Mối Quan Hệ Giữa Đầu Tư Trực Tiếp Nước Ngoài, Đầu Tư Trong Nước và Tăng Trưởng Kinh Tế Tại Một Số Nước Khu Vực ASEAN

• Tác giả: Đinh Lâm Phú Anh
• Người hướng dẫn: PGS. Nguyễn Thị Ngọc Trang
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế TP. Hồ Chí Minh
• Chuyên ngành: Tài Chính – Ngân Hàng
• Đề tài: Mối Quan Hệ Giữa Đầu Tư Nước Ngoài, Đầu Tư Trong Nước Và Tăng Trưởng Kinh Tế Tại ASEAN
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: TP. Hồ Chí Minh

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: MỞ ĐẦU
• 1.1. Giới thiệu
• 1.2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
• 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 1.4. Phương pháp nghiên cứu
• 1.5. Đóng góp mới của đề tài
• 1.6. Bố cục bài nghiên cứu
• 2. CHƯƠNG 2: TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY, BAO GỒM THẢO LUẬN VỀ CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ BẰNG CHỨNG THỰC NGHIỆM VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI, ĐẦU TƯ TRONG NƯỚC VÀ TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ
• 2.1. Các nghiên cứu lý thuyết của tăng trưởng kinh tế
• 2.1.1. Mô hình tăng trưởng cổ điển
• 2.1.2. Mô hình tân cổ điển về tăng trưởng kinh tế
• 2.1.3. Lý thuyết tăng trưởng kinh tế của Keynes
• 2.1.4. Mô hình tăng trưởng kinh tế hiện đại
• 2.1.5. Lý thuyết giải thích sự tác động của đầu tư trực tiếp nước ngoài đến nền kinh tế
• 2.2. Các nghiên cứu thực nghiệm
• 2.2.1. Mối quan hệ giữa đầu tư trực tiếp nước ngoài và tăng trưởng kinh tế
• 2.2.2. Mối quan hệ giữa đầu tư trực tiếp nước ngoài và đầu tư trong nước
• 3. CHƯƠNG 3: DỮ LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Thực trạng đầu tư trực tiếp nước ngoài, đầu tư trong nước và tăng trưởng kinh tế tại ASEAN-4 trong giai đoạn 2002-2014
• 3.1.1. Thực trạng tăng trưởng kinh tế
• 3.1.2. Thực trạng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài
• 3.1.3. Thực trạng vốn đầu tư trong nước
• 3.2. Dữ liệu và biến nghiên cứu
• 3.3. Mô hình nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 4. CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM VÀ THẢO LUẬN KẾT QUẢ
• 4.1. Kiểm định nghiệm đơn vị
• 4.2. Chọn độ trễ tối ưu cho mô hình VAR/VECM
• 4.3. Kiểm định nhân quả Granger
• 4.4. Kiểm tra tính đồng liên kết
• 4.5. Kiểm định tính dừng của các phần dư trong mô hình hồi quy
• 4.6. Kiểm định về phương sai thay đổi của mô hình hồi quy
• 4.7. Kiểm tra tự tương quan phần dư
• 4.8. Kiểm tra tính ổn định mô hình VECM
• 4.9. Hàm phản ứng đẩy
• 4.10. Phân rã phương sai
• 5. CHƯƠNG 5: GỢI Ý CHÍNH SÁCH VÀ KẾT LUẬN
• 5.1. Kết luận và kiến nghị của đề tài nghiên cứu
• 5.2. Hạn chế của đề tài nghiên cứu và hướng phát triển
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• DANH MỤC BẢNG BIỂU
• DANH MỤC HÌNH ẢNH
• TÓM TẮT

I. Tổng Quan Tầm Quan Trọng Của Đầu Tư ASEAN Đến Tăng Trưởng

Tăng trưởng kinh tế là mục tiêu hàng đầu của các quốc gia ASEAN. Để đạt được mục tiêu này, các chính phủ sử dụng nhiều công cụ, trong đó có chính sách khuyến khích đầu tư trong nước và đầu tư nước ngoài. Toàn cầu hóa vốn và đặc biệt là FDI ASEAN đã tăng lên đáng kể, trở thành bộ phận ổn định và lớn nhất của các nguồn vốn đầu tư. Nhiều quốc gia đã cố gắng thu hút nguồn vốn đầu tư này. Bên cạnh đó, đầu tư trong nước ASEAN đóng vai trò quan trọng đến tăng trưởng kinh tế ASEAN. Mối quan hệ giữa đầu tư trực tiếp nước ngoài ASEAN, đầu tư trong nước và tăng trưởng kinh tế đã tạo ra nhiều tranh luận. Tuy nhiên, bằng chứng thực nghiệm về mối quan hệ nhân quả giữa 3 yếu tố này còn chưa rõ ràng. Chính vì vậy, việc nghiên cứu sâu về mối quan hệ này là cần thiết để đưa ra các khuyến nghị chính sách phù hợp.

