Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và sự phát triển không ngừng của ngành xây dựng, công tác quản lý chi phí thi công các gói thầu xây lắp trở thành một yếu tố then chốt quyết định hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp xây dựng. Theo ước tính, chi phí thi công xây dựng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí đầu tư xây dựng, ảnh hưởng trực tiếp đến giá thành sản phẩm và lợi nhuận doanh nghiệp. Tuy nhiên, thực tế tại nhiều doanh nghiệp xây dựng, trong đó có Công ty Cổ phần Xây dựng và Thương mại Hà Mỹ Hưng, công tác quản lý chi phí thi công còn tồn tại nhiều hạn chế như quản lý vật tư chưa hiệu quả, thiếu kế hoạch ngân sách thi công, kiểm soát chi phí và dự đoán rủi ro chưa tốt, dẫn đến ảnh hưởng tiêu cực đến tiến độ và chất lượng công trình.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất các giải pháp nâng cao công tác quản lý chi phí thi công các gói thầu xây lắp tại Công ty Cổ phần Xây dựng và Thương mại Hà Mỹ Hưng trong giai đoạn 2005-2015, nhằm giảm thiểu thất thoát, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn và tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý chi phí thi công xây dựng, đồng thời mang ý nghĩa thực tiễn quan trọng đối với các doanh nghiệp xây dựng trong việc hoàn thiện hệ thống quản lý chi phí, góp phần phát triển bền vững ngành xây dựng Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý chi phí dự án và mô hình quản lý giá trị thu được (Earned Value Management - EVM). Lý thuyết quản lý chi phí dự án tập trung vào các quá trình dự toán chi phí, thiết lập ngân sách và kiểm soát chi phí nhằm đảm bảo công trình hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt. Mô hình EVM là kỹ thuật tích hợp đo lường tiến độ và chi phí, giúp cảnh báo sớm các vấn đề trong quá trình thi công, từ đó hỗ trợ kiểm soát chi phí hiệu quả.

Các khái niệm chính được sử dụng bao gồm: chi phí thi công xây dựng (bao gồm chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công trực tiếp, máy thi công và chi phí sản xuất chung), kế hoạch quản lý chi phí, dự toán chi phí, thiết lập ngân sách và kiểm soát chi phí. Ngoài ra, các quy định pháp lý về quản lý chi phí đầu tư xây dựng cơ bản, như Nghị định 32/2015/NĐ-CP và Luật Xây dựng 2014, cũng được xem xét để đảm bảo tính pháp lý và thực tiễn cho nghiên cứu.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích kinh tế - xã hội kết hợp với phương pháp so sánh, thu thập và xử lý thông tin từ các nguồn dữ liệu thực tế tại Công ty Cổ phần Xây dựng và Thương mại Hà Mỹ Hưng. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các gói thầu xây lắp được công ty thực hiện trong giai đoạn 2005-2015, với số liệu chi tiết về dự toán, kế hoạch ngân sách, chi phí thực tế và tiến độ thi công.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các phương pháp thống kê mô tả, phân tích tài chính doanh nghiệp và phân loại chi phí thi công. Quá trình nghiên cứu được tiến hành theo timeline cụ thể: thu thập số liệu, phân tích thực trạng, đánh giá nguyên nhân tồn tại, đề xuất giải pháp và kiểm nghiệm tính khả thi của các giải pháp đề xuất.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chi phí nguyên vật liệu trực tiếp còn nhiều hạn chế: Chi phí nguyên vật liệu chiếm khoảng 60-70% tổng chi phí thi công, tuy nhiên công tác quản lý vật tư chưa chặt chẽ, dẫn đến tình trạng thiếu hụt vật tư kịp thời, ảnh hưởng đến tiến độ thi công. So sánh chi phí nguyên vật liệu theo kế hoạch và thực tế cho thấy có sự chênh lệch lên đến 15%, gây lãng phí và tăng chi phí không cần thiết.

