Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập và cạnh tranh ngày càng gay gắt, các ngân hàng thương mại trong nước phải đối mặt với nhiều thách thức từ các tổ chức tín dụng nước ngoài có thế mạnh về tài chính, kỹ thuật và công nghệ. Doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) chiếm hơn 99% tổng số doanh nghiệp tại tỉnh Bắc Ninh, đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế địa phương. Nhu cầu vốn của DNNVV ngày càng tăng cao, đặc biệt trong giai đoạn 2021-2023, khi số lượng DNNVV vay vốn tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Kinh Bắc (Vietcombank Kinh Bắc) tăng đều đặn với tốc độ khoảng 9-10% mỗi năm. Tuy nhiên, chất lượng tín dụng đối với hoạt động cho vay DNNVV tại chi nhánh này còn nhiều hạn chế, thể hiện qua tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu có xu hướng tăng, đặc biệt là nợ xấu trung và dài hạn. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng tín dụng cho vay DNNVV tại Vietcombank Kinh Bắc đến năm 2030, góp phần tăng hiệu quả hoạt động tín dụng, giảm thiểu rủi ro và nâng cao sự hài lòng của khách hàng. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động cho vay DNNVV tại chi nhánh trong giai đoạn 2021-2023, với dữ liệu thu thập từ các phòng ban chuyên môn và khảo sát trực tiếp khách hàng. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ ngân hàng phát triển tín dụng bền vững, đồng thời thúc đẩy sự phát triển của DNNVV tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết và mô hình nghiên cứu sau:

  • Lý thuyết chất lượng tín dụng: Định nghĩa chất lượng tín dụng là khả năng thỏa mãn các yêu cầu về an toàn tín dụng, khả năng sinh lời và sự hài lòng của khách hàng. Các chỉ tiêu đánh giá bao gồm nợ quá hạn, nợ xấu, tỷ lệ bao phủ nợ xấu, lãi treo và các chỉ tiêu định tính như tuân thủ quy trình, kiểm soát nội bộ, chất lượng tài sản đảm bảo và sự hài lòng của khách hàng.

  • Mô hình SERVQUAL: Áp dụng để đo lường sự hài lòng của khách hàng DNNVV đối với dịch vụ tín dụng, dựa trên 5 tiêu chí: độ tin cậy, khả năng đáp ứng, năng lực phục vụ, sự đồng cảm và cơ sở vật chất.

  • Khái niệm DNNVV theo Luật Hỗ trợ Doanh nghiệp vừa và nhỏ năm 2020: Xác định quy mô, tiêu chí phân loại và vai trò của DNNVV trong nền kinh tế.

Các khái niệm chính bao gồm: nợ quá hạn, nợ xấu, tài sản đảm bảo, lãi treo, sự hài lòng khách hàng, rủi ro tín dụng, quy trình tín dụng.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp lý của Ngân hàng Nhà nước, Vietcombank và các phòng ban tại Chi nhánh Kinh Bắc. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 100 khách hàng DNNVV vay vốn tại chi nhánh, với 95 phiếu hợp lệ.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn mẫu khảo sát khách hàng DNNVV đang vay vốn tại chi nhánh nhằm đảm bảo tính đại diện và khách quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm Excel để xử lý số liệu. Áp dụng phương pháp tổng hợp, thống kê mô tả, phân tích so sánh các chỉ tiêu định lượng và định tính về chất lượng tín dụng trong giai đoạn 2021-2023. Phân tích sự hài lòng khách hàng dựa trên mô hình SERVQUAL với thang đo Likert 5 điểm.

  • Timeline nghiên cứu: Phân tích thực trạng giai đoạn 2021-2023, đề xuất giải pháp đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng dư nợ cho vay DNNVV: Dư nợ cho vay DNNVV tại Vietcombank Kinh Bắc tăng từ 739,5 tỷ đồng năm 2021 lên 1.096,2 tỷ đồng năm 2023, tương ứng tốc độ tăng trưởng lần lượt 24% và 19,5% các năm 2022 và 2023. Tỷ trọng dư nợ DNNVV trong tổng dư nợ cho vay cũng tăng từ 15,1% lên 18,5%.

  2. Tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu tăng: Nợ quá hạn tăng từ 22,3 tỷ đồng năm 2021 lên 37,5 tỷ đồng năm 2023, tỷ lệ nợ quá hạn tăng từ 3,0% lên 3,4%. Nợ xấu tăng từ 7,1 tỷ đồng lên 12,2 tỷ đồng, tỷ lệ nợ xấu tăng từ 0,96% lên 1,11%. Nợ xấu chủ yếu tập trung ở cho vay trung và dài hạn với tỷ lệ tăng từ 1,46% lên 2,37%.

  3. Tỷ lệ bao phủ nợ xấu duy trì trên 100%: Tỷ lệ bao phủ nợ xấu tăng từ 103,5% năm 2021 lên 118,27% năm 2023, thể hiện khả năng dự phòng rủi ro tín dụng tốt của chi nhánh.

  4. Tỷ lệ lãi treo tăng: Tỷ lệ lãi treo trong cho vay DNNVV tăng từ 3,45% năm 2021 lên 4,13% năm 2023, cho thấy công tác thu hồi lãi còn hạn chế.

  5. Sự hài lòng của khách hàng DNNVV: Khảo sát 95 khách hàng cho thấy mức độ hài lòng về quy trình cho vay đạt điểm trung bình 3,4-3,5 trên thang 5 điểm, phản ánh sự đánh giá khá nhưng vẫn còn tồn tại ý kiến cho rằng thủ tục rườm rà và thời gian xét duyệt còn chậm.

Thảo luận kết quả

Việc tăng trưởng dư nợ cho vay DNNVV vượt kế hoạch cho thấy chi nhánh đã tích cực mở rộng tín dụng, tận dụng thị trường tiềm năng. Tuy nhiên, sự gia tăng nợ quá hạn và nợ xấu, đặc biệt ở khoản vay trung và dài hạn, phản ánh những rủi ro tín dụng tiềm ẩn do năng lực tài chính và quản trị của DNNVV còn hạn chế. Tỷ lệ bao phủ nợ xấu trên 100% là điểm sáng, thể hiện sự chuẩn bị tốt về dự phòng rủi ro của ngân hàng. Tỷ lệ lãi treo tăng cho thấy cần cải thiện công tác thu hồi nợ và giám sát sử dụng vốn vay. Mức độ hài lòng khách hàng chưa cao hoàn toàn phản ánh quy trình cho vay còn phức tạp, ảnh hưởng đến trải nghiệm khách hàng và khả năng cạnh tranh của chi nhánh. So sánh với kinh nghiệm của các chi nhánh ngân hàng khác tại Bắc Ninh, việc đơn giản hóa thủ tục, tăng cường giám sát và nâng cao năng lực cán bộ tín dụng là những yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng tín dụng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng dư nợ, bảng so sánh tỷ lệ nợ xấu và lãi treo qua các năm, cũng như biểu đồ đánh giá sự hài lòng khách hàng theo từng tiêu chí.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực cán bộ tín dụng: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ tín dụng, kỹ năng thẩm định và quản lý rủi ro, đồng thời tăng cường đạo đức nghề nghiệp. Mục tiêu giảm tỷ lệ sai sót trong quy trình cho vay xuống dưới 5% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo chi nhánh phối hợp phòng nhân sự.

  2. Đơn giản hóa quy trình cho vay DNNVV: Rút gọn thủ tục, áp dụng công nghệ số trong thẩm định và phê duyệt hồ sơ để rút ngắn thời gian xét duyệt xuống dưới 10 ngày làm việc. Chủ thể thực hiện: Phòng khách hàng doanh nghiệp và phòng công nghệ thông tin.

  3. Tăng cường kiểm tra, giám sát và thu hồi nợ: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ việc sử dụng vốn vay, tăng tần suất kiểm tra định kỳ và đột xuất, đồng thời áp dụng các biện pháp thu hồi nợ hiệu quả nhằm giảm tỷ lệ nợ quá hạn và lãi treo xuống dưới 2% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng kiểm soát rủi ro và phòng tín dụng.

  4. Cải thiện chất lượng thông tin tín dụng và tài sản đảm bảo: Xây dựng hệ thống thu thập và phân tích thông tin khách hàng khoa học, đánh giá chính xác chất lượng tài sản đảm bảo, hạn chế rủi ro tín dụng. Chủ thể thực hiện: Phòng thẩm định tín dụng.

