Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2014-2018, công tác quản lý thu chi ngân sách nhà nước (NSNN) tại huyện An Dương, thành phố Hải Phòng đã có những bước phát triển quan trọng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội địa phương. Tổng thu ngân sách huyện tăng liên tục, từ 614 tỷ đồng năm 2014 lên 465.404 triệu đồng năm 2018, đạt trên 100% dự toán thành phố giao, với tốc độ tăng thu bình quân khoảng 22% mỗi năm. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số chỉ tiêu thu chưa hoàn thành kế hoạch, như thu phí, lệ phí và thu tiền sử dụng đất nông nghiệp. Công tác chi ngân sách cũng được thực hiện cơ bản theo dự toán, trong đó chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, đặc biệt là chi sự nghiệp giáo dục và đào tạo chiếm trên 20% tổng chi ngân sách.

Vấn đề nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá thực trạng công tác quản lý thu chi ngân sách nhà nước cấp huyện tại An Dương, phân tích những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động thu chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện An Dương trong giai đoạn 2014-2018, với các số liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, thống kê của phòng Tài chính - Kế hoạch huyện và các cơ quan liên quan.

Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cơ quan quản lý nhà nước địa phương trong việc điều chỉnh chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách, đồng thời góp phần đảm bảo an sinh xã hội, quốc phòng an ninh và phát triển kinh tế địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Xác định ngân sách nhà nước là công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, phản ánh mối quan hệ giữa nhà nước và các chủ thể kinh tế trong việc huy động và phân bổ nguồn lực tài chính nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước.

  • Mô hình quản lý thu chi ngân sách: Bao gồm các khái niệm về lập dự toán, thu ngân sách, phân bổ chi ngân sách, kiểm soát và quyết toán ngân sách, đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và tuân thủ pháp luật.

  • Khái niệm chính:

    • Thu ngân sách nhà nước: Tổng các khoản thu từ thuế, phí, lệ phí, thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh và các nguồn thu khác theo quy định pháp luật.
    • Chi ngân sách nhà nước: Các khoản chi phục vụ hoạt động của nhà nước, bao gồm chi thường xuyên, chi đầu tư phát triển, chi trả nợ và các khoản chi khác.
    • Quản lý ngân sách: Quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát và đánh giá việc thu chi ngân sách nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn lực tài chính công.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp giữa phương pháp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ các báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách của UBND huyện An Dương, phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế huyện, Kho bạc Nhà nước và các cơ quan liên quan trong giai đoạn 2014-2018.

  • Phương pháp phân tích:

    • Phân tích thống kê mô tả để đánh giá xu hướng thu chi ngân sách qua các năm.
    • So sánh tỷ lệ thực hiện dự toán thu chi với kế hoạch giao.
    • Phân tích nguyên nhân các tồn tại, hạn chế dựa trên phỏng vấn chuyên gia, cán bộ quản lý ngân sách và các tài liệu pháp luật liên quan.
    • Tổng hợp, đánh giá và đề xuất giải pháp dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Số liệu thu thập toàn bộ các báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách của huyện trong 5 năm; phỏng vấn khoảng 15 cán bộ quản lý ngân sách, thuế, tài chính và các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2019, tập trung phân tích số liệu giai đoạn 2014-2018 và đề xuất giải pháp áp dụng từ năm 2019 trở đi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng thu ngân sách ổn định: Tổng thu ngân sách huyện An Dương tăng từ 614 tỷ đồng năm 2014 lên 465.404 triệu đồng năm 2018, đạt trên 100% dự toán thành phố giao, với tốc độ tăng bình quân khoảng 22% mỗi năm. Thu ngân sách địa phương chiếm tỷ trọng lớn trong tổng thu ngân sách huyện, đạt trên 100% dự toán giao trong các năm 2016-2018.

  2. Một số khoản thu chưa đạt kế hoạch: Thu phí, lệ phí năm 2018 chỉ đạt 77,23% dự toán thành phố giao, thu tiền sử dụng đất nông nghiệp đạt 68,07%, thu phát sinh khác đạt 59,37%. Điều này cho thấy công tác khai thác nguồn thu còn hạn chế, ảnh hưởng đến cân đối ngân sách.

