Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy tăng trưởng bền vững. Tốc độ tăng trưởng GDP năm 2019 đạt 7,02%, vượt mục tiêu đề ra, với đóng góp của năng suất các nhân tố tổng hợp (TFP) chiếm 46,11%. Huyện Bình Chánh, Thành phố Hồ Chí Minh, là một trong những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế nhanh, với nhiều dự án đầu tư xây dựng hạ tầng kỹ thuật, trường học và công trình dân dụng được triển khai. Giai đoạn 2016-2020, nguồn vốn đầu tư xây dựng do Ban Quản lý Dự án Đầu tư Xây dựng khu vực huyện Bình Chánh quản lý dao động từ 1.132 đến 1.472 tỷ đồng mỗi năm, với tổng số 169 dự án đang thực hiện trong năm 2020.

Tuy nhiên, công tác quản lý dự án tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực huyện Bình Chánh còn tồn tại nhiều khó khăn, vướng mắc như hạn chế trong quản lý tiến độ, lựa chọn nhà thầu, quản lý chi phí và chất lượng công trình. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý dự án tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực huyện Bình Chánh, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản lý nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng kỹ thuật yêu cầu. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án xây dựng trường học và hạ tầng kỹ thuật trên địa bàn huyện Bình Chánh trong giai đoạn 2016-2020.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý và chủ đầu tư trong công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng hiện đại, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều phối và kiểm soát các nguồn lực nhằm hoàn thành dự án đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng kỹ thuật. Các chức năng chính gồm hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và kiểm soát.

  • Lý thuyết quản lý rủi ro: Quản lý rủi ro trong dự án bao gồm xác định, phân tích, lập kế hoạch ứng phó và kiểm soát các rủi ro tiềm ẩn nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực đến tiến độ, chi phí và chất lượng dự án.

  • Khái niệm về hiệu quả đầu tư xây dựng: Đánh giá dự án dựa trên các chỉ tiêu kinh tế như giá trị hiện tại thuần (NPV), tỷ suất sinh lợi nội bộ (IRR), thời gian hoàn vốn (Tis) và tỷ lệ lợi ích - chi phí (B/C).

  • Các nguyên tắc quản lý dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm tuân thủ pháp luật, đảm bảo tiến độ, chất lượng, chi phí và an toàn lao động, đồng thời bảo vệ môi trường và phát huy hiệu quả sử dụng vốn.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ hồ sơ dự án, báo cáo tài chính, hồ sơ thiết kế, hồ sơ quyết toán của Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực huyện Bình Chánh giai đoạn 2016-2020; khảo sát ý kiến cán bộ, nhân viên Ban Quản lý dự án và các bên liên quan thông qua bảng câu hỏi khảo sát.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích gồm 50 cán bộ, nhân viên và các đối tượng liên quan trực tiếp đến công tác quản lý dự án tại Ban Quản lý dự án.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, phân tích SWOT để nhận diện điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức; phân tích so sánh với các nghiên cứu tương tự trong ngành xây dựng; đồng thời áp dụng mô hình quản lý rủi ro để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực quản lý dự án.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2020, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý tiến độ dự án: Khoảng 65% dự án do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực huyện Bình Chánh quản lý hoàn thành đúng tiến độ, trong khi 35% còn lại bị chậm tiến độ do các nguyên nhân như thay đổi thiết kế, thủ tục hành chính kéo dài và năng lực phối hợp giữa các bên hạn chế.

  2. Quản lý chi phí đầu tư: Tổng mức vốn đầu tư hàng năm dao động từ 1.132 đến 1.472 tỷ đồng, trong đó tỷ lệ tiết kiệm chi phí qua các năm đạt khoảng 5-7%. Tuy nhiên, công tác kiểm soát chi phí còn nhiều hạn chế, dẫn đến một số dự án vượt ngân sách từ 3-5%.

  3. Lựa chọn và quản lý nhà thầu: 40% ý kiến khảo sát cho rằng công tác lựa chọn nhà thầu chưa đảm bảo minh bạch và hiệu quả, dẫn đến việc lựa chọn nhà thầu có năng lực hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ thi công.

  4. Quản lý chất lượng công trình: Việc giám sát thi công và kiểm định chất lượng được thực hiện thường xuyên, nhưng vẫn còn tồn tại một số công trình chưa đạt tiêu chuẩn kỹ thuật do thiếu sót trong khâu thẩm tra thiết kế và giám sát thi công.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ hạn chế về năng lực chuyên môn của cán bộ quản lý dự án, quy trình quản lý chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các phòng ban liên quan. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng chuyên ngành khác, nơi mà công tác lựa chọn nhà thầu và kiểm soát chi phí vẫn là điểm yếu.

Việc quản lý rủi ro chưa được chú trọng đúng mức cũng làm gia tăng các vấn đề phát sinh trong quá trình thực hiện dự án. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự án hoàn thành đúng tiến độ theo từng năm, biểu đồ tròn phân bổ các nguyên nhân chậm tiến độ, và bảng so sánh chi phí dự toán và chi phí thực tế của các dự án tiêu biểu.

Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý dự án, hoàn thiện quy trình quản lý và tăng cường giám sát chất lượng nhằm đảm bảo hiệu quả đầu tư và phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực cán bộ quản lý dự án

    • Mục tiêu: Nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án cho 100% cán bộ trong Ban trong vòng 12 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với các trường đại học, trung tâm đào tạo chuyên ngành xây dựng.

  2. Hoàn thiện quy trình quản lý dự án đồng bộ và minh bạch

    • Mục tiêu: Xây dựng và áp dụng quy trình quản lý dự án chuẩn hóa, giảm thiểu sai sót và chậm trễ trong vòng 6 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với Sở Xây dựng và các cơ quan liên quan.

  3. Nâng cao chất lượng công tác lựa chọn và quản lý nhà thầu

    • Mục tiêu: Đảm bảo 90% các gói thầu được lựa chọn theo tiêu chí minh bạch, năng lực và kinh nghiệm phù hợp trong 1 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, phòng đấu thầu và các đơn vị tư vấn.

  4. Tăng cường công tác giám sát, kiểm tra chất lượng thi công và thẩm tra thiết kế

    • Mục tiêu: Giảm tỷ lệ công trình không đạt tiêu chuẩn kỹ thuật xuống dưới 5% trong 2 năm tới.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với các đơn vị giám sát, tư vấn thiết kế và cơ quan quản lý nhà nước.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án

    • Mục tiêu: Triển khai hệ thống quản lý dự án điện tử giúp theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng dự án trong vòng 18 tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với các đơn vị công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng

    • Lợi ích: Nắm bắt các giải pháp nâng cao năng lực quản lý, cải thiện hiệu quả công tác quản lý dự án.
    • Use case: Áp dụng quy trình quản lý dự án chuẩn hóa, nâng cao kỹ năng lựa chọn nhà thầu.

  2. Chủ đầu tư và các cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng

    • Lợi ích: Hiểu rõ các khó khăn, tồn tại trong quản lý dự án để hoàn thiện chính sách, quy định.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch đào tạo, kiểm soát chất lượng dự án hiệu quả hơn.

  3. Các nhà thầu xây dựng và tư vấn thiết kế

    • Lợi ích: Nắm bắt yêu cầu quản lý dự án, nâng cao chất lượng dịch vụ và phối hợp hiệu quả với Ban Quản lý dự án.
    • Use case: Cải thiện quy trình thi công, thiết kế phù hợp với tiêu chuẩn và tiến độ.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh chuyên ngành quản lý xây dựng và đầu tư công

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý dự án thực tế.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý dự án đầu tư xây dựng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý dự án đầu tư xây dựng là gì?
    Quản lý dự án đầu tư xây dựng là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều phối và kiểm soát các nguồn lực nhằm hoàn thành dự án đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng kỹ thuật. Ví dụ, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực huyện Bình Chánh áp dụng quy trình này để quản lý hơn 160 dự án trong năm 2020.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến năng lực quản lý dự án?
    Yếu tố chủ yếu gồm năng lực chuyên môn của cán bộ, quy trình quản lý, sự phối hợp giữa các bên liên quan và công tác quản lý rủi ro. Một nghiên cứu cho thấy 35% dự án bị chậm tiến độ do các yếu tố này chưa được kiểm soát tốt.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả lựa chọn nhà thầu?
    Cần xây dựng tiêu chí đánh giá rõ ràng, minh bạch, đảm bảo nhà thầu có năng lực và kinh nghiệm phù hợp. Ví dụ, Ban Quản lý dự án huyện Bình Chánh đề xuất tăng cường công tác đấu thầu và giám sát để giảm thiểu sai sót.

  4. Vai trò của công tác giám sát chất lượng trong quản lý dự án?
    Giám sát chất lượng giúp phát hiện sớm các sai sót, đảm bảo công trình đạt tiêu chuẩn kỹ thuật và an toàn. Thực tế cho thấy, việc giám sát thường xuyên giúp giảm tỷ lệ công trình không đạt chuẩn xuống dưới 5%.

  5. Phương pháp quản lý rủi ro trong dự án đầu tư xây dựng là gì?
    Bao gồm xác định, phân tích, lập kế hoạch ứng phó và kiểm soát các rủi ro tiềm ẩn nhằm giảm thiểu tác động tiêu cực. Ví dụ, Ban Quản lý dự án huyện Bình Chánh áp dụng mô hình này để xử lý các rủi ro về tiến độ và chi phí.

Kết luận

  • Năng lực quản lý dự án tại Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng khu vực huyện Bình Chánh còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến tiến độ, chi phí và chất lượng công trình.
  • Các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng gồm năng lực cán bộ, quy trình quản lý chưa đồng bộ và công tác lựa chọn nhà thầu chưa hiệu quả.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể như đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình, nâng cao công tác đấu thầu và giám sát chất lượng.
  • Việc áp dụng các giải pháp này dự kiến nâng cao hiệu quả quản lý dự án trong vòng 1-2 năm tới, góp phần tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng công trình.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan phối hợp triển khai các giải pháp nhằm phát huy tối đa hiệu quả đầu tư xây dựng tại huyện Bình Chánh và các địa phương tương tự.