  5. Tăng cường chăm sóc và nâng cao sự hài lòng khách hàng: Phát triển các sản phẩm tín dụng phù hợp với nhu cầu DNNVV, cải thiện thái độ phục vụ và hỗ trợ khách hàng nhanh chóng, nhằm nâng điểm hài lòng lên mức trên 4,0 trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng khách hàng doanh nghiệp và phòng dịch vụ khách hàng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và cán bộ tín dụng các ngân hàng thương mại: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng DNNVV, áp dụng các giải pháp nâng cao hiệu quả cho vay và quản lý rủi ro.

  2. Các nhà quản lý DNNVV: Hiểu rõ các tiêu chí ngân hàng đánh giá khi vay vốn, từ đó cải thiện năng lực tài chính và quản trị để tiếp cận nguồn vốn thuận lợi hơn.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước và chính sách: Tham khảo các phân tích về môi trường pháp lý và kinh tế ảnh hưởng đến tín dụng DNNVV, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Tài chính – Ngân hàng: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về hoạt động tín dụng DNNVV, phương pháp nghiên cứu và phân tích số liệu trong lĩnh vực ngân hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao chất lượng tín dụng cho vay DNNVV lại quan trọng đối với ngân hàng?
    Chất lượng tín dụng quyết định khả năng thu hồi vốn và lợi nhuận của ngân hàng. Cho vay DNNVV nếu không kiểm soát tốt sẽ tăng rủi ro nợ xấu, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh và uy tín ngân hàng.

  2. Các chỉ tiêu nào được sử dụng để đánh giá chất lượng tín dụng DNNVV?
    Bao gồm nợ quá hạn, nợ xấu, tỷ lệ bao phủ nợ xấu, tỷ lệ lãi treo, sự tuân thủ quy trình tín dụng, chất lượng tài sản đảm bảo và mức độ hài lòng của khách hàng.

  3. Nguyên nhân chính dẫn đến nợ xấu tăng trong cho vay DNNVV tại Vietcombank Kinh Bắc?
    Do năng lực tài chính và quản trị của DNNVV còn hạn chế, biến động kinh tế khó lường, công tác kiểm soát và giám sát tín dụng chưa chặt chẽ, cùng với thủ tục cho vay còn phức tạp.

  4. Làm thế nào để nâng cao sự hài lòng của khách hàng DNNVV?
    Đơn giản hóa thủ tục, rút ngắn thời gian xét duyệt, cải thiện thái độ phục vụ, cung cấp sản phẩm tín dụng phù hợp và hỗ trợ kịp thời các khó khăn của khách hàng.

  5. Vai trò của công nghệ trong nâng cao chất lượng tín dụng DNNVV?
    Công nghệ giúp rút ngắn thời gian thẩm định, nâng cao độ chính xác trong phân tích rủi ro, quản lý thông tin khách hàng hiệu quả, từ đó giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch trong hoạt động tín dụng.

Kết luận

  • Chất lượng tín dụng cho vay DNNVV tại Vietcombank – Chi nhánh Kinh Bắc có xu hướng tăng trưởng dư nợ mạnh nhưng đi kèm với sự gia tăng nợ quá hạn và nợ xấu, đặc biệt ở khoản vay trung và dài hạn.
  • Tỷ lệ bao phủ nợ xấu duy trì trên 100% thể hiện sự chuẩn bị tốt về dự phòng rủi ro của ngân hàng.
  • Quy trình cho vay còn phức tạp, thời gian xét duyệt kéo dài, ảnh hưởng đến sự hài lòng của khách hàng DNNVV.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực cán bộ, đơn giản hóa thủ tục, tăng cường kiểm soát rủi ro và cải thiện dịch vụ khách hàng nhằm nâng cao chất lượng tín dụng đến năm 2030.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở thực tiễn và định hướng chiến lược cho Vietcombank Kinh Bắc và các ngân hàng thương mại khác trong phát triển tín dụng DNNVV bền vững.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Vietcombank Kinh Bắc cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời theo dõi sát sao các chỉ tiêu chất lượng tín dụng để điều chỉnh kịp thời. Các nhà quản lý và cán bộ tín dụng nên tham khảo nghiên cứu để nâng cao hiệu quả công tác cho vay DNNVV.