1.1. Vai Trò Của FDI Trong Phát Triển Kinh Tế ASEAN

Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế ASEAN. FDI không chỉ cung cấp nguồn vốn mà còn mang lại công nghệ, kỹ năng quản lý và cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế. Sự gia tăng của FDI tạo ra hiệu ứng lan tỏa, thúc đẩy năng suất và cạnh tranh trong các ngành công nghiệp khác nhau. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng FDI có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển như các nước ASEAN.

1.2. Sự Cần Thiết Của Đầu Tư Trong Nước Để Tăng Trưởng Bền Vững

Bên cạnh FDI, đầu tư trong nước ASEAN là yếu tố then chốt để đảm bảo tăng trưởng bền vững. Đầu tư trong nước tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế, giúp các doanh nghiệp địa phương nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo ra việc làm. Hơn nữa, đầu tư trong nước thường tập trung vào các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn, đóng góp vào sự đa dạng hóa kinh tế và giảm sự phụ thuộc vào nguồn vốn FDI. Một số nghiên cứu gần đây chỉ ra sự gia tăng đáng kể của đầu tư trong nước đóng góp vào tăng trưởng kinh tế ở các quốc gia ASEAN, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ và dịch vụ.

II. Thách Thức Ảnh Hưởng Của FDI Lên Đầu Tư Trong Nước ASEAN

Mặc dù FDI mang lại nhiều lợi ích, nhưng cũng có những lo ngại về tác động của nó đến đầu tư trong nước. Một số nghiên cứu cho rằng FDI có thể lấn át đầu tư trong nước, đặc biệt là trong các ngành công nghiệp mà các doanh nghiệp địa phương còn yếu. Điều này có thể dẫn đến sự phụ thuộc vào nguồn vốn nước ngoài và hạn chế sự phát triển của các doanh nghiệp trong nước. Việc cân bằng giữa thu hút FDI và thúc đẩy đầu tư trong nước là một thách thức lớn đối với các quốc gia ASEAN.

2.1. Tác Động Lấn Át Khi FDI Làm Suy Giảm Đầu Tư Trong Nước

Một trong những quan ngại lớn nhất liên quan đến FDI là khả năng gây ra tác động lấn át đối với đầu tư trong nước. Điều này xảy ra khi FDI cạnh tranh trực tiếp với các doanh nghiệp địa phương, chiếm lĩnh thị phần và hạn chế khả năng phát triển của họ. Sự cạnh tranh này có thể làm giảm động lực tăng trưởng kinh tế ASEAN cho các doanh nghiệp trong nước và làm chậm quá trình tích lũy vốn. Các chính phủ cần phải có chính sách để giảm thiểu tác động tiêu cực này và hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước.

2.2. Tác Động Khuyến Khích Khi FDI Thúc Đẩy Đầu Tư Trong Nước

Ngược lại với tác động lấn át, FDI cũng có thể thúc đẩy đầu tư trong nước thông qua hiệu ứng lan tỏa. Khi FDI mang lại công nghệ mới, kỹ năng quản lý và cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế, các doanh nghiệp địa phương có thể học hỏi và cải thiện hiệu quả hoạt động của họ. Điều này có thể dẫn đến sự gia tăng đầu tư trong nước và tạo ra một vòng tuần hoàn tăng trưởng. Mô hình tăng trưởng kinh tế ASEAN cho thấy sự tương tác tích cực giữa FDI và đầu tư trong nước khi có các chính sách hỗ trợ phù hợp.

III. Giải Pháp Chính Sách Thu Hút FDI Hiệu Quả Tại Khu Vực ASEAN

Để tối đa hóa lợi ích của FDI và giảm thiểu tác động tiêu cực, các quốc gia ASEAN cần có các chính sách thu hút FDI ASEAN hiệu quả. Các chính sách này cần tập trung vào việc tạo ra môi trường đầu tư thuận lợi, bao gồm cải thiện cơ sở hạ tầng, giảm thiểu thủ tục hành chính và tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước để họ có thể cạnh tranh hiệu quả với các doanh nghiệp FDI. Hiệu quả đầu tư ASEAN phụ thuộc rất lớn vào việc thiết kế và thực thi các chính sách này.

