Tổng quan nghiên cứu

Theo ước tính, trên thế giới có hơn 1 tỷ người khuyết tật, chiếm khoảng 15% dân số toàn cầu. Tại Việt Nam, theo Tổng cục Thống kê năm 2009, có khoảng 6,7 triệu người khuyết tật, chiếm 7,8% dân số. Trong đó, người khuyết tật vận động chiếm tỷ lệ cao nhất, khoảng 35,46%. Mỗi năm, Việt Nam có thêm khoảng 30-40 nghìn người khuyết tật vận động do tai nạn giao thông và lao động. Tuy nhiên, tỷ lệ người khuyết tật được đào tạo nghề còn rất thấp, chỉ khoảng 1,94%, trong khi 13,7% không có nguyện vọng học nghề.

Đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động không chỉ giúp họ phát triển kỹ năng lao động mà còn tạo cơ hội hòa nhập cộng đồng, nâng cao chất lượng cuộc sống và đảm bảo công bằng xã hội. Trường Trung cấp Kinh tế - Du lịch Hoa Sữa tại Hà Nội đã trở thành mô hình điển hình trong việc đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động, đặc biệt qua các hoạt động trợ giúp của công tác xã hội (CTXH).

Mục tiêu nghiên cứu nhằm tìm hiểu thực trạng đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động tại trường Hoa Sữa, đánh giá hiệu quả các hoạt động trợ giúp CTXH và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, tạo điều kiện thuận lợi cho người khuyết tật vận động tiếp cận việc làm phù hợp. Nghiên cứu được thực hiện trong vòng 6 tháng tại trường Hoa Sữa, tập trung vào các hoạt động đào tạo nghề và trợ giúp CTXH cho người khuyết tật vận động.

Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển chính sách đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động, góp phần nâng cao năng lực lao động và thúc đẩy hòa nhập xã hội cho nhóm đối tượng yếu thế này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng hai lý thuyết chính trong công tác xã hội để phân tích và đề xuất giải pháp:

  • Thuyết nhu cầu của Abraham Maslow: Phân loại nhu cầu của con người thành năm cấp bậc từ cơ bản đến cao cấp, bao gồm nhu cầu sống còn, an toàn, thuộc về nhóm, được tôn trọng và tự thể hiện bản thân. Lý thuyết này giúp nhận diện các nhu cầu đặc thù của người khuyết tật vận động, từ nhu cầu vật chất đến nhu cầu tinh thần, qua đó xây dựng các hoạt động trợ giúp phù hợp nhằm đáp ứng từng cấp độ nhu cầu.

  • Thuyết hệ thống: Nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa cá nhân với các hệ thống xã hội chính thức và phi chính thức. Trong bối cảnh đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động, thuyết này giúp hiểu rõ vai trò của các nguồn lực xã hội, tổ chức, gia đình và cộng đồng trong việc hỗ trợ người khuyết tật vận động phát huy năng lực và hòa nhập xã hội.

Ngoài ra, các khái niệm chuyên ngành như "người khuyết tật vận động", "đào tạo nghề", "việc làm", "công tác xã hội" được làm rõ dựa trên các văn bản pháp luật như Luật Người khuyết tật (2010), Nghị định 28/2012/NĐ-CP và Công ước quốc tế về quyền của người khuyết tật (2006).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu sơ cấp qua phỏng vấn sâu 13 trường hợp gồm cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh khuyết tật vận động đang học và đã ra trường tại trường Hoa Sữa. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ báo cáo, tài liệu của trường, các văn bản pháp luật và nghiên cứu trước đó.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích thống kê mô tả các số liệu về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, số lượng học sinh, tỷ lệ học sinh khuyết tật vận động, kết quả học tập và việc làm sau đào tạo. Phân tích nội dung phỏng vấn nhằm làm rõ thực trạng, thuận lợi, khó khăn và hiệu quả các hoạt động trợ giúp CTXH.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong 6 tháng, tập trung khảo sát thực trạng đào tạo nghề và hoạt động trợ giúp CTXH tại trường Hoa Sữa từ năm 2014 đến 2016.

Phương pháp nghiên cứu đảm bảo tính khách quan, toàn diện và sâu sắc, giúp đánh giá chính xác thực trạng và đề xuất giải pháp phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên: Trường Hoa Sữa có diện tích gần 0,76 ha với 25 phòng học, trong đó 20 phòng thực hành hiện đại, phòng máy tính với 65 máy, xưởng thực hành giặt là và khách sạn mini đạt chuẩn 3 sao. Đội ngũ cán bộ, giáo viên gồm 74 người, trong đó 39 giáo viên có trình độ từ cao đẳng đến thạc sĩ, 3 người được đào tạo bài bản về công tác xã hội. Hơn 70% giáo viên biết ngoại ngữ và sử dụng công nghệ thông tin, đảm bảo chất lượng đào tạo nghề.