  3. Chi ngân sách chủ yếu cho chi thường xuyên: Chi thường xuyên chiếm từ 66,2% đến 83,58% tổng chi ngân sách huyện trong giai đoạn 2014-2018, trong đó chi sự nghiệp giáo dục và đào tạo chiếm trên 20% tổng chi. Chi đầu tư phát triển chiếm tỷ trọng thấp, ảnh hưởng đến khả năng phát triển hạ tầng và kinh tế địa phương.

  4. Công tác lập dự toán và quyết toán ngân sách được thực hiện nghiêm túc: Quy trình lập dự toán thu chi ngân sách được thực hiện theo đúng quy định của Luật Ngân sách Nhà nước, đảm bảo tính khoa học và khả thi. Quyết toán ngân sách được thẩm định, kiểm tra chặt chẽ, đảm bảo tính chính xác và minh bạch.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những tồn tại trong quản lý thu chi ngân sách huyện An Dương có thể do:

  • Cơ cấu kinh tế địa phương còn phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp, công nghiệp nhẹ và dịch vụ, chưa phát triển mạnh các ngành có nguồn thu cao như bất động sản, thương mại lớn.

  • Công tác quản lý thuế, phí còn nhiều khó khăn do thiếu nguồn lực, công nghệ thông tin chưa được ứng dụng rộng rãi, dẫn đến việc thu thuế chưa triệt để, thất thu còn xảy ra.

  • Chi ngân sách chủ yếu tập trung cho chi thường xuyên, đặc biệt là chi giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng, hạn chế nguồn lực cho đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội.

  • So sánh với một số địa phương tương đồng, huyện An Dương có mức tăng trưởng thu ngân sách tương đối ổn định nhưng vẫn cần cải thiện hiệu quả khai thác nguồn thu và cân đối chi tiêu để đáp ứng yêu cầu phát triển.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ thể hiện xu hướng thu ngân sách, tỷ lệ thực hiện dự toán thu chi qua các năm, cũng như bảng tổng hợp các khoản thu chi chính để minh họa rõ nét hơn về tình hình quản lý ngân sách.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác quản lý thu ngân sách: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế, phí để nâng cao hiệu quả thu, giảm thất thu. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho cán bộ thuế, tài chính nhằm nâng cao năng lực quản lý. Mục tiêu tăng thu ngân sách địa phương ít nhất 10% mỗi năm, thực hiện từ năm 2020.

  2. Đa dạng hóa nguồn thu ngân sách: Khuyến khích phát triển các ngành kinh tế có nguồn thu cao như thương mại, dịch vụ, bất động sản. Hỗ trợ doanh nghiệp phát triển sản xuất kinh doanh, tạo nguồn thu ổn định cho ngân sách. Chủ thể thực hiện là UBND huyện phối hợp với các sở ngành liên quan, triển khai trong giai đoạn 2020-2025.

  3. Cân đối và nâng cao hiệu quả chi ngân sách: Ưu tiên tăng chi đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội, giảm tỷ trọng chi thường xuyên không cần thiết. Tăng cường kiểm soát chi tiêu, đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả. Thực hiện kế hoạch chi ngân sách hàng năm, giám sát chặt chẽ từ năm 2020.

  4. Hoàn thiện quy trình lập dự toán và quyết toán ngân sách: Rà soát, cập nhật các quy định pháp luật liên quan, đảm bảo quy trình lập dự toán sát thực tế, khả thi. Tăng cường kiểm tra, giám sát quyết toán ngân sách, nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình. Thực hiện thường xuyên, liên tục từ năm 2019.

  5. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý ngân sách: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa phòng Tài chính - Kế hoạch, Chi cục Thuế, Kho bạc Nhà nước và các đơn vị sử dụng ngân sách để nâng cao hiệu quả quản lý thu chi. Triển khai ngay từ năm 2019.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý ngân sách cấp huyện, xã: Nghiên cứu giúp nâng cao năng lực quản lý thu chi ngân sách, áp dụng các giải pháp thực tiễn để cải thiện hiệu quả tài chính công địa phương.

