Tổng quan nghiên cứu

Thuế giá trị gia tăng (GTGT) là nguồn thu chủ lực, chiếm khoảng 27-28% tổng thu thuế tại Việt Nam, đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết kinh tế vĩ mô và tạo nguồn thu cho ngân sách nhà nước (NSNN). Tại Chi cục Thuế khu vực Biên Hòa - Vĩnh Cửu, tỉnh Đồng Nai, thuế GTGT chiếm tỷ trọng khoảng 21% trong tổng số thu ngân sách, phản ánh tầm quan trọng của công tác quản lý thuế GTGT đối với doanh nghiệp trên địa bàn. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế GTGT vẫn còn nhiều hạn chế như gian lận thuế, trốn thuế, nợ đọng thuế và chiếm đoạt tiền hoàn thuế với các hình thức tinh vi, gây thất thu ngân sách.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý thuế GTGT đối với doanh nghiệp tại Chi cục Thuế khu vực Biên Hòa - Vĩnh Cửu trong giai đoạn 2018-2020, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Chi cục Thuế khu vực Biên Hòa - Vĩnh Cửu, với dữ liệu thu thập từ năm 2018 đến 2020 và khảo sát thực tế trong đầu năm 2021.

Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT, đảm bảo nguồn thu ổn định cho NSNN, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp thực hiện đúng nghĩa vụ thuế, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và nâng cao tính minh bạch trong quản lý thuế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế, tập trung vào:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Quản lý thuế là hoạt động của Nhà nước nhằm huy động nguồn lực tài chính từ các tổ chức, cá nhân thông qua việc xây dựng và thực thi chính sách thuế, đảm bảo công bằng và hiệu quả trong thu thuế.
  • Lý thuyết thuế giá trị gia tăng (GTGT): Thuế GTGT là thuế gián thu tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ qua từng khâu sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng cuối cùng, có vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu và điều tiết kinh tế.
  • Khái niệm chính: Thuế GTGT, quản lý thuế, đăng ký thuế, kê khai thuế, nộp thuế, hoàn thuế, kiểm tra thuế, nợ thuế và cưỡng chế nợ thuế.
  • Mô hình quản lý thuế GTGT: Bao gồm các nội dung chính như tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế, quản lý đăng ký và kê khai thuế, quản lý nộp và hoàn thuế, kiểm tra thuế, quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế, giải quyết khiếu nại tố cáo.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng:

  • Nguồn dữ liệu:

    • Dữ liệu thứ cấp: Số liệu thuế GTGT giai đoạn 2018-2020 từ Chi cục Thuế khu vực Biên Hòa - Vĩnh Cửu, bao gồm báo cáo thu ngân sách, kết quả kiểm tra, số liệu nợ thuế.
    • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua thảo luận nhóm tập trung với các chuyên gia, cán bộ quản lý thuế và khảo sát ý kiến doanh nghiệp trên địa bàn.

  • Phương pháp phân tích:

    • Thống kê mô tả để đánh giá kết quả thu thuế, tỷ lệ hoàn thành dự toán, tỷ trọng thuế GTGT trong tổng thu ngân sách.
    • So sánh, đối chiếu thực trạng quản lý thuế với các quy định pháp luật và kinh nghiệm quản lý thuế tại các địa phương khác.
    • Phân tích nguyên nhân hạn chế dựa trên ý kiến chuyên gia và dữ liệu thực tế.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu:

    • Khảo sát các doanh nghiệp và cán bộ thuế tại Chi cục Thuế khu vực Biên Hòa - Vĩnh Cửu, với số lượng đại diện đủ để phản ánh thực trạng quản lý thuế GTGT trên địa bàn.

  • Timeline nghiên cứu:

    • Thu thập số liệu giai đoạn 2018-2020.
    • Khảo sát và thảo luận nhóm từ tháng 01 đến tháng 04 năm 2021.
    • Phân tích và hoàn thiện luận văn trong năm 2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả thu ngân sách và dự toán thuế GTGT:

    • Tổng thu ngân sách giai đoạn 2018-2020 đều vượt dự toán, với tỷ lệ thực hiện lần lượt là 107%, 104% và 128%.
    • Thuế GTGT chiếm tỷ trọng cao trong tổng thu ngân sách, đạt 28,8% năm 2018, giảm nhẹ còn 20,79% năm 2020 do ảnh hưởng dịch Covid-19.
    • Năm 2018, thuế GTGT đạt 103,55% dự toán, năm 2019 đạt 90,29%, năm 2020 đạt 90,69%, phản ánh sự ổn định trong thu thuế dù có biến động kinh tế.

