên cứu. Kết quả cho thấy chỉ khoảng 42.4% trong nhóm này sử dụng smartphone và chỉ 28.3% tự quyết định mua, do đó nhóm tuổi này được loại khỏi phạm vi nghiên cứu chính thức.

Giai đoạn sơ bộ tiến hành nghiên cứu định tính và định lượng với 128 mẫu, sử dụng bảng câu hỏi dựa trên thang đo của Park và Lessig (1977) gồm 14 biến quan sát đo lường ba thành phần ảnh hưởng nhóm tham khảo. Các công cụ phân tích bao gồm Cronbach’s Alpha để kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá (EFA) và phân tích nhân tố khẳng định (CFA) nhằm đánh giá tính hợp lệ của thang đo.

Giai đoạn chính thức khảo sát 316 mẫu người tiêu dùng từ 18-40 tuổi tại Đà Nẵng bằng phương pháp phỏng vấn trực tiếp. Dữ liệu được phân tích bằng phần mềm SPSS 16 và AMOS, sử dụng các phương pháp kiểm định độ tin cậy, phân tích nhân tố và phân tích phương sai ANOVA để kiểm tra các giả thuyết nghiên cứu về ảnh hưởng nhóm tham khảo theo giá trị sản phẩm, độ tuổi và giới tính.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Ảnh hưởng nhóm tham khảo theo giá trị sản phẩm: Kết quả phân tích ANOVA cho thấy ảnh hưởng nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone cấp cao mạnh hơn so với smartphone cấp thấp. Cụ thể, ảnh hưởng thông tin của nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone cấp cao có giá trị trung bình cao hơn 15% so với cấp thấp. Ngược lại, ảnh hưởng vị lợi và giá trị biểu tượng đến quyết định mua smartphone cấp cao thấp hơn khoảng 10% so với cấp thấp.

2. Ảnh hưởng nhóm tham khảo theo độ tuổi: Người tiêu dùng trẻ tuổi (18-25) chịu ảnh hưởng nhóm tham khảo mạnh hơn người trung niên (26-40). Ảnh hưởng thông tin, vị lợi và giá trị biểu tượng đều cao hơn từ 12% đến 18% ở nhóm trẻ tuổi. Điều này phù hợp với giả thuyết rằng người trẻ tuổi có khả năng tiếp thu kiến thức hạn chế và ít kinh nghiệm hơn nên dễ bị ảnh hưởng hơn.

3. Ảnh hưởng nhóm tham khảo theo giới tính: Nữ giới chịu ảnh hưởng nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone mạnh hơn nam giới khoảng 20%. Nữ giới có xu hướng đáp ứng kỳ vọng xã hội và chú ý đến các đánh giá từ nhóm tham khảo nhiều hơn, trong khi nam giới có xu hướng quyết đoán và tự tin hơn trong lựa chọn sản phẩm.

4. Độ tin cậy và giá trị thang đo: Các thang đo ảnh hưởng thông tin, vị lợi và giá trị biểu tượng đều đạt hệ số Cronbach’s Alpha trên 0.7, đảm bảo độ tin cậy cao. Phân tích CFA cho thấy các chỉ số phù hợp mô hình (CFI và TLI trên 0.9, RMSEA dưới 0.08), khẳng định tính hợp lệ của thang đo trong bối cảnh nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các nghiên cứu trước đây về ảnh hưởng nhóm tham khảo trong hành vi tiêu dùng, đồng thời làm rõ sự khác biệt theo đặc điểm sản phẩm và người tiêu dùng tại thị trường Đà Nẵng. Việc smartphone được xem là hàng hóa công khai và có giá trị khác nhau đã tạo điều kiện cho nhóm tham khảo tác động mạnh mẽ hơn đến quyết định mua sản phẩm cấp cao, do tính biểu tượng và rủi ro cao hơn khi mua sản phẩm giá trị lớn.

Sự nhạy cảm của người trẻ tuổi và nữ giới với ảnh hưởng nhóm tham khảo cũng phản ánh đặc điểm văn hóa tập thể của xã hội Việt Nam, nơi mà sự chấp nhận xã hội và chuẩn mực nhóm đóng vai trò quan trọng trong hành vi tiêu dùng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột so sánh mức độ ảnh hưởng nhóm tham khảo theo từng phân khúc sản phẩm, độ tuổi và giới tính, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt này.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Phân đoạn thị trường theo giá trị sản phẩm: Do ảnh hưởng nhóm tham khảo khác biệt rõ rệt giữa smartphone cấp cao và cấp thấp, các doanh nghiệp nên xây dựng chiến lược marketing riêng biệt cho từng phân khúc, tập trung khai thác yếu tố giá trị biểu tượng và thông tin chuyên sâu cho sản phẩm cấp cao trong vòng 6-12 tháng tới.

2. Tăng cường truyền thông qua nhóm tham khảo có ảnh hưởng: Khai thác các nhóm bạn bè, đồng nghiệp và chuyên gia trong ngành để truyền tải thông tin sản phẩm, đặc biệt hướng đến nhóm người tiêu dùng trẻ tuổi và nữ giới nhằm tăng cường sự tin tưởng và ảnh hưởng tích cực đến quyết định mua.

3. Phát triển chương trình quảng cáo cá nhân hóa: Thiết kế các chiến dịch quảng cáo nhấn mạnh vào giá trị biểu tượng và lợi ích vị lợi, giúp người tiêu dùng thể hiện bản thân và đáp ứng kỳ vọng xã hội, triển khai trong vòng 3-6 tháng với sự phối hợp của các kênh truyền thông xã hội và sự kiện cộng đồng.

4. Đào tạo nhân viên bán hàng và tư vấn chuyên nghiệp: Nâng cao năng lực tư vấn để cung cấp thông tin chính xác, đáng tin cậy, giúp người tiêu dùng giảm thiểu rủi ro khi lựa chọn smartphone, đặc biệt cho sản phẩm cấp cao. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, chủ thể là các doanh nghiệp bán lẻ và nhà phân phối.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh điện thoại di động: Nghiên cứu cung cấp thông tin về hành vi tiêu dùng và ảnh hưởng nhóm tham khảo, giúp doanh nghiệp xây dựng chiến lược marketing hiệu quả, phân khúc thị trường chính xác.

2. Nhà quản trị marketing và chuyên gia nghiên cứu thị trường: Tài liệu tham khảo hữu ích để hiểu sâu sắc về các yếu tố xã hội tác động đến quyết định mua, từ đó phát triển các chương trình quảng cáo và truyền thông phù hợp.

3. Giảng viên và sinh viên ngành marketing, quản trị kinh doanh: Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu được trình bày chi tiết, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu hành vi người tiêu dùng trong bối cảnh thực tiễn Việt Nam.

4. Các tổ chức nghiên cứu hành vi tiêu dùng và phát triển sản phẩm: Thông tin về ảnh hưởng nhóm tham khảo theo đặc điểm sản phẩm và người tiêu dùng giúp thiết kế các sản phẩm và dịch vụ phù hợp với nhu cầu và xu hướng thị trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Nhóm tham khảo là gì và tại sao nó quan trọng trong quyết định mua smartphone?
   Nhóm tham khảo là những cá nhân hoặc nhóm có ảnh hưởng đến thái độ và hành vi của người tiêu dùng. Nó quan trọng vì người tiêu dùng thường dựa vào thông tin, kỳ vọng và giá trị từ nhóm này để đưa ra quyết định mua, đặc biệt với sản phẩm công khai như smartphone.

2. Ảnh hưởng thông tin, vị lợi và giá trị biểu tượng khác nhau như thế nào?
   Ảnh hưởng thông tin giúp người tiêu dùng nâng cao kiến thức và giảm rủi ro; ảnh hưởng vị lợi liên quan đến việc đáp ứng kỳ vọng xã hội để nhận được sự chấp nhận; ảnh hưởng giá trị biểu tượng giúp người tiêu dùng thể hiện bản thân và liên kết với nhóm mong muốn.

3. Tại sao người trẻ tuổi và nữ giới chịu ảnh hưởng nhóm tham khảo mạnh hơn?
   Người trẻ tuổi thường ít kinh nghiệm và khả năng đối phó với rủi ro thấp hơn, nên dễ bị ảnh hưởng thông tin và xã hội. Nữ giới có xu hướng chú ý đến đánh giá xã hội và mong muốn được chấp nhận cao hơn, dẫn đến ảnh hưởng vị lợi và giá trị biểu tượng mạnh hơn.

4. Smartphone cấp cao và cấp thấp khác nhau thế nào về ảnh hưởng nhóm tham khảo?
   Smartphone cấp cao chịu ảnh hưởng nhóm tham khảo mạnh hơn do tính biểu tượng cao và rủi ro khi mua lớn hơn. Người tiêu dùng cân nhắc kỹ lưỡng hơn và chú ý đến thông tin từ nhóm tham khảo nhiều hơn so với smartphone cấp thấp.

5. Làm thế nào doanh nghiệp có thể tận dụng kết quả nghiên cứu này?
   Doanh nghiệp có thể phân đoạn thị trường theo giá trị sản phẩm, tập trung truyền thông qua nhóm tham khảo có ảnh hưởng, phát triển quảng cáo cá nhân hóa và đào tạo nhân viên tư vấn để tăng cường sự tin tưởng và thúc đẩy quyết định mua của người tiêu dùng.

Kết luận

• Nghiên cứu khẳng định ảnh hưởng của nhóm tham khảo đến quyết định mua smartphone tại Đà Nẵng, với sự khác biệt rõ rệt theo giá trị sản phẩm, độ tuổi và giới tính.
• Smartphone cấp cao chịu ảnh hưởng nhóm tham khảo mạnh hơn so với cấp thấp, đặc biệt là ảnh hưởng thông tin.
• Người tiêu dùng trẻ tuổi và nữ giới nhạy cảm hơn với ảnh hưởng nhóm tham khảo trong quyết định mua.
• Thang đo ảnh hưởng nhóm tham khảo gồm ba thành phần: thông tin, vị lợi và giá trị biểu tượng được kiểm định có độ tin cậy và giá trị hợp lệ cao.
• Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp marketing dựa trên kết quả nghiên cứu nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh và phát triển thị trường smartphone tại Đà Nẵng.

Hành động ngay hôm nay: Các doanh nghiệp và nhà quản trị marketing nên áp dụng các khuyến nghị từ nghiên cứu để tối ưu hóa chiến lược tiếp cận khách hàng, gia tăng sự hài lòng và trung thành của người tiêu dùng trong thị trường cạnh tranh ngày càng gay gắt.