  2. Các nhà hoạch định chính sách tài chính công: Cung cấp cơ sở khoa học để điều chỉnh chính sách thu chi ngân sách phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.

  3. Giảng viên, sinh viên ngành Tài chính công, Quản lý nhà nước: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy về quản lý ngân sách nhà nước cấp địa phương.

  4. Các tổ chức nghiên cứu, tư vấn tài chính công: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu để xây dựng các đề án, dự án hỗ trợ nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý thu chi ngân sách nhà nước cấp huyện có vai trò gì trong phát triển kinh tế địa phương?
    Quản lý thu chi ngân sách cấp huyện là công cụ quan trọng để huy động và phân bổ nguồn lực tài chính, đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh quốc phòng và an sinh xã hội tại địa phương. Ví dụ, việc cân đối chi đầu tư phát triển hạ tầng giúp thúc đẩy sản xuất kinh doanh và nâng cao đời sống người dân.

  2. Những khó khăn chính trong công tác quản lý thu ngân sách tại huyện An Dương là gì?
    Khó khăn gồm việc khai thác nguồn thu chưa triệt để do cơ cấu kinh tế còn phụ thuộc nhiều vào nông nghiệp, công nghệ thông tin chưa được ứng dụng rộng rãi, và nguồn lực cán bộ quản lý còn hạn chế. Điều này dẫn đến một số khoản thu như phí, lệ phí chưa đạt kế hoạch.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả chi ngân sách tại địa phương?
    Cần ưu tiên tăng chi đầu tư phát triển, giảm chi thường xuyên không cần thiết, đồng thời tăng cường kiểm soát, giám sát chi tiêu để đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả. Ví dụ, phân bổ ngân sách hợp lý cho giáo dục, y tế và hạ tầng giao thông sẽ tạo điều kiện phát triển bền vững.

  4. Phương pháp lập dự toán ngân sách được thực hiện như thế nào?
    Lập dự toán dựa trên phân tích số liệu thu chi các năm trước, dự báo tình hình kinh tế - xã hội, và căn cứ vào các chính sách, tiêu chuẩn định mức do nhà nước quy định. Quy trình này được thực hiện theo các bước hướng dẫn của Luật Ngân sách Nhà nước và các văn bản pháp luật liên quan.

  5. Tại sao cần tăng cường phối hợp giữa các cơ quan quản lý ngân sách?
    Phối hợp chặt chẽ giúp đảm bảo thông tin chính xác, kịp thời, tránh trùng lặp, thất thoát trong thu chi ngân sách. Ví dụ, sự phối hợp giữa Chi cục Thuế và Kho bạc Nhà nước giúp kiểm soát tốt hơn nguồn thu và chi ngân sách, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công.

Kết luận

  • Thu ngân sách nhà nước tại huyện An Dương tăng trưởng ổn định, đạt trên 100% dự toán giao trong giai đoạn 2014-2018, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Một số khoản thu như phí, lệ phí và thu tiền sử dụng đất chưa đạt kế hoạch, ảnh hưởng đến cân đối ngân sách.
  • Chi ngân sách chủ yếu tập trung cho chi thường xuyên, đặc biệt là chi giáo dục, hạn chế nguồn lực cho đầu tư phát triển.
  • Quy trình lập dự toán và quyết toán ngân sách được thực hiện nghiêm túc, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp tăng cường quản lý thu chi, đa dạng hóa nguồn thu, nâng cao hiệu quả chi tiêu và hoàn thiện quy trình quản lý ngân sách nhằm thúc đẩy phát triển bền vững huyện An Dương.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất từ năm 2019, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả quản lý ngân sách hàng năm để điều chỉnh kịp thời.

Call-to-action: Các cơ quan quản lý địa phương cần phối hợp chặt chẽ, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và nâng cao năng lực cán bộ để thực hiện hiệu quả công tác quản lý thu chi ngân sách nhà nước.