  2. Thực trạng học sinh: Tổng số học sinh năm 2016 là 387, trong đó trung tâm May – Thêu có 45 học sinh, 32 em là người khuyết tật vận động (chiếm 71,1%). Đa số học sinh khuyết tật vận động có trình độ văn hóa từ lớp 1 đến lớp 9 (78,1%), 15,6% không biết chữ. Hơn 34% học sinh thuộc hộ nghèo hoặc cận nghèo, 28,1% mồ côi cha mẹ, 37,5% là dân tộc thiểu số. Tỷ lệ học sinh đạt loại giỏi và khá chiếm tới 75,12%, chứng tỏ hiệu quả đào tạo.

  3. Ngành nghề đào tạo: Trường tập trung đào tạo nghề May – Thêu cho người khuyết tật vận động, phù hợp với sức khỏe và nhu cầu thị trường lao động. Đây là ngành nghề giúp học sinh có thể làm việc tại các nhà hàng, khách sạn và dịch vụ du lịch, tạo cơ hội việc làm ổn định.

  4. Hoạt động trợ giúp CTXH: Trường tổ chức các hoạt động hỗ trợ học phí, chi phí ăn ở, chăm sóc y tế, tham vấn tâm lý và ngoại khóa nhằm tạo môi trường học tập thuận lợi cho người khuyết tật vận động. 100% học sinh khuyết tật vận động sau khi tốt nghiệp được giới thiệu việc làm, thể hiện sự phối hợp hiệu quả giữa nhà trường và các tổ chức, doanh nghiệp trong và ngoài nước.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, trường Hoa Sữa đã xây dựng được mô hình đào tạo nghề hiệu quả cho người khuyết tật vận động, kết hợp chặt chẽ giữa đào tạo chuyên môn và trợ giúp xã hội. Cơ sở vật chất hiện đại và đội ngũ giáo viên có trình độ cao là nền tảng quan trọng giúp nâng cao chất lượng đào tạo. Tỷ lệ học sinh đạt loại khá, giỏi cao chứng tỏ sự phù hợp của chương trình đào tạo với năng lực học sinh.

Hoạt động trợ giúp CTXH đóng vai trò then chốt trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho người khuyết tật vận động tiếp cận học nghề và việc làm. Việc hỗ trợ toàn diện từ học phí, sinh hoạt đến chăm sóc sức khỏe và tâm lý giúp giảm bớt rào cản về thể chất và tinh thần, tăng cường sự tự tin và khả năng hòa nhập xã hội của học sinh.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, mô hình của Hoa Sữa là điển hình về sự phối hợp giữa đào tạo nghề và công tác xã hội, góp phần thực hiện chính sách an sinh xã hội cho người khuyết tật. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế như địa điểm trường xa trung tâm, khó khăn trong quảng bá và kêu gọi tài trợ, cũng như số lượng nhân viên xã hội chuyên nghiệp còn hạn chế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ học sinh khuyết tật vận động theo trình độ văn hóa, bảng thống kê cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên, biểu đồ phân bố học sinh theo hoàn cảnh gia đình và dạng khuyết tật, giúp minh họa rõ nét thực trạng và hiệu quả đào tạo.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp: Nâng cao trình độ chuyên môn cho nhân viên xã hội tại trường Hoa Sữa nhằm cải thiện chất lượng tham vấn, hỗ trợ tâm lý và kết nối nguồn lực cho người khuyết tật vận động. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Ban Giám hiệu và phòng Đào tạo phối hợp thực hiện.

  2. Mở rộng và đa dạng hóa ngành nghề đào tạo: Bổ sung các ngành nghề phù hợp với khả năng và nhu cầu của người khuyết tật vận động như công nghệ thông tin, thủ công mỹ nghệ, dịch vụ khách sạn. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh có việc làm sau đào tạo lên 90% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu và các đối tác doanh nghiệp.

  3. Cải thiện cơ sở vật chất và hạ tầng giao thông: Đầu tư nâng cấp đường đi vào trường, xây dựng các tiện ích phù hợp với người khuyết tật vận động như lối đi dành riêng, nhà vệ sinh, phòng học đa năng. Thời gian thực hiện 2 năm, phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức tài trợ.

  4. Tăng cường hợp tác với các tổ chức trong và ngoài nước: Mở rộng mạng lưới đối tác để huy động nguồn lực tài chính, thiết bị đào tạo và cơ hội việc làm cho học sinh. Mục tiêu tăng số lượng học bổng và hỗ trợ lên 30% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện là Ban Giám hiệu và phòng Quan hệ đối ngoại.

  5. Tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức cộng đồng và gia đình: Tuyên truyền, giáo dục về quyền và khả năng của người khuyết tật vận động nhằm giảm kỳ thị, tăng sự hỗ trợ từ gia đình và xã hội. Thời gian thực hiện liên tục, do phòng Công tác học sinh và nhân viên xã hội phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý giáo dục và đào tạo nghề: Luận văn cung cấp thông tin thực tiễn và giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động, giúp hoạch định chính sách và chương trình đào tạo phù hợp.

  2. Nhân viên công tác xã hội và chuyên gia hỗ trợ người khuyết tật: Tài liệu tham khảo về các hoạt động trợ giúp xã hội hiệu quả, kỹ năng tham vấn và kết nối nguồn lực trong môi trường đào tạo nghề.

  3. Các tổ chức phi chính phủ và quốc tế hoạt động trong lĩnh vực người khuyết tật: Cung cấp mô hình thực tiễn và dữ liệu để phát triển dự án, chương trình hỗ trợ đào tạo nghề và việc làm cho người khuyết tật vận động.

  4. Gia đình và người khuyết tật vận động: Giúp hiểu rõ quyền lợi, cơ hội đào tạo nghề và việc làm, cũng như các hoạt động hỗ trợ xã hội nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống và hòa nhập cộng đồng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động lại quan trọng?
    Đào tạo nghề giúp người khuyết tật vận động phát triển kỹ năng lao động, tạo cơ hội việc làm, nâng cao thu nhập và tự tin hòa nhập xã hội. Ví dụ, tại trường Hoa Sữa, 100% học sinh khuyết tật vận động sau đào tạo được giới thiệu việc làm.

  2. Ngành nghề nào phù hợp với người khuyết tật vận động?
    Ngành May – Thêu được đánh giá phù hợp do yêu cầu vận động nhẹ nhàng, phù hợp với sức khỏe và tạo ra sản phẩm phục vụ ngành du lịch, khách sạn. Trường Hoa Sữa đã thành công với mô hình đào tạo này.

  3. Hoạt động công tác xã hội hỗ trợ người khuyết tật vận động như thế nào?
    Hoạt động bao gồm hỗ trợ học phí, chi phí sinh hoạt, chăm sóc y tế, tham vấn tâm lý và tổ chức ngoại khóa giúp người khuyết tật vận động vượt qua khó khăn, tăng cường kỹ năng sống và hòa nhập cộng đồng.

  4. Những khó khăn chính trong đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động là gì?
    Khó khăn gồm cơ sở vật chất chưa hoàn thiện, địa điểm trường xa trung tâm, thiếu nhân viên xã hội chuyên nghiệp, và sự kỳ thị trong xã hội. Trường Hoa Sữa đã nỗ lực khắc phục nhưng vẫn cần sự hỗ trợ từ nhiều phía.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động?
    Cần tăng cường đào tạo nhân viên xã hội, đa dạng hóa ngành nghề, cải thiện cơ sở vật chất, mở rộng hợp tác với các tổ chức và nâng cao nhận thức cộng đồng. Các giải pháp này đã được đề xuất và áp dụng tại trường Hoa Sữa.

Kết luận

  • Người khuyết tật vận động chiếm tỷ lệ cao trong tổng số người khuyết tật tại Việt Nam, nhưng tỷ lệ được đào tạo nghề còn rất thấp.
  • Trường Trung cấp Kinh tế - Du lịch Hoa Sữa đã xây dựng mô hình đào tạo nghề hiệu quả, tập trung vào ngành May – Thêu, kết hợp các hoạt động trợ giúp CTXH toàn diện.
  • Cơ sở vật chất hiện đại, đội ngũ giáo viên trình độ cao và hoạt động trợ giúp xã hội đóng vai trò quan trọng trong thành công của mô hình.
  • Các khó khăn như địa điểm xa trung tâm, thiếu nhân viên xã hội chuyên nghiệp và nguồn lực hạn chế cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả đào tạo.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường đào tạo nhân viên xã hội, đa dạng ngành nghề, cải thiện cơ sở vật chất và mở rộng hợp tác nhằm tạo điều kiện tốt nhất cho người khuyết tật vận động tiếp cận nghề nghiệp và việc làm.

Tiếp theo, cần triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 1-3 năm tới, đồng thời mở rộng nghiên cứu sang các mô hình đào tạo nghề khác cho người khuyết tật tại các địa phương khác. Mọi tổ chức, cá nhân quan tâm có thể liên hệ với trường Hoa Sữa để hợp tác phát triển mô hình đào tạo nghề cho người khuyết tật vận động.