Tổng quan nghiên cứu

Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) là một trong những nguồn thu chủ yếu của ngân sách nhà nước (NSNN), chiếm tỷ trọng khoảng 20-30% tổng thu từ các loại thuế, phí và lệ phí tại Việt Nam. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế và phát triển kinh tế trong nước, công tác quản lý thuế GTGT đóng vai trò quan trọng trong việc tạo nguồn thu ổn định, góp phần điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Tuy nhiên, công tác quản lý thuế GTGT đối với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh (DN NQD) vẫn còn nhiều khó khăn, đặc biệt tại các địa bàn có hoạt động kinh tế đa dạng và phức tạp như quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thuế GTGT đối với các DN NQD trên địa bàn quận Hồng Bàng trong giai đoạn 2018-2022. Mục tiêu nghiên cứu bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý thuế GTGT, phân tích thực trạng công tác quản lý tại Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương, đồng thời đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao nguồn thu NSNN, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương và hoàn thiện chính sách thuế.

Phạm vi nghiên cứu tập trung tại Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo, số liệu thống kê và văn bản pháp luật liên quan đến thuế GTGT trong giai đoạn 2018-2022. Kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp cơ sở khoa học cho việc cải tiến công tác quản lý thuế GTGT, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ thông tin trong ngành thuế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế hiện đại, tập trung vào:

  • Lý thuyết thuế GTGT: Thuế GTGT là loại thuế gián thu đánh trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng cuối cùng. Thuế GTGT có các đặc điểm như tính công bằng, minh bạch, áp dụng trong phạm vi lãnh thổ quốc gia và có ba mức thuế suất chính: 0%, 5%, và 10%.

  • Mô hình quản lý thuế theo chức năng: Bao gồm các chức năng cơ bản như tuyên truyền, hỗ trợ người nộp thuế (NNT); quản lý kê khai và kế toán thuế; quản lý thu nợ và cưỡng chế nợ thuế; thanh tra, kiểm tra thuế. Mô hình này giúp nâng cao tính chủ động của NNT trong việc tự kê khai, tự tính và tự nộp thuế.

  • Khái niệm và vai trò của doanh nghiệp ngoài quốc doanh: DN NQD là các doanh nghiệp không thuộc sở hữu nhà nước, chiếm trên 90% tổng số DN hoạt động, chủ yếu là DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa. DN NQD đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, tạo việc làm và đóng góp lớn cho NSNN.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: thuế GTGT, quản lý thuế GTGT, doanh nghiệp ngoài quốc doanh, kê khai thuế, hoàn thuế, kiểm tra thuế, và chuyển đổi số trong quản lý thuế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp, bao gồm:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương, các báo cáo tổng kết công tác thuế giai đoạn 2018-2022, văn bản pháp luật liên quan đến thuế GTGT và quản lý thuế.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng bằng phương pháp so sánh số liệu qua các năm, thống kê tổng hợp các chỉ tiêu về số lượng DN, số thu thuế GTGT, tỷ lệ nộp tờ khai đúng hạn, số lượng cán bộ quản lý thuế và các hoạt động kiểm tra, cưỡng chế thuế.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Toàn bộ các DN NQD kê khai thuế trên địa bàn quận Hồng Bàng trong giai đoạn nghiên cứu được xem xét. Cán bộ công chức quản lý thuế tại Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương cũng được phân tích về cơ cấu và trình độ.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu từ năm 2018 đến năm 2022, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp với bối cảnh hiện tại.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, khoa học và phù hợp với mục tiêu đề tài, giúp đưa ra các kết luận và khuyến nghị có giá trị thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Gia tăng số lượng doanh nghiệp ngoài quốc doanh: Số DN NQD kê khai thuế trên địa bàn quận Hồng Bàng tăng từ 1.736 DN năm 2018 lên 2.098 DN năm 2022, tương đương mức tăng khoảng 20,8%. Điều này phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của khu vực kinh tế ngoài quốc doanh tại địa phương.

  2. Cơ cấu nhân lực quản lý thuế ổn định và có trình độ chuyên môn cao: Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương có 126 cán bộ công chức, trong đó 15,08% có trình độ thạc sĩ, 72,22% có trình độ đại học. Độ tuổi cán bộ phân bố đều, với 33,02% từ 22-35 tuổi, 35,85% từ 36-45 tuổi và 31,13% từ 46-60 tuổi, đảm bảo sự kết hợp giữa kinh nghiệm và sức trẻ.