  2. Kiểm soát chi phí nhân công chưa hiệu quả: Chi phí nhân công trực tiếp chiếm khoảng 20% tổng chi phí thi công. Qua phân tích số liệu, chi phí nhân công thực tế thường vượt dự toán từ 10-12%, nguyên nhân do phân công lao động chưa hợp lý và thiếu kiểm soát giờ công lao động. Điều này làm giảm hiệu quả sử dụng nguồn nhân lực và tăng chi phí sản xuất.

  3. Chi phí máy thi công và sản xuất chung chưa được kiểm soát chặt chẽ: Chi phí sử dụng máy thi công và chi phí sản xuất chung chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng chi phí. Số liệu cho thấy chi phí máy thi công thực tế vượt dự toán khoảng 8%, trong khi chi phí sản xuất chung chưa được phân bổ hợp lý, gây khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả hoạt động của công trường.

  4. Thiếu kế hoạch ngân sách và kiểm soát chi phí toàn diện: Công ty chưa xây dựng được kế hoạch ngân sách chi tiết cho từng gói thầu và chưa áp dụng hiệu quả các công cụ quản lý như EVM. Việc kiểm soát chi phí chủ yếu dựa vào báo cáo kế toán, thiếu tính kịp thời và chính xác, dẫn đến khó khăn trong việc phát hiện và xử lý các sai lệch chi phí.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc tổ chức bộ máy quản lý chi phí chưa đồng bộ, thiếu sự phối hợp giữa các bộ phận kỹ thuật, kinh tế và kế toán. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của nhiều doanh nghiệp xây dựng tại Việt Nam, nơi mà công tác quản lý chi phí còn nhiều bất cập do hạn chế về công nghệ quản lý và trình độ nhân lực.

Việc chưa áp dụng đầy đủ các công cụ quản lý tiến độ và chi phí như EVM làm giảm khả năng dự báo và kiểm soát chi phí hiệu quả. Bên cạnh đó, các quy trình kiểm soát chi phí còn phức tạp, thủ tục nghiệm thu thanh toán kéo dài cũng góp phần làm tăng chi phí quản lý và giảm hiệu quả thi công.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh chi phí dự toán và chi phí thực tế theo từng hạng mục (nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công) và bảng phân tích tiến độ thi công so với kế hoạch, giúp minh họa rõ ràng các điểm lệch và nguyên nhân phát sinh chi phí vượt mức.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường quản lý chi phí nguyên vật liệu: Áp dụng hệ thống quản lý kho và cung ứng vật tư hiện đại, xây dựng kế hoạch cung cấp vật liệu chi tiết theo tiến độ thi công, nhằm giảm thiểu tồn kho và thiếu hụt vật tư. Chủ thể thực hiện: Phòng kỹ thuật và phòng kinh tế, thời gian triển khai trong 6 tháng.

  2. Cải tiến công tác quản lý nhân công: Xây dựng hệ thống phân công lao động rõ ràng, áp dụng phần mềm quản lý giờ công và năng suất lao động, đồng thời đào tạo nâng cao kỹ năng quản lý cho cán bộ công trường. Chủ thể thực hiện: Ban chỉ huy công trường và phòng nhân sự, thời gian 3-6 tháng.

  3. Kiểm soát chi phí máy thi công và sản xuất chung: Thiết lập hệ thống theo dõi chi phí sử dụng máy móc, đánh giá hiệu quả sử dụng thiết bị, đồng thời phân bổ chi phí sản xuất chung hợp lý theo từng công trình. Chủ thể thực hiện: Phòng kỹ thuật và phòng tài chính, thời gian 6 tháng.

  4. Áp dụng công cụ quản lý giá trị thu được (EVM): Đào tạo nhân sự về kỹ thuật EVM, xây dựng quy trình áp dụng EVM trong quản lý tiến độ và chi phí thi công, giúp phát hiện sớm các sai lệch và điều chỉnh kịp thời. Chủ thể thực hiện: Ban giám đốc và phòng quản lý dự án, thời gian 9 tháng.