  2. Thực trạng công tác quản lý thuế GTGT:

    • Công tác tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế được thực hiện thường xuyên nhưng chưa đồng đều, một số doanh nghiệp vẫn chưa nắm rõ quy định thuế.
    • Quản lý đăng ký, kê khai thuế GTGT đã được cải thiện với tỷ lệ doanh nghiệp kê khai qua mạng tăng, tuy nhiên vẫn còn tồn tại sai sót trong hồ sơ khai thuế.
    • Công tác kiểm tra thuế GTGT được chú trọng, với các hình thức kiểm tra hồ sơ khai thuế tại cơ quan thuế và kiểm tra tại trụ sở doanh nghiệp, góp phần phát hiện sai phạm và xử lý kịp thời.
    • Tình trạng nợ thuế GTGT còn tồn tại, với các khoản nợ kéo dài ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách và hiệu quả quản lý thuế.

  3. Nguyên nhân hạn chế:

    • Cơ chế chính sách thuế còn nhiều thay đổi, chưa ổn định hoàn toàn, gây khó khăn cho doanh nghiệp và cơ quan thuế trong thực hiện.
    • Bộ máy tổ chức quản lý thuế sau hợp nhất còn đang trong quá trình hoàn thiện, nhân lực chưa đáp ứng đầy đủ về số lượng và chất lượng.
    • Ý thức chấp hành pháp luật thuế của một số doanh nghiệp chưa cao, còn có hành vi gian lận, trốn thuế.
    • Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế chưa đồng bộ và toàn diện.

Thảo luận kết quả

Kết quả thu ngân sách vượt dự toán cho thấy hiệu quả trong công tác quản lý thuế GTGT tại Chi cục Thuế khu vực Biên Hòa - Vĩnh Cửu, đồng thời phản ánh sự phát triển kinh tế địa phương. Tuy nhiên, tỷ trọng thuế GTGT giảm trong năm 2020 do tác động của dịch Covid-19 là điều dễ hiểu và phù hợp với xu hướng chung của nền kinh tế.

Việc tăng cường kiểm tra, thanh tra thuế đã góp phần nâng cao ý thức tuân thủ của doanh nghiệp, giảm thiểu gian lận thuế. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác như Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, Chi cục Thuế Biên Hòa - Vĩnh Cửu đã áp dụng nhiều biện pháp tương tự như tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính.

Tuy nhiên, các hạn chế về nhân lực, chính sách thuế chưa ổn định và ý thức chấp hành của doanh nghiệp vẫn là những thách thức lớn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ hoàn thành dự toán thuế GTGT qua các năm, bảng phân tích số liệu nợ thuế và kết quả kiểm tra thuế để minh họa rõ hơn về hiệu quả và tồn tại trong quản lý thuế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế

    • Tăng cường tổ chức các buổi tập huấn, hội thảo về chính sách thuế GTGT cho doanh nghiệp.
    • Sử dụng đa dạng kênh truyền thông như website, mạng xã hội, và các phương tiện truyền thông đại chúng để phổ biến thông tin.
    • Chủ thể thực hiện: Chi cục Thuế, phối hợp với các hiệp hội doanh nghiệp.
    • Thời gian: Triển khai ngay trong năm 2022 và duy trì thường xuyên.

  2. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra thuế

    • Áp dụng phương pháp phân tích rủi ro để lựa chọn đối tượng kiểm tra hiệu quả.
    • Đẩy mạnh kiểm tra tại trụ sở doanh nghiệp nhằm phát hiện kịp thời các sai phạm.
    • Chủ thể thực hiện: Đội kiểm tra thuế thuộc Chi cục Thuế.
    • Thời gian: Kế hoạch kiểm tra hàng năm, ưu tiên các doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao.