  3. Tỷ lệ nộp tờ khai thuế GTGT đúng hạn cao và tăng dần: Tỷ lệ tờ khai thuế GTGT đã nộp đúng hạn trung bình đạt 98,2% trong giai đoạn 2018-2022, với tỷ lệ tờ khai đã nộp so với số tờ khai phải nộp là 99,3%. Điều này cho thấy ý thức chấp hành pháp luật thuế của DN NQD ngày càng được nâng cao.

  4. Kết quả thu thuế GTGT vượt kế hoạch hàng năm: Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương hoàn thành kế hoạch thu thuế GTGT đối với DN NQD với tỷ lệ thực hiện từ 102,28% đến 106,33% trong giai đoạn 2018-2022, thể hiện hiệu quả trong công tác quản lý và thu thuế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của sự gia tăng số lượng DN NQD và kết quả thu thuế tích cực có thể được giải thích bởi môi trường kinh doanh thuận lợi, sự đơn giản hóa thủ tục hành chính thuế và các chính sách hỗ trợ DN như gia hạn thuế trong bối cảnh dịch Covid-19. Việc nâng cao trình độ chuyên môn và số lượng cán bộ quản lý thuế cũng góp phần quan trọng vào hiệu quả công tác quản lý.

So sánh với các chi cục thuế khác tại Hải Phòng như Ngô Quyền - Hải An và Lê Chân - Dương Kinh, Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương đã học hỏi và áp dụng nhiều biện pháp hiệu quả như tăng cường tuyên truyền, cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao chất lượng công tác thanh tra, kiểm tra thuế.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số hạn chế như việc ứng dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ, cán bộ còn kiêm nhiệm nhiều công việc, và công tác phối hợp giữa các bộ phận chưa chặt chẽ. Những tồn tại này ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý thuế GTGT và cần được khắc phục để đáp ứng yêu cầu phát triển trong thời kỳ chuyển đổi số.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện sự tăng trưởng số lượng DN, tỷ lệ nộp tờ khai đúng hạn, cơ cấu cán bộ theo trình độ và độ tuổi, cũng như biểu đồ so sánh kết quả thu thuế GTGT qua các năm để minh họa rõ nét các xu hướng và hiệu quả quản lý.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy và nâng cao năng lực cán bộ

    • Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ và đạo đức nghề nghiệp cho cán bộ quản lý thuế, đặc biệt về kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin.
    • Phân công công việc rõ ràng, tránh kiêm nhiệm quá nhiều nhiệm vụ để nâng cao hiệu quả công tác.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2025; Chủ thể: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương.

  2. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến chính sách thuế

    • Sử dụng đa dạng các hình thức tuyên truyền như hội nghị, tập huấn, truyền thông qua mạng xã hội và các phương tiện truyền thông đại chúng để nâng cao nhận thức của DN về nghĩa vụ thuế.
    • Tăng cường tư vấn, hỗ trợ trực tiếp và qua điện thoại cho DN, đặc biệt là DN nhỏ và siêu nhỏ.
    • Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm; Chủ thể: Đội Tuyên truyền và hỗ trợ NNT.

  3. Nâng cao chất lượng công tác kê khai, nộp thuế và quản lý nợ thuế

    • Khuyến khích DN sử dụng dịch vụ kê khai thuế điện tử và nộp thuế điện tử để giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch.
    • Rà soát, phân loại nợ thuế, xây dựng kế hoạch cưỡng chế nợ thuế hiệu quả, đồng thời hỗ trợ DN có khó khăn về tài chính.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2026; Chủ thể: Đội Kê khai kế toán thuế và Đội Quản lý nợ và cưỡng chế thuế.

