Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2020-2022, huyện Tân Lạc, tỉnh Hòa Bình đã chứng kiến sự phát triển kinh tế - xã hội với giá trị sản xuất ngành kinh tế tăng trung bình 8,69% mỗi năm, trong đó nông nghiệp tăng 15,95%. Tuy nhiên, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban Quản lý dự án Đầu tư xây dựng và Phát triển quỹ đất huyện Tân Lạc vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn và chất lượng công trình. Với diện tích tự nhiên khoảng 52,3 km², địa hình chủ yếu là núi rừng chiếm hơn 80%, huyện có vị trí chiến lược quan trọng kết nối vùng Tây Bắc với thủ đô Hà Nội. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án tại Ban Quản lý dự án, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng sử dụng vốn ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án do Ban Quản lý dự án ĐTXD&PTQĐ huyện Tân Lạc quản lý, với số liệu thu thập từ năm 2020 đến 2023. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao năng lực quản lý dự án, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các đơn vị quản lý dự án tương tự trong khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình áp dụng các công cụ, kỹ thuật nhằm lập kế hoạch, tổ chức, kiểm soát và kết thúc dự án, đảm bảo đạt mục tiêu về thời gian, chi phí và chất lượng.

  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị dự án, thực hiện dự án và kết thúc dự án, với các nội dung quản lý như thẩm định, phê duyệt, đấu thầu, giám sát thi công, nghiệm thu và quyết toán.

  • Khái niệm chính:

    • Dự án đầu tư xây dựng: Tập hợp các hoạt động sử dụng vốn để xây dựng, sửa chữa, cải tạo công trình nhằm phát triển và nâng cao chất lượng công trình trong thời gian và chi phí xác định.
    • Quản lý dự án đầu tư xây dựng: Toàn bộ hoạt động điều hành, kiểm soát các công việc dự án theo kế hoạch nhằm đạt mục tiêu đề ra.
    • Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dự án: Bao gồm năng lực quản lý, tổ chức bộ máy, điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội, cơ chế chính sách và pháp luật.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các phòng ban chức năng của Ban Quản lý dự án ĐTXD&PTQĐ huyện Tân Lạc và UBND huyện, cùng các tài liệu, báo cáo liên quan. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát trực tiếp với 20 cán bộ quản lý dự án và 90 đối tượng hưởng lợi từ các dự án.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn điểm nghiên cứu tại Thị trấn Mãn Đức, xã Ngọc Mỹ và xã Phong Phú dựa trên đặc điểm kinh tế, xã hội và mức độ đầu tư xây dựng đại diện cho huyện.

  • Phương pháp phân tích:

    • Thống kê mô tả: Sử dụng số bình quân, tần suất để mô tả thực trạng quản lý dự án.
    • Thống kê so sánh: So sánh số liệu giữa các năm và các chỉ tiêu quản lý dự án.
    • Xử lý số liệu bằng phần mềm Microsoft Excel để đảm bảo tính chính xác và trực quan.

  • Timeline nghiên cứu: Số liệu thứ cấp từ 2020-2022, khảo sát sơ cấp năm 2023, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý dự án.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Bộ máy và nhân lực quản lý dự án: Ban Quản lý dự án ĐTXD&PTQĐ huyện Tân Lạc có đội ngũ cán bộ được đào tạo chuyên ngành phù hợp, tuy nhiên số lượng cán bộ còn hạn chế, mỗi cán bộ quản lý từ 10-20 dự án, gây quá tải. Trình độ chuyên môn về nghiệp vụ quản lý dự án còn thiếu bài bản, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm.

  2. Thực trạng quản lý giai đoạn chuẩn bị dự án: Công tác quy hoạch và lập kế hoạch đầu tư được triển khai tích cực với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội huyện đến năm 2030 cơ bản hoàn chỉnh. Tuy nhiên, chất lượng một số đồ án quy hoạch chưa cao, việc cụ thể hóa quy hoạch còn chậm, tỷ lệ lấp đầy quy hoạch thấp, quản lý quy hoạch chưa chặt chẽ. Nguồn vốn đầu tư xây dựng từ ngân sách có xu hướng tăng, năm 2022 đạt khoảng 195 tỷ đồng, nhưng vẫn còn tình trạng dàn trải, nợ đọng vốn xây dựng cơ bản lớn.

  3. Quản lý dự án trong giai đoạn thực hiện: Công tác đấu thầu được thực hiện theo quy định, tuy nhiên năng lực của một số nhà thầu tư vấn và thi công còn hạn chế, dẫn đến sai sót trong thiết kế, dự toán và thi công. Giải phóng mặt bằng gặp khó khăn do điều kiện tự nhiên phức tạp và trình độ dân trí thấp, ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

