Tổng quan nghiên cứu

Theo Niên giám thống kê năm 2022, tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề tại Việt Nam chỉ đạt khoảng 40,6%, cho thấy nhu cầu cấp thiết trong việc nâng cao chất lượng đào tạo nghề. Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình, là đơn vị công lập trực thuộc UBND huyện, chịu trách nhiệm đào tạo nghề và giáo dục thường xuyên trên địa bàn. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng chất lượng đào tạo nghề tại Trung tâm trong giai đoạn 2020-2022, nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề phù hợp với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Mục tiêu cụ thể của luận văn bao gồm hệ thống hóa cơ sở lý luận về chất lượng đào tạo nghề, phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo nghề tại Trung tâm, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề trong thời gian tới. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động đào tạo nghề sơ cấp và trung cấp tại Trung tâm GDNN-GDTX huyện Lương Sơn, với dữ liệu thu thập trong giai đoạn 2020-2023.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề, góp phần chuyển dịch cơ cấu lao động từ nông nghiệp sang phi nông nghiệp, đồng thời cải thiện chất lượng nguồn nhân lực địa phương. Qua đó, hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội bền vững, tăng khả năng cạnh tranh của lao động trên thị trường việc làm.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Khái niệm đào tạo nghề: Đào tạo nghề là quá trình truyền đạt kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp nhằm trang bị năng lực cho người học để tìm kiếm hoặc tự tạo việc làm. Đào tạo nghề bao gồm cả lý thuyết và thực hành, với mục tiêu đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động và phát triển kinh tế xã hội.

  • Chất lượng đào tạo nghề: Được đánh giá dựa trên mức độ chấp nhận của thị trường lao động đối với kết quả đào tạo, phản ánh qua tỷ lệ học viên tốt nghiệp, khả năng tìm việc làm và áp dụng kỹ năng nghề. Mô hình đánh giá chất lượng đào tạo của Donald Kirkpatrick với 4 cấp độ (Phản ứng, Học tập, Hành vi, Kết quả) được áp dụng để đánh giá hiệu quả chương trình đào tạo.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo nghề: Bao gồm chính sách nhà nước, nguồn tài chính, trình độ phát triển kinh tế địa phương, năng lực cơ sở đào tạo (đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý, cơ sở vật chất), chương trình đào tạo, và nhận thức của người học và xã hội về đào tạo nghề.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo, thống kê của các cơ quan quản lý nhà nước và dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát thực tế tại Trung tâm GDNN-GDTX huyện Lương Sơn.

  • Cỡ mẫu và đối tượng khảo sát: Toàn bộ 30 cán bộ, giáo viên tại Trung tâm được khảo sát; 120 học viên đang học và đã tốt nghiệp các nghề đào tạo tại Trung tâm; 30 chủ doanh nghiệp, cơ sở sản xuất sử dụng lao động được đào tạo từ Trung tâm.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn toàn bộ cán bộ, giáo viên; mẫu ngẫu nhiên có phân tầng đối với học viên và người sử dụng lao động nhằm đảm bảo tính đại diện.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Sử dụng phiếu điều tra, bảng hỏi tập trung vào các khía cạnh liên quan đến chất lượng đào tạo nghề như chương trình đào tạo, năng lực giáo viên, cơ sở vật chất, kết quả việc làm của học viên.

  • Phương pháp xử lý và phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, phân tích thống kê mô tả (số tuyệt đối, tỷ lệ phần trăm), so sánh biến động theo thời gian, và trình bày kết quả bằng bảng biểu, đồ thị.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu thứ cấp trong giai đoạn 2020-2022; thu thập dữ liệu sơ cấp trong năm 2023; phân tích và hoàn thiện đề án trong năm 2024.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả tốt nghiệp và chất lượng học viên: Tỷ lệ học viên tốt nghiệp tại Trung tâm tăng đều qua các năm, năm 2022 đạt 624 học viên, trong đó 14% xếp loại giỏi, 73% khá, thể hiện chất lượng đầu ra khá cao. Tuy nhiên, tỷ lệ học viên bỏ học vẫn còn, do tâm lý học nghề chưa nghiêm túc và ảnh hưởng của mùa vụ nông nghiệp.

  2. Tỷ lệ việc làm sau tốt nghiệp: Tỷ lệ học viên có việc làm sau khi tốt nghiệp sơ cấp nghề đạt khoảng 82%, cao nhất ở nghề chế biến món ăn (78%), thấp nhất ở nghề trang điểm thẩm mỹ (53%). Đối với trình độ trung cấp, tỷ lệ có việc làm đạt 71%, với nghề công nghệ thông tin và điện công nghiệp có tỷ lệ việc làm cao nhất (trên 75%). Tỷ lệ học viên phải đào tạo lại sau tốt nghiệp còn cao, đặc biệt ở các nghề kế toán doanh nghiệp và thương mại điện tử (khoảng 40-45%).

  3. Chương trình đào tạo và sự phù hợp với thực tiễn: Chương trình đào tạo sơ cấp nghề được cập nhật và chỉnh sửa trong giai đoạn 2015-2020, tuy nhiên nội dung còn mang tính lý thuyết, chưa sát với yêu cầu thực tế sản xuất. Trung tâm chưa chủ động liên kết với doanh nghiệp để xây dựng chương trình và tổ chức thực hành, dẫn đến việc đào tạo chưa đáp ứng tốt nhu cầu thị trường lao động.

  4. Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý: Trung tâm có 9 giáo viên cơ hữu và 10 giáo viên hợp đồng, đa số có trình độ đại học trở lên. Tuy nhiên, cơ cấu giáo viên còn trẻ, thiếu kinh nghiệm (52,63% dưới 30 tuổi, 31,58% có dưới 5 năm công tác). Trình độ ngoại ngữ và tin học của giáo viên còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc đổi mới phương pháp giảng dạy và ứng dụng công nghệ trong đào tạo.

  5. Cơ sở vật chất và trang thiết bị: Trung tâm đã đầu tư cơ sở vật chất với diện tích gần 20.000 m2, có phòng học lý thuyết, thực hành, thư viện và trang thiết bị đào tạo cho các nghề. Tổng kinh phí đầu tư thiết bị đào tạo trong 3 năm (2020-2022) là khoảng 474 triệu đồng, với tốc độ tăng bình quân 16,22%/năm. Tuy nhiên, kinh phí đầu tư còn hạn chế, chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu đổi mới và mở rộng đào tạo.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Trung tâm GDNN-GDTX huyện Lương Sơn đã đạt được những tiến bộ đáng kể trong nâng cao chất lượng đào tạo nghề, thể hiện qua tỷ lệ tốt nghiệp và việc làm sau đào tạo. Tuy nhiên, các hạn chế về chương trình đào tạo, năng lực giáo viên, cơ sở vật chất và liên kết với doanh nghiệp vẫn còn ảnh hưởng đến hiệu quả đào tạo.

So sánh với các nghiên cứu tại các trung tâm GDNN-GDTX khác như huyện Cao Lộc (Lạng Sơn) và huyện Yên Bình (Yên Bái), việc đa dạng hóa ngành nghề, tăng cường liên kết với doanh nghiệp và đầu tư cơ sở vật chất hiện đại là những yếu tố then chốt giúp nâng cao chất lượng đào tạo. Trung tâm Lương Sơn cần học hỏi kinh nghiệm này để cải thiện chương trình đào tạo, tăng cường thực hành và nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ học viên tốt nghiệp theo năm, biểu đồ tỷ lệ việc làm sau tốt nghiệp theo ngành nghề, bảng phân tích cơ cấu giáo viên theo độ tuổi và trình độ chuyên môn, cũng như bảng tổng hợp kinh phí đầu tư cơ sở vật chất qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Đổi mới nội dung và phương pháp đào tạo: Trung tâm cần rà soát, cập nhật chương trình đào tạo theo hướng thực tiễn, tăng tỷ lệ thực hành, giảm lý thuyết, đồng thời tích hợp kỹ năng mềm và đạo đức nghề nghiệp. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc Trung tâm phối hợp với chuyên gia và doanh nghiệp.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, ngoại ngữ và tin học cho giáo viên. Khuyến khích giáo viên tham gia thực tế tại doanh nghiệp để cập nhật kỹ năng. Thời gian: 2024-2026. Chủ thể: Trung tâm phối hợp với các cơ sở đào tạo đại học, cao đẳng.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại: Đề xuất tăng ngân sách đầu tư, ưu tiên mua sắm thiết bị phục vụ thực hành nghề, xây dựng phòng thí nghiệm, phòng thực hành đạt chuẩn. Thời gian: 2024-2027. Chủ thể: UBND huyện, Sở Lao động Thương binh và Xã hội, Trung tâm.

  4. Mở rộng liên kết với doanh nghiệp và các tổ chức sử dụng lao động: Thiết lập quan hệ hợp tác để xây dựng chương trình đào tạo, tổ chức thực tập, giới thiệu việc làm cho học viên. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Trung tâm, doanh nghiệp, các tổ chức xã hội.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức về đào tạo nghề: Phối hợp với các cấp chính quyền, đoàn thể để nâng cao nhận thức của người dân về giá trị của đào tạo nghề, thu hút học viên tham gia học tập. Thời gian: liên tục từ 2024. Chủ thể: Trung tâm, UBND xã, các tổ chức đoàn thể.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp: Nhận diện các yếu tố ảnh hưởng và giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo nghề, phục vụ công tác quản lý và hoạch định chính sách.

  2. Giáo viên và cán bộ đào tạo nghề: Tham khảo các phương pháp đổi mới chương trình, nâng cao năng lực giảng dạy và phát triển kỹ năng nghề cho học viên.

  3. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng lao động: Hiểu rõ về chất lượng đào tạo nghề tại địa phương, từ đó phối hợp hiệu quả trong việc đào tạo, thực tập và tuyển dụng lao động.

  4. Học viên và người lao động quan tâm học nghề: Nắm bắt thông tin về chương trình đào tạo, cơ hội việc làm và các chính sách hỗ trợ đào tạo nghề tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tỷ lệ học viên tốt nghiệp tại Trung tâm GDNN-GDTX huyện Lương Sơn như thế nào?
    Tỷ lệ học viên tốt nghiệp tăng đều qua các năm, năm 2022 đạt 624 học viên với 14% xếp loại giỏi và 73% khá, cho thấy chất lượng đào tạo được cải thiện rõ rệt.

  2. Tỷ lệ học viên có việc làm sau khi tốt nghiệp ra sao?
    Khoảng 82% học viên sơ cấp nghề có việc làm sau tốt nghiệp, cao nhất ở nghề chế biến món ăn (78%) và thấp nhất ở nghề trang điểm thẩm mỹ (53%). Tỷ lệ việc làm trung cấp đạt 71%.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo nghề tại Trung tâm?
    Bao gồm chương trình đào tạo chưa sát thực tế, năng lực giáo viên còn hạn chế, cơ sở vật chất chưa đồng bộ, và thiếu liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp.

  4. Trung tâm đã có những giải pháp gì để nâng cao chất lượng đào tạo?
    Trung tâm đã chú trọng cập nhật chương trình đào tạo, đào tạo bồi dưỡng giáo viên, đầu tư cơ sở vật chất và tăng cường công tác giới thiệu việc làm cho học viên.

  5. Làm thế nào để học viên có thể nâng cao kỹ năng thực hành nghề?
    Học viên cần được tăng cường thực hành, thực tập tại doanh nghiệp, tham gia các khóa đào tạo kỹ năng mềm và được hỗ trợ bởi đội ngũ giáo viên có kinh nghiệm thực tế.

Kết luận

  • Trung tâm GDNN-GDTX huyện Lương Sơn đã đạt được tiến bộ trong nâng cao chất lượng đào tạo nghề với tỷ lệ tốt nghiệp và việc làm sau đào tạo tăng lên rõ rệt trong giai đoạn 2020-2022.
  • Các hạn chế về chương trình đào tạo, năng lực giáo viên, cơ sở vật chất và liên kết doanh nghiệp cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả đào tạo.
  • Đề xuất đổi mới chương trình, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và mở rộng hợp tác với doanh nghiệp là các giải pháp trọng tâm.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho việc hoạch định chính sách và quản lý đào tạo nghề tại địa phương trong giai đoạn 2024-2030.
  • Khuyến khích các bên liên quan phối hợp chặt chẽ để phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của huyện Lương Sơn và tỉnh Hòa Bình.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển của thị trường lao động.