  4. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm thuế

    • Xây dựng kế hoạch thanh tra, kiểm tra dựa trên phân tích rủi ro, tập trung vào các DN có dấu hiệu vi phạm hoặc nợ thuế lớn.
    • Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng như công an, quản lý thị trường để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi gian lận thuế.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2025; Chủ thể: Đội Kiểm tra Thuế và Thanh tra thuế.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong quản lý thuế

    • Nâng cấp hệ thống cơ sở dữ liệu, trang thiết bị công nghệ để hỗ trợ công tác quản lý, phân tích và xử lý thông tin về NNT.
    • Triển khai các phần mềm quản lý thuế hiện đại, tích hợp các quy trình nghiệp vụ nhằm tăng tính minh bạch và hiệu quả.
    • Thời gian thực hiện: 2024-2027; Chủ thể: Ban lãnh đạo Chi cục Thuế phối hợp với Tổng cục Thuế.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ công chức ngành thuế

    • Nâng cao hiểu biết về quản lý thuế GTGT đối với DN NQD, áp dụng các biện pháp quản lý hiệu quả, cải tiến quy trình nghiệp vụ.

  2. Lãnh đạo Chi cục Thuế và Cục Thuế các địa phương

    • Tham khảo các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thuế, học hỏi kinh nghiệm từ Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương để áp dụng phù hợp với đặc thù địa phương.

  3. Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

    • Hiểu rõ hơn về nghĩa vụ, quyền lợi và quy trình quản lý thuế GTGT, từ đó nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế, giảm thiểu rủi ro vi phạm.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công

    • Tài liệu tham khảo quý giá về thực trạng và giải pháp quản lý thuế GTGT trong bối cảnh phát triển kinh tế địa phương, góp phần nghiên cứu sâu hơn về chính sách thuế và quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thuế GTGT là gì và ai là người chịu thuế?
    Thuế GTGT là thuế gián thu đánh trên giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ trong quá trình sản xuất và lưu thông. Người tiêu dùng cuối cùng là người chịu thuế, còn doanh nghiệp chỉ là người thu hộ nhà nước.

  2. Phương pháp tính thuế GTGT phổ biến hiện nay?
    Có hai phương pháp chính: phương pháp khấu trừ thuế (áp dụng cho DN có doanh thu trên 1 tỷ đồng và thực hiện đầy đủ chế độ kế toán) và phương pháp tính trực tiếp trên giá trị gia tăng (áp dụng cho DN nhỏ, cá nhân kinh doanh không đủ điều kiện áp dụng phương pháp khấu trừ).

  3. Tại sao công tác tuyên truyền chính sách thuế lại quan trọng?
    Tuyên truyền giúp DN hiểu rõ nghĩa vụ và quyền lợi, nâng cao ý thức chấp hành pháp luật thuế, giảm thiểu vi phạm và tạo điều kiện thuận lợi cho công tác quản lý thuế hiệu quả.

  4. Những khó khăn chính trong quản lý thuế GTGT đối với DN NQD là gì?
    Bao gồm ý thức chấp hành chưa cao, việc kê khai và nộp thuế chưa đầy đủ, hạn chế trong ứng dụng công nghệ thông tin, và sự phối hợp chưa chặt chẽ giữa các bộ phận quản lý.

  5. Chính sách gia hạn thuế có tác động như thế nào đến DN?
    Gia hạn thuế giúp DN có thêm nguồn lực tài chính để duy trì hoạt động kinh doanh, giảm chi phí vay vốn, đặc biệt hỗ trợ DN nhỏ và vừa vượt qua khó khăn trong giai đoạn dịch bệnh hoặc khủng hoảng kinh tế.

Kết luận

  • Thuế GTGT là nguồn thu quan trọng, chiếm khoảng 20-30% tổng thu NSNN, đóng vai trò thiết yếu trong điều tiết kinh tế vĩ mô.
  • Số lượng DN NQD trên địa bàn quận Hồng Bàng tăng trưởng ổn định, góp phần nâng cao nguồn thu thuế GTGT.
  • Công tác quản lý thuế GTGT tại Chi cục Thuế khu vực Hồng Bàng - An Dương đạt nhiều kết quả tích cực, với tỷ lệ nộp tờ khai đúng hạn trên 98% và hoàn thành kế hoạch thu thuế vượt mức.
  • Cần tiếp tục hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh tuyên truyền, cải cách thủ tục hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao hiệu quả quản lý thuế.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất trong giai đoạn 2024-2027, đồng thời tăng cường giám sát, đánh giá để điều chỉnh phù hợp.

Kêu gọi hành động: Các cơ quan thuế, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý thuế GTGT, góp phần phát triển kinh tế bền vững và đảm bảo nguồn thu NSNN ổn định.