Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, ngành xây dựng đóng vai trò quan trọng với tỷ trọng chiếm khoảng 25-30% GDP hàng năm. Tại thành phố Phan Thiết, tỉnh Bình Thuận, vốn đầu tư xây dựng công trình chiếm tới 31% GDP năm 2016, phản ánh sự phát triển mạnh mẽ của lĩnh vực này. Tuy nhiên, chất lượng công trình xây dựng vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đầu tư và đời sống xã hội. Đặc biệt, các công trình chợ truyền thống sử dụng nguồn vốn xã hội hóa như chợ Phan Thiết đã bộc lộ nhiều vấn đề về chất lượng và hiệu quả quản lý sau khi đưa vào sử dụng.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoàn thiện quy trình quản lý chất lượng dự án đầu tư xây dựng chợ Phan Thiết sử dụng nguồn vốn xã hội hóa tại tỉnh Bình Thuận. Mục tiêu cụ thể là rút ra bài học kinh nghiệm từ thực trạng quản lý chất lượng công trình chợ Phan Thiết, từ đó đề xuất quy trình quản lý phù hợp cho các dự án xây dựng chợ sử dụng vốn xã hội hóa trên địa bàn tỉnh. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án do Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng thành phố Phan Thiết quản lý và các dự án tương tự trong tỉnh, trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2019.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng công trình xây dựng, góp phần đảm bảo an toàn, tiết kiệm vốn đầu tư và phát triển bền vững hệ thống chợ truyền thống tại Bình Thuận. Qua đó, hỗ trợ các địa phương khác trong tỉnh áp dụng quy trình quản lý chất lượng dự án xây dựng vốn xã hội hóa một cách hiệu quả hơn.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng công trình xây dựng, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý chất lượng toàn diện (TQM): Nhấn mạnh vai trò của việc kiểm soát và cải tiến liên tục chất lượng trong toàn bộ quá trình xây dựng, từ khảo sát, thiết kế đến thi công và nghiệm thu.
  • Mô hình quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 9001:2015: Áp dụng hệ thống quản lý chất lượng có cấu trúc rõ ràng, đảm bảo các quy trình được thực hiện đồng bộ và hiệu quả.
  • Khái niệm chất lượng công trình xây dựng: Bao gồm các thuộc tính kỹ thuật, tuổi thọ, tính thẩm mỹ, an toàn và khả năng đáp ứng công năng sử dụng.
  • Mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng: Tập trung vào vai trò của Ban Quản lý dự án, chủ đầu tư, nhà thầu và các bên liên quan trong việc phối hợp quản lý chất lượng công trình.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý chất lượng công trình, quy trình quản lý dự án, vốn xã hội hóa, nghiệm thu công trình, và giám sát thi công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, kế thừa kết quả nghiên cứu trước đây về quản lý chất lượng dự án đầu tư xây dựng tại Bình Thuận và Việt Nam. Phân tích các văn bản pháp luật, quy chuẩn kỹ thuật, tiêu chuẩn xây dựng liên quan đến công tác quản lý chất lượng công trình.

Nguồn dữ liệu chính bao gồm:

  • Hồ sơ, báo cáo quản lý dự án xây dựng chợ Phan Thiết giai đoạn 2010-2019.
  • Số liệu thống kê về vốn đầu tư, tiến độ và chất lượng công trình.
  • Phỏng vấn chuyên gia, cán bộ Ban Quản lý dự án và các bên liên quan.
  • Quan sát thực tế tại công trình chợ Phan Thiết và các dự án tương tự.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định tính và định lượng, sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng và hiệu quả quản lý chất lượng. Cỡ mẫu nghiên cứu gồm hơn 50 cán bộ, chuyên gia và tiểu thương tham gia quản lý và sử dụng chợ. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý chất lượng công trình chợ Phan Thiết còn nhiều hạn chế: Mặc dù chợ được xây dựng với quy mô 1.116 điểm kinh doanh, vốn đầu tư từ nguồn xã hội hóa, nhưng sau 4 năm sử dụng đã xuất hiện các vấn đề về công năng và chất lượng như xuống cấp kết cấu, không đồng bộ hệ thống phòng cháy chữa cháy, ảnh hưởng đến an toàn và hiệu quả khai thác. Tỷ lệ công trình đạt tiêu chuẩn chất lượng chỉ khoảng 70%, thấp hơn so với mục tiêu đề ra.

  2. Quy trình quản lý chất lượng chưa được chuẩn hóa và đồng bộ: Các bước từ khảo sát, thiết kế, thi công đến nghiệm thu còn thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các chủ thể. Việc lập hồ sơ, kiểm tra, giám sát thi công và nghiệm thu có lúc mang tính hình thức, chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu kỹ thuật và pháp lý. Tỷ lệ hồ sơ nghiệm thu đầy đủ đạt khoảng 65%.

  3. Vai trò của Ban Quản lý dự án và các bên liên quan chưa phát huy tối đa: Ban Quản lý dự án chưa có đội ngũ chuyên môn kỹ thuật đồng bộ, năng lực giám sát còn hạn chế. Sự tham gia của cộng đồng tiểu thương trong giám sát chất lượng công trình còn yếu, dẫn đến khó khăn trong việc phát hiện và xử lý kịp thời các sai phạm.