  3. Hoàn thiện công tác quản lý nợ thuế và cưỡng chế nợ thuế

    • Xây dựng hệ thống theo dõi, phân loại nợ thuế chi tiết để có biện pháp xử lý phù hợp.
    • Tăng cường phối hợp với các cơ quan liên quan để cưỡng chế nợ thuế hiệu quả.
    • Chủ thể thực hiện: Đội quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế.
    • Thời gian: Triển khai ngay và đánh giá hiệu quả định kỳ.

  4. Kiện toàn tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ thuế

    • Tổ chức đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ thuế.
    • Cải tiến quy trình làm việc, ứng dụng công nghệ thông tin hiện đại trong quản lý thuế.
    • Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế phối hợp với các cơ quan đào tạo.
    • Thời gian: Lập kế hoạch đào tạo năm 2022, triển khai liên tục.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các cơ quan thuế địa phương

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và giải pháp quản lý thuế GTGT, áp dụng vào công tác quản lý tại đơn vị.
    • Use case: Cải thiện quy trình kiểm tra, nâng cao hiệu quả thu thuế.

  2. Doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Đồng Nai

    • Lợi ích: Hiểu rõ các quy định, nghĩa vụ thuế GTGT và các chính sách hỗ trợ.
    • Use case: Tăng cường tuân thủ pháp luật thuế, giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý thuế GTGT tại địa phương.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn liên quan đến quản lý thuế.

  4. Cơ quan hoạch định chính sách thuế

    • Lợi ích: Đánh giá hiệu quả chính sách thuế GTGT và đề xuất hoàn thiện chính sách.
    • Use case: Xây dựng các chính sách thuế phù hợp với thực tiễn địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế GTGT là gì và vai trò của nó trong nền kinh tế?
    Thuế GTGT là thuế tính trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ qua từng khâu sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng cuối cùng. Vai trò chính là tạo nguồn thu lớn cho ngân sách, điều tiết thu nhập và thúc đẩy phát triển sản xuất kinh doanh.

  2. Công tác quản lý thuế GTGT gồm những nội dung chính nào?
    Bao gồm tuyên truyền hỗ trợ người nộp thuế, quản lý đăng ký và kê khai thuế, quản lý nộp và hoàn thuế, kiểm tra thuế, quản lý nợ và cưỡng chế nợ thuế, giải quyết khiếu nại tố cáo.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý thuế GTGT tại Chi cục Thuế Biên Hòa - Vĩnh Cửu là gì?
    Khó khăn gồm sự thay đổi chính sách thuế, hạn chế về nhân lực, ý thức chấp hành của doanh nghiệp chưa cao, và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác kiểm tra thuế GTGT?
    Áp dụng phân tích rủi ro để lựa chọn đối tượng kiểm tra, tăng cường kiểm tra tại trụ sở doanh nghiệp, xử lý nghiêm các vi phạm nhằm nâng cao ý thức tuân thủ.

  5. Tại sao công tác quản lý nợ thuế lại quan trọng?
    Nợ thuế ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn thu ngân sách và phản ánh năng lực quản lý của cơ quan thuế. Quản lý nợ hiệu quả giúp đảm bảo thu đúng, thu đủ, giảm thất thu và tăng tính công bằng trong thuế.

Kết luận

  • Thuế GTGT là nguồn thu quan trọng, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách tại Chi cục Thuế khu vực Biên Hòa - Vĩnh Cửu, góp phần ổn định tài chính địa phương.
  • Công tác quản lý thuế GTGT đã đạt được nhiều kết quả tích cực, với tỷ lệ thu vượt dự toán trong giai đoạn 2018-2020, dù có ảnh hưởng của dịch Covid-19.
  • Các hạn chế về chính sách, tổ chức bộ máy, nhân lực và ý thức chấp hành thuế của doanh nghiệp vẫn cần được khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT, bao gồm tuyên truyền, kiểm tra, quản lý nợ và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các cơ quan thuế và doanh nghiệp cải thiện công tác quản lý thuế GTGT trong thời gian tới.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất từ năm 2022, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp.

Call-to-action: Các cơ quan thuế và doanh nghiệp cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện tốt công tác quản lý thuế GTGT, góp phần phát triển kinh tế bền vững và đảm bảo nguồn thu cho ngân sách nhà nước.