3.1. Tạo Môi Trường Đầu Tư Thuận Lợi Để Hút Vốn FDI

Một môi trường đầu tư thuận lợi là yếu tố then chốt để thu hút nguồn vốn FDI. Điều này bao gồm việc cải thiện cơ sở hạ tầng, giảm thiểu thủ tục hành chính và tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Ngoài ra, cần có một hệ thống pháp luật minh bạch và hiệu quả để đảm bảo quyền lợi của các nhà đầu tư. Việc tạo ra một môi trường kinh doanh ổn định và dự đoán được sẽ khuyến khích các nhà đầu tư nước ngoài rót vốn vào ASEAN.

3.2. Hỗ Trợ Doanh Nghiệp Trong Nước Nâng Cao Năng Lực Cạnh Tranh

Để đảm bảo rằng các doanh nghiệp trong nước có thể cạnh tranh hiệu quả với các doanh nghiệp FDI, cần có các chính sách hỗ trợ phù hợp. Điều này bao gồm việc cung cấp các khoản vay ưu đãi, hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo nguồn nhân lực. Ngoài ra, cần tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng, nơi các doanh nghiệp trong nước không bị phân biệt đối xử. Sự hỗ trợ này giúp các doanh nghiệp tận dụng các tác động lan tỏa FDI ASEAN.

IV. Nghiên Cứu Mối Liên Hệ Giữa Đầu Tư Và Tăng Trưởng Kinh Tế ASEAN

Nghiên cứu về mối quan hệ giữa đầu tư trực tiếp nước ngoài, đầu tư trong nước và tăng trưởng kinh tế tại ASEAN cho thấy có sự tương tác phức tạp giữa các yếu tố này. Một số nghiên cứu chỉ ra rằng FDI có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế, nhưng tác động này có thể khác nhau tùy thuộc vào từng quốc gia và từng giai đoạn phát triển. Ngoài ra, đầu tư trong nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ra một nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững. Phân bổ vốn đầu tư ASEAN cần được xem xét kỹ lưỡng để đạt được hiệu quả tối đa.

4.1. Ảnh Hưởng Của FDI Đến Tăng Trưởng Kinh Tế Khu Vực ASEAN

Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng FDI có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế ASEAN. FDI không chỉ cung cấp nguồn vốn mà còn mang lại công nghệ, kỹ năng quản lý và cơ hội tiếp cận thị trường quốc tế. Tuy nhiên, tác động của FDI có thể khác nhau tùy thuộc vào từng quốc gia và từng giai đoạn phát triển. Các nghiên cứu gần đây cho thấy, các quốc gia có chính sách thu hút FDI ASEAN hiệu quả thường đạt được tốc độ tăng trưởng kinh tế cao hơn.

4.2. Vai Trò Của Đầu Tư Trong Nước Trong Phát Triển Kinh Tế ASEAN

Bên cạnh FDI, đầu tư trong nước cũng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế ASEAN. Đầu tư trong nước tạo ra nền tảng vững chắc cho sự phát triển kinh tế, giúp các doanh nghiệp địa phương nâng cao năng lực cạnh tranh và tạo ra việc làm. Hơn nữa, đầu tư trong nước thường tập trung vào các ngành công nghiệp có giá trị gia tăng cao hơn, đóng góp vào sự đa dạng hóa kinh tế và giảm sự phụ thuộc vào nguồn vốn FDI. Đầu tư vào lĩnh vực sản xuất ASEAN đang dần chứng minh vai trò quan trọng trong tăng trưởng.

V. Xu Hướng Đầu Tư ASEAN Cơ Hội Và Thách Thức Trong Tương Lai

Xu hướng đầu tư ASEAN đang thay đổi nhanh chóng, với sự gia tăng của đầu tư vào lĩnh vực dịch vụ ASEAN và các ngành công nghiệp công nghệ cao. Điều này tạo ra nhiều cơ hội cho các quốc gia ASEAN để nâng cao năng lực cạnh tranh và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, cũng có những thách thức, bao gồm sự cạnh tranh ngày càng gay gắt từ các quốc gia khác trong khu vực và sự cần thiết phải cải thiện kỹ năng của lực lượng lao động. Các mô hình tăng trưởng kinh tế ASEAN cần thích ứng để nắm bắt xu hướng này.

5.1. Đầu Tư Vào Cơ Sở Hạ Tầng Để Thúc Đẩy Tăng Trưởng

Đầu tư cơ sở hạ tầng ASEAN đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi. Việc cải thiện cơ sở hạ tầng giao thông, năng lượng và viễn thông sẽ giúp giảm chi phí kinh doanh, tăng cường kết nối khu vