Nâng Cao Vai Trò Nhà Nước Trong Xóa Đói Giảm Nghèo Tại Các Tỉnh Miền Núi Phía Bắc Việt Nam

Đói nghèo được định nghĩa không chỉ là thiếu hụt về thu nhập mà còn là sự thiếu thốn các nhu cầu cơ bản như lương thực, thực phẩm, y tế, giáo dục. Ở các tỉnh miền núi phía Bắc, đói nghèo thường gắn liền với điều kiện tự nhiên khắc nghiệt, trình độ dân trí thấp, và tập quán canh tác lạc hậu. Theo Tổng cục Thống kê, đói là thiếu các khoản chi phí tối thiểu cho nhu cầu calo của người Việt Nam (2100 calo/người/ngày). ESCAP định nghĩa nghèo là tình trạng một bộ phận dân cư không được hưởng và thỏa mãn các nhu cầu cơ bản của con người mà những nhu cầu này đã được xã hội thừa nhận tùy theo trình độ phát triển kinh tế - xã hội và phong tục tập quán của địa phương.

Xóa đói giảm nghèo bền vững không chỉ là mục tiêu kinh tế mà còn là mục tiêu xã hội, góp phần tăng cường sự ổn định chính trị, nâng cao vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế. Việc giảm nghèo giúp tăng cường niềm tin của người dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, đồng thời giải quyết các vấn đề xã hội do nghèo đói gây ra. XĐGN nhằm thực hiện mục tiêu “dân giàu nước mạnh xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.

Các chương trình mục tiêu quốc gia đã đóng góp quan trọng vào việc giảm nghèo, nhưng hiệu quả chưa đồng đều giữa các vùng, miền. Một số chương trình còn mang tính hình thức, chưa đi vào thực chất, và chưa tạo được sự tham gia tích cực của người dân. Cần có đánh giá khách quan, toàn diện để điều chỉnh và hoàn thiện các chương trình này. Giai đoạn 2, có 74 xã được đầu tư với tổng kinh phí được giao từ 2006-2008 là 223.792 triệu đồng, đã được thực hiện đạt 93% kế hoạch. Trong đó đầu tư hỗ trợ phát triển sản xuất chiếm 90,48 %, số lượt hộ nghèo được thụ hưởng là 38.

Người nghèo, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, còn gặp nhiều khó khăn trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nước sạch, và thông tin. Cơ sở hạ tầng yếu kém, đội ngũ cán bộ y tế, giáo viên còn thiếu và yếu, và các thủ tục hành chính còn rườm rà là những rào cản lớn. Đến hết năm 2008 đã cấp 1.782 thẻ BHYT cho người nghèo. Công tác khám chữa bệnh đạt nhiều tiến bộ quan trọng, tại các tuyến xã số lần khám chữa bệnh đã tăng lên đáng kể.

Cần xây dựng các chính sách hỗ trợ sinh kế phù hợp với đặc điểm của từng vùng, từng nhóm đối tượng, tập trung vào phát triển nông nghiệp, lâm nghiệp, và du lịch cộng đồng. Cần tạo điều kiện cho người nghèo tiếp cận các nguồn vốn ưu đãi, kỹ thuật sản xuất tiên tiến, và thị trường tiêu thụ ổn định. Tổng nguồn vốn tín dụng hộ nghèo tính đến hết năm 2008 là 653. Tổng dư nợ cho vay hộ nghèo năm 2008 là 371.400 triệu đồng với 55.400 hộ dư nợ. Doanh số cho vay năm 3 năm 2006-2008 là 44.534 hộ với số tiền là 370.983 triệu đồng bình quân cho vay đạt 8,330 triệu/ hộ.

Cần ưu tiên đầu tư vào phát triển cơ sở hạ tầng giao thông, thủy lợi, điện, nước, và thông tin liên lạc ở các vùng nghèo. Điều này không chỉ tạo điều kiện cho phát triển kinh tế mà còn cải thiện đáng kể đời sống của người dân. Giai đoạn 1, toàn tỉnh Lạng Sơn có 106 xã được hưởng lợi từ chương trình 135. Tổng nguồn lực huy động cho chương trình là 234,2 tỷ đồng. Đã xây dựng được 743 công trình cơ sở hạ tầng.

Cần khuyến khích các mô hình phát triển kinh tế sáng tạo, phù hợp với điều kiện địa phương, như du lịch sinh thái, du lịch cộng đồng, sản xuất nông nghiệp hữu cơ, và phát triển các sản phẩm thủ công mỹ nghệ truyền thống. Đã tổ chức được 7.419 lớp chuyển giao khoa học kỹ thuật cho 280.381 người tham gia. Xây dựng và chuyển giao được 87 mô hình khuyến nông, lâm, ngư nghiệp; hỗ trợ lâm nghiệp cho 33.

Cần nâng cao năng lực quản lý và giám sát của các cấp chính quyền, đảm bảo các chính sách được thực thi hiệu quả, nguồn lực được sử dụng đúng mục đích, và người dân được tham gia vào quá trình ra quyết định. Công tác đào tạo nâng cao năng lực cán bộ làm công tác giảm nghèo đã được tổ chức triển khai với nhiều hình thức, giải pháp đồng bộ. Kết quả 03 năm đã tổ chức đào tạo được 6989 lượt cán bộ trực tiếp làm công tác giảm nghèo.

Trung Quốc đã đạt được những thành tựu to lớn trong XĐGN nhờ vào sự lãnh đạo tập trung, các chính sách linh hoạt, và sự tham gia tích cực của người dân. Kinh nghiệm của Trung Quốc cho thấy vai trò quan trọng của việc phát triển kinh tế nông thôn, tạo việc làm, và cải thiện hệ thống an sinh xã hội.

Một số tỉnh miền núi phía Bắc đã có những mô hình XĐGN thành công, như Lai Châu, Lào Cai, và Hà Giang. Những mô hình này thường dựa trên việc khai thác tiềm năng du lịch, phát triển nông nghiệp đặc sản, và bảo tồn văn hóa truyền thống.

Cần tăng cường hợp tác quốc tế để huy động nguồn lực, chia sẻ kinh nghiệm, và nâng cao năng lực trong lĩnh vực XĐGN. Cần chủ động tham gia vào các diễn đàn quốc tế, các chương trình hợp tác khu vực, và các dự án phát triển do các tổ chức quốc tế tài trợ.

Cần xây dựng một hệ thống an sinh xã hội toàn diện, đảm bảo mọi người dân đều được tiếp cận các dịch vụ cơ bản như y tế, giáo dục, bảo hiểm, và trợ cấp xã hội. Cần chú trọng đến các nhóm đối tượng yếu thế, như người già, trẻ em, người khuyết tật, và người dân tộc thiểu số.