  5. Rà soát và đơn giản hóa quy trình nghiệm thu, thanh toán: Phối hợp với chủ đầu tư và các bên liên quan để rút ngắn thủ tục, tăng tính minh bạch và hiệu quả trong công tác thanh toán, giảm chi phí quản lý hành chính. Chủ thể thực hiện: Phòng pháp chế và phòng kinh tế, thời gian 6 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các nhà quản lý doanh nghiệp xây dựng: Nghiên cứu giúp cải thiện công tác quản lý chi phí thi công, nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

  2. Chuyên gia tư vấn quản lý dự án xây dựng: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để tư vấn các giải pháp quản lý chi phí hiệu quả cho các dự án xây dựng.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh ngành xây dựng, quản lý dự án: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc học tập, nghiên cứu về quản lý chi phí và tiến độ thi công xây dựng.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng và đầu tư: Hỗ trợ trong việc hoàn thiện chính sách, quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng cơ bản, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi phí thi công xây dựng gồm những nội dung chính nào?
    Quản lý chi phí thi công bao gồm dự toán chi phí, thiết lập ngân sách và kiểm soát chi phí trong suốt quá trình thi công nhằm đảm bảo công trình hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt. Ví dụ, việc kiểm soát chi phí nguyên vật liệu và nhân công là hai nội dung trọng yếu.

  2. Tại sao công tác quản lý chi phí nguyên vật liệu lại quan trọng?
    Nguyên vật liệu chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi phí thi công (khoảng 60-70%), do đó quản lý hiệu quả giúp giảm thất thoát, tiết kiệm chi phí và đảm bảo tiến độ thi công. Thực tế cho thấy việc thiếu kiểm soát vật tư dẫn đến chậm tiến độ và tăng chi phí không cần thiết.

  3. Công cụ quản lý giá trị thu được (EVM) có vai trò gì trong quản lý chi phí?
    EVM giúp tích hợp đo lường tiến độ và chi phí, cung cấp cảnh báo sớm về các vấn đề thực hiện thi công, từ đó hỗ trợ kiểm soát chi phí hiệu quả và đảm bảo tiến độ dự án. Đây là công cụ được nhiều doanh nghiệp xây dựng áp dụng để nâng cao hiệu quả quản lý.

  4. Nguyên nhân chính dẫn đến chi phí thi công vượt dự toán là gì?
    Nguyên nhân bao gồm quản lý vật tư chưa chặt chẽ, phân công nhân công không hợp lý, thiếu kế hoạch ngân sách chi tiết, và quy trình kiểm soát chi phí chưa hiệu quả. Ngoài ra, thủ tục nghiệm thu thanh toán phức tạp cũng làm tăng chi phí quản lý.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí thi công tại các doanh nghiệp xây dựng?
    Cần áp dụng các giải pháp đồng bộ như tăng cường quản lý vật tư, cải tiến quản lý nhân công, kiểm soát chi phí máy thi công, áp dụng công cụ quản lý hiện đại như EVM, và đơn giản hóa quy trình thanh toán. Việc đào tạo nhân sự và nâng cao nhận thức quản lý cũng rất quan trọng.

Kết luận

  • Công tác quản lý chi phí thi công xây dựng là yếu tố quyết định đến hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp xây dựng.
  • Thực trạng tại Công ty Cổ phần Xây dựng và Thương mại Hà Mỹ Hưng cho thấy nhiều tồn tại trong quản lý chi phí nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công và kế hoạch ngân sách.
  • Áp dụng các công cụ quản lý hiện đại như EVM và cải tiến quy trình kiểm soát chi phí sẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường quản lý vật tư, nhân công, máy thi công và đơn giản hóa thủ tục thanh toán.
  • Tiếp tục nghiên cứu và triển khai các giải pháp trong giai đoạn tiếp theo để đảm bảo công tác quản lý chi phí thi công đạt hiệu quả cao nhất, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp và ngành xây dựng.

Quý độc giả và các nhà quản lý doanh nghiệp xây dựng được khuyến khích áp dụng các kết quả nghiên cứu và giải pháp đề xuất trong luận văn nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chi phí thi công xây dựng.