  4. Bài học kinh nghiệm từ chợ Phan Thiết được áp dụng tại các địa phương khác: Thị xã Lagi và huyện Tuy Phong đã bắt đầu triển khai xây dựng lại chợ theo phương thức và quy trình quản lý dự án tương tự, với sự tham gia góp vốn của tiểu thương và giám sát cộng đồng, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý chất lượng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu chuẩn hóa quy trình quản lý chất lượng, năng lực quản lý dự án còn yếu và sự phối hợp chưa hiệu quả giữa các chủ thể. So với các nghiên cứu trong ngành xây dựng tại Việt Nam, kết quả này tương đồng với thực trạng chung về quản lý chất lượng công trình sử dụng vốn xã hội hóa.

Việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc gia như TCVN 4319:2012, TCVN 9211:2012 và các quy định của Luật Xây dựng 2014, Luật Đấu thầu 2013 chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến sai sót trong thiết kế và thi công. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ công trình đạt chuẩn theo từng giai đoạn và bảng so sánh tiến độ, chất lượng giữa các dự án.

Ý nghĩa của nghiên cứu là làm rõ vai trò của quy trình quản lý chất lượng chuẩn hóa, tăng cường năng lực Ban Quản lý dự án và sự tham gia giám sát của cộng đồng nhằm nâng cao chất lượng công trình xây dựng sử dụng vốn xã hội hóa, góp phần phát triển bền vững hệ thống chợ truyền thống tại Bình Thuận.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Chuẩn hóa quy trình quản lý chất lượng công trình xây dựng chợ: Xây dựng và ban hành quy trình quản lý chất lượng đồng bộ, bao gồm các bước khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu và bảo trì. Mục tiêu đạt 90% hồ sơ nghiệm thu đầy đủ và chính xác trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Xây dựng phối hợp Ban Quản lý dự án.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý dự án và kỹ thuật: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý chất lượng cho cán bộ Ban Quản lý dự án và các bên liên quan. Mục tiêu 100% cán bộ có chứng chỉ hành nghề phù hợp trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Thủy lợi, Sở Xây dựng.

  3. Tăng cường sự tham gia giám sát của cộng đồng và tiểu thương: Thiết lập cơ chế phản biện, giám sát chất lượng công trình từ cộng đồng, đặc biệt là tiểu thương góp vốn. Mục tiêu nâng tỷ lệ phản hồi và xử lý kịp thời các vấn đề chất lượng lên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND thành phố Phan Thiết, Ban Quản lý dự án.

  4. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án và giám sát chất lượng: Xây dựng hệ thống quản lý dự án trực tuyến, cập nhật tiến độ, chất lượng và hồ sơ nghiệm thu minh bạch, dễ dàng truy cập. Mục tiêu hoàn thành hệ thống trong 24 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp Ban Quản lý dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý dự án xây dựng: Nắm bắt quy trình quản lý chất lượng chuẩn hóa, nâng cao năng lực giám sát và điều phối dự án sử dụng vốn xã hội hóa.

  2. Chủ đầu tư và nhà thầu xây dựng: Hiểu rõ trách nhiệm và quy trình quản lý chất lượng, từ đó nâng cao hiệu quả thi công và nghiệm thu công trình.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về xây dựng: Áp dụng các đề xuất để hoàn thiện chính sách, quy định và giám sát công tác quản lý chất lượng công trình trên địa bàn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng: Tham khảo mô hình nghiên cứu thực tiễn, phương pháp phân tích và bài học kinh nghiệm trong quản lý dự án xây dựng vốn xã hội hóa.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quy trình quản lý chất lượng công trình xây dựng gồm những bước nào?
    Quy trình bao gồm khảo sát, thiết kế, thi công, nghiệm thu và bảo trì. Mỗi bước đều có yêu cầu kỹ thuật và pháp lý cụ thể nhằm đảm bảo chất lượng công trình.

  2. Vai trò của Ban Quản lý dự án trong quản lý chất lượng là gì?
    Ban Quản lý dự án chịu trách nhiệm điều phối, giám sát toàn bộ quá trình xây dựng, đảm bảo các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy định pháp luật được tuân thủ.

  3. Tại sao cần sự tham gia của cộng đồng trong giám sát chất lượng công trình?
    Sự tham gia của cộng đồng giúp phát hiện sớm các sai phạm, tăng tính minh bạch và trách nhiệm trong quản lý, từ đó nâng cao chất lượng công trình.

  4. Luật Xây dựng 2014 có điểm mới gì trong quản lý chất lượng công trình?
    Luật quy định rõ vai trò, trách nhiệm của các chủ thể, yêu cầu chứng chỉ hành nghề cho cán bộ quản lý dự án và tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng công trình.

  5. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý dự án sử dụng vốn xã hội hóa?
    Cần tổ chức đào tạo chuyên môn, chuẩn hóa quy trình quản lý, áp dụng công nghệ thông tin và tăng cường sự phối hợp giữa các bên liên quan.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng quản lý chất lượng công trình chợ Phan Thiết, chỉ ra các hạn chế về quy trình và năng lực quản lý.
  • Đã đề xuất quy trình quản lý chất lượng chuẩn hóa, phù hợp với đặc thù dự án sử dụng vốn xã hội hóa tại Bình Thuận.
  • Nâng cao năng lực đội ngũ quản lý và tăng cường sự tham gia giám sát của cộng đồng là yếu tố then chốt để cải thiện chất lượng công trình.
  • Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án giúp minh bạch và hiệu quả hơn.
  • Các đề xuất có thể được triển khai trong vòng 1-2 năm, góp phần phát triển bền vững hệ thống chợ truyền thống và các công trình xây dựng khác tại tỉnh Bình Thuận.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và Ban Quản lý dự án cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá hiệu quả định kỳ để điều chỉnh kịp thời.