  4. Quản lý giai đoạn kết thúc dự án: Việc nghiệm thu, bàn giao và quyết toán dự án còn chậm, một số công trình hoàn thành nhưng chưa được thanh toán kịp thời do nguồn vốn hạn chế. Công tác giám sát, kiểm tra chưa được thực hiện thường xuyên và chặt chẽ, dẫn đến chất lượng công trình chưa đảm bảo.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những tồn tại là do hạn chế về năng lực quản lý, thiếu cán bộ chuyên môn sâu về quản lý dự án, cơ sở vật chất và trang thiết bị làm việc chưa hiện đại, cùng với điều kiện tự nhiên phức tạp và nguồn vốn đầu tư hạn chế. So với các huyện như Văn Chấn (Yên Bái) và Việt Yên (Bắc Giang), nơi đã áp dụng cơ chế quản lý đầu tư đặc thù và tăng cường sự tham gia của cộng đồng, huyện Tân Lạc còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan và chưa phát huy hiệu quả giám sát xã hội. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ giải ngân vốn đầu tư, bảng so sánh tỷ lệ dự án hoàn thành theo năm và biểu đồ đánh giá năng lực cán bộ quản lý dự án để minh họa rõ hơn các vấn đề nêu trên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ quản lý dự án, kỹ năng lập kế hoạch, giám sát và đánh giá dự án. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có trình độ chuyên môn quản lý dự án đạt chuẩn lên trên 90% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  2. Củng cố bộ máy và tăng cường nhân lực: Tuyển dụng bổ sung cán bộ quản lý dự án để giảm tải cho cán bộ hiện tại, đảm bảo mỗi cán bộ quản lý không quá 10 dự án. Thời gian thực hiện trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện và Ban Quản lý dự án.

  3. Hoàn thiện quy trình quản lý dự án và tăng cường giám sát: Rà soát, điều chỉnh quy trình quản lý dự án phù hợp với thực tế địa phương, tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng thi công và tiến độ dự án. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án để nâng cao hiệu quả. Thời gian triển khai 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, các cơ quan chức năng.

  4. Tăng cường phối hợp với cộng đồng và các bên liên quan: Khuyến khích sự tham gia của người dân, các tổ chức xã hội trong giám sát dự án, đặc biệt trong công tác giải phóng mặt bằng và nghiệm thu công trình. Mục tiêu nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án, UBND xã, Mặt trận Tổ quốc.

  5. Đảm bảo nguồn vốn và thanh toán kịp thời: Xây dựng kế hoạch cân đối nguồn vốn đầu tư, ưu tiên thanh toán các dự án hoàn thành để tránh nợ đọng vốn xây dựng cơ bản. Thời gian thực hiện liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, Ban Quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án đầu tư xây dựng: Nghiên cứu giúp nâng cao kiến thức, kỹ năng quản lý dự án, áp dụng các giải pháp thực tiễn để hoàn thiện công tác quản lý.

  2. Lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Tham khảo để xây dựng chính sách, quy trình quản lý dự án phù hợp với điều kiện thực tế, nâng cao hiệu quả đầu tư công.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, xây dựng: Tài liệu tham khảo bổ ích về thực trạng và giải pháp quản lý dự án đầu tư xây dựng tại địa phương miền núi.

  4. Các tổ chức tư vấn, nhà thầu thi công: Hiểu rõ các yêu cầu, tiêu chuẩn quản lý dự án, từ đó nâng cao chất lượng dịch vụ và hiệu quả thi công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý dự án tại Ban Quản lý dự án Tân Lạc gặp những khó khăn gì?
    Khó khăn chính là thiếu nhân lực quản lý dự án chuyên sâu, số lượng dự án lớn gây quá tải, nguồn vốn hạn chế và điều kiện tự nhiên phức tạp ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng công trình.

  2. Làm thế nào để nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án?
    Tổ chức đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý dự án, áp dụng công nghệ thông tin và học hỏi kinh nghiệm từ các địa phương khác là những giải pháp hiệu quả.

  3. Vai trò của cộng đồng trong quản lý dự án là gì?
    Cộng đồng tham gia giám sát giúp tăng tính minh bạch, phát hiện sớm sai phạm, đồng thời nâng cao trách nhiệm của các bên liên quan trong quá trình thực hiện dự án.

  4. Tại sao công tác giải phóng mặt bằng lại là thách thức lớn?
    Do địa hình phức tạp, trình độ dân trí thấp và các thủ tục pháp lý liên quan, giải phóng mặt bằng thường kéo dài, ảnh hưởng đến tiến độ dự án.

  5. Làm sao để giảm tình trạng nợ đọng vốn xây dựng cơ bản?
    Cần lập kế hoạch vốn chặt chẽ, ưu tiên thanh toán các dự án hoàn thành, tránh đầu tư dàn trải và tăng cường kiểm soát chi tiêu đầu tư công.

Kết luận

  • Đánh giá thực trạng công tác quản lý dự án tại Ban Quản lý dự án ĐTXD&PTQĐ huyện Tân Lạc cho thấy nhiều kết quả tích cực nhưng còn tồn tại hạn chế về nhân lực, quy trình và nguồn vốn.
  • Các yếu tố chủ quan như năng lực cán bộ, tổ chức bộ máy và khách quan như điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội ảnh hưởng lớn đến hiệu quả quản lý dự án.
  • So sánh với kinh nghiệm các địa phương khác, huyện Tân Lạc cần tăng cường sự phối hợp, giám sát và nâng cao năng lực quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện công tác quản lý dự án trong vòng 1-2 năm tới, tập trung vào đào tạo, bổ sung nhân lực, hoàn thiện quy trình và tăng cường giám sát.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo quan trọng cho các cán bộ quản lý, nhà nghiên cứu và các bên liên quan trong lĩnh vực quản lý dự án đầu tư xây dựng tại địa phương miền núi.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và Ban Quản lý dự án cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo nâng cao hiệu quả quản lý dự án và phát triển bền vững huyện Tân Lạc.