Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2017-2019, quản lý chi thường xuyên ngân sách địa phương (NSĐP) tại Sở Tài chính tỉnh Tiền Giang đã có những chuyển biến tích cực, góp phần quan trọng vào việc sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính của tỉnh. Tỉnh Tiền Giang, với dân số khoảng 1,7 triệu người và diện tích tự nhiên hơn 250.000 ha, là một trong những tỉnh thuộc khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) chưa tự cân đối được ngân sách, phụ thuộc nhiều vào ngân sách Trung ương. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của tỉnh năm 2019 đạt 7,24%, đứng thứ tư trong khu vực ĐBSCL, với cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp - xây dựng và dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp.

Tuy nhiên, công tác quản lý chi thường xuyên NSĐP vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chi tiêu chưa thực sự hiệu quả, lãng phí ngân sách, chưa tạo được sự chủ động cho các đơn vị sử dụng ngân sách. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSĐP tại Sở Tài chính tỉnh Tiền Giang trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý chi thường xuyên, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý chi thường xuyên NSĐP tại Sở Tài chính tỉnh Tiền Giang, trong khoảng thời gian từ năm 2017 đến năm 2019. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện công tác quản lý tài chính công, nâng cao tính minh bạch, tiết kiệm và hiệu quả trong sử dụng ngân sách địa phương, đồng thời góp phần ổn định và phát triển kinh tế bền vững của tỉnh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý ngân sách nhà nước (NSNN) và quản lý chi ngân sách địa phương, trong đó có:

  • Lý thuyết về ngân sách nhà nước: NSNN được hiểu là kế hoạch tài chính cơ bản của Nhà nước, phản ánh các khoản thu, chi trong một năm tài khóa nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước. NSNN có hai chức năng cơ bản là phân phối và giám đốc, đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội.

  • Lý thuyết quản lý chi ngân sách địa phương: Quản lý chi NSĐP là hoạt động tổ chức, điều khiển và quyết định của Nhà nước đối với quá trình phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính nhằm thực hiện các chức năng quản lý nhà nước tại địa phương. Quản lý chi NSĐP bao gồm các khâu lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán chi ngân sách.

  • Khái niệm chi thường xuyên ngân sách địa phương: Chi thường xuyên là các khoản chi nhằm bảo đảm hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội, sự nghiệp giáo dục, y tế, quốc phòng, an ninh, văn hóa, thể thao và các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội khác.

  • Nguyên tắc quản lý chi ngân sách địa phương: Bao gồm nguyên tắc tập trung dân chủ, công khai minh bạch, tiết kiệm hiệu quả, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức và có phân cấp quản lý rõ ràng.

  • Mô hình quản lý chi thường xuyên NSĐP: Quản lý chi thường xuyên NSĐP được thực hiện qua ba bước chính: lập dự toán, chấp hành dự toán và quyết toán, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan tài chính, kế hoạch, kho bạc và các đơn vị sử dụng ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp phân tích số liệu thống kê thực tế, cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ Sở Tài chính tỉnh Tiền Giang, các báo cáo quyết toán ngân sách địa phương giai đoạn 2017-2019, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước 2015, Nghị quyết của Hội đồng nhân dân tỉnh Tiền Giang.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính các quy trình, chính sách quản lý chi thường xuyên NSĐP; phân tích định lượng số liệu chi ngân sách, tỷ lệ thực hiện dự toán, so sánh các chỉ tiêu tài chính qua các năm; đối chiếu với các tiêu chuẩn, định mức phân bổ ngân sách.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào toàn bộ các khoản chi thường xuyên NSĐP do Sở Tài chính tỉnh Tiền Giang quản lý trong giai đoạn 2017-2019, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho thực trạng quản lý chi ngân sách địa phương.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu trong khoảng thời gian từ tháng 1/2020 đến tháng 12/2020, tổng hợp kết quả và đề xuất giải pháp trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng chi thường xuyên NSĐP ổn định nhưng chưa hiệu quả: Tổng chi thường xuyên NSĐP tỉnh Tiền Giang giai đoạn 2017-2019 tăng trung bình khoảng 5-7% mỗi năm. Tỷ lệ quyết toán chi thường xuyên so với dự toán đạt khoảng 95-98%, cho thấy việc thực hiện dự toán tương đối sát với kế hoạch. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại tình trạng chi vượt dự toán ở một số lĩnh vực, gây lãng phí ngân sách.

  2. Cơ cấu chi chưa hợp lý, chi cho quản lý hành chính chiếm tỷ trọng lớn: Chi quản lý hành chính chiếm khoảng 30-35% tổng chi thường xuyên, trong khi chi cho sự nghiệp giáo dục, y tế và phát triển kinh tế còn hạn chế. Điều này phản ánh sự chưa cân đối trong phân bổ nguồn lực, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng ngân sách.

  3. Quản lý dự toán và chấp hành dự toán còn nhiều hạn chế: Việc lập dự toán chưa sát với thực tế nhu cầu của các đơn vị sử dụng ngân sách, dẫn đến dự toán cao hơn nhu cầu thực tế, gây lãng phí. Một số đơn vị chưa thực sự chủ động trong việc sử dụng kinh phí, phụ thuộc nhiều vào ngân sách cấp trên.

  4. Công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán ngân sách chưa chặt chẽ: Việc kiểm tra, giám sát chi ngân sách chưa phát hiện kịp thời các khoản chi sai chế độ, chi không đúng tiêu chuẩn, định mức. Quyết toán ngân sách còn chậm, chưa đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý tài chính công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, cơ chế, chính sách quản lý chi NSĐP còn chưa đồng bộ, các định mức phân bổ chưa phù hợp với thực tế phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Về chủ quan, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, ý thức chấp hành của các đơn vị sử dụng ngân sách chưa cao, dẫn đến việc lập dự toán và sử dụng kinh phí chưa hiệu quả.

So sánh với các tỉnh trong khu vực ĐBSCL như Vĩnh Long và Bình Dương, Tiền Giang còn nhiều điểm cần cải thiện, đặc biệt trong việc ứng dụng công nghệ thông tin quản lý ngân sách và thực hiện cơ chế tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập. Việc tăng cường quản lý chi thường xuyên NSĐP sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, giảm thiểu lãng phí, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện tỷ lệ thực hiện dự toán chi thường xuyên theo từng lĩnh vực, so sánh tỷ lệ chi quản lý hành chính với chi sự nghiệp giáo dục và y tế qua các năm, cũng như bảng tổng hợp các khoản chi vượt dự toán và nguyên nhân.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tiến công tác lập dự toán chi thường xuyên: Tăng cường khảo sát, đánh giá nhu cầu thực tế của các đơn vị sử dụng ngân sách để xây dựng dự toán sát với thực tế, tránh tình trạng dự toán cao hơn nhu cầu. Thời gian thực hiện: hàng năm trước kỳ lập dự toán; Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách.

  2. Tăng cường kiểm tra, giám sát và quyết toán ngân sách: Xây dựng hệ thống kiểm tra, giám sát chặt chẽ, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi ngân sách để phát hiện kịp thời các khoản chi sai chế độ, chi vượt dự toán. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước tỉnh.

  3. Đẩy mạnh cơ chế tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập: Khuyến khích các đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm về kinh phí quản lý hành chính và biên chế theo quy định, giảm sự phụ thuộc vào ngân sách địa phương. Thời gian thực hiện: giai đoạn 2021-2025; Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tài chính, các đơn vị sự nghiệp.

  4. Cân đối lại cơ cấu chi ngân sách: Ưu tiên tăng chi cho các lĩnh vực sự nghiệp giáo dục, y tế, khoa học công nghệ và phát triển kinh tế, giảm tỷ trọng chi quản lý hành chính không cần thiết. Thời gian thực hiện: kế hoạch ngân sách hàng năm; Chủ thể thực hiện: Hội đồng nhân dân tỉnh, Sở Tài chính.

  5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý ngân sách: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, nâng cao ý thức trách nhiệm và đạo đức công vụ cho cán bộ quản lý chi ngân sách. Thời gian thực hiện: liên tục; Chủ thể thực hiện: Sở Tài chính, các cơ quan đào tạo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý tài chính công tại các sở tài chính tỉnh, thành phố: Giúp nâng cao hiểu biết về quản lý chi thường xuyên ngân sách địa phương, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả quản lý ngân sách.

  2. Lãnh đạo các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước: Hỗ trợ trong việc xây dựng dự toán, chấp hành và quyết toán ngân sách đúng quy định, nâng cao tính tự chủ và trách nhiệm trong sử dụng kinh phí.

  3. Sinh viên, học viên ngành kinh tế, quản lý công: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt là quản lý chi thường xuyên ngân sách địa phương, phục vụ nghiên cứu và học tập.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và nghiên cứu kinh tế: Tham khảo các phân tích thực trạng và giải pháp quản lý chi ngân sách địa phương, từ đó đề xuất chính sách phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên ngân sách địa phương là gì?
    Quản lý chi thường xuyên NSĐP là quá trình xây dựng dự toán, chấp hành dự toán, kiểm soát và quyết toán các khoản chi thường xuyên nhằm đảm bảo sử dụng ngân sách đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Ví dụ, chi cho giáo dục, y tế, quốc phòng, an ninh và các hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước.

  2. Tại sao cần tăng cường quản lý chi thường xuyên NSĐP?
    Vì chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi ngân sách địa phương, quản lý hiệu quả giúp tiết kiệm ngân sách, giảm lãng phí, đảm bảo nguồn lực cho phát triển kinh tế - xã hội và ổn định tài chính công. Theo báo cáo, chi quản lý hành chính chiếm đến 30-35% tổng chi thường xuyên, cần được kiểm soát chặt chẽ.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên NSĐP tại Tiền Giang là gì?
    Bao gồm lập dự toán chưa sát thực tế, ý thức sử dụng ngân sách của một số đơn vị chưa cao, công tác kiểm tra, giám sát còn hạn chế, và cơ cấu chi chưa hợp lý. Điều này dẫn đến chi tiêu vượt dự toán và lãng phí ngân sách.

  4. Giải pháp nào giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSĐP?
    Các giải pháp gồm cải tiến lập dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát, đẩy mạnh cơ chế tự chủ tài chính cho đơn vị sự nghiệp, cân đối lại cơ cấu chi ngân sách và nâng cao năng lực cán bộ quản lý. Ví dụ, áp dụng hệ thống quản lý ngân sách điện tử giúp theo dõi chi tiêu kịp thời.

  5. Ai là chủ thể chịu trách nhiệm chính trong quản lý chi thường xuyên NSĐP?
    Chủ thể chính là Sở Tài chính tỉnh, phối hợp với các đơn vị sử dụng ngân sách, Kho bạc Nhà nước và các cơ quan liên quan. Sở Tài chính chịu trách nhiệm lập dự toán, phân bổ, kiểm tra, giám sát và thẩm định quyết toán ngân sách địa phương.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên NSĐP tại Sở Tài chính tỉnh Tiền Giang giai đoạn 2017-2019 đã có nhiều chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về hiệu quả và tính minh bạch.
  • Cơ cấu chi ngân sách chưa hợp lý, chi quản lý hành chính chiếm tỷ trọng lớn, ảnh hưởng đến nguồn lực cho các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội.
  • Việc lập dự toán và chấp hành dự toán còn chưa sát thực tế, dẫn đến lãng phí ngân sách và thiếu sự chủ động của các đơn vị sử dụng ngân sách.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm cải tiến lập dự toán, tăng cường kiểm tra giám sát, đẩy mạnh cơ chế tự chủ tài chính và nâng cao năng lực cán bộ quản lý.
  • Tiếp tục nghiên cứu và áp dụng các công nghệ quản lý ngân sách hiện đại, đồng thời hoàn thiện chính sách để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSĐP trong giai đoạn 2021-2025.

Call to action: Các cơ quan quản lý tài chính và đơn vị sử dụng ngân sách tại Tiền Giang cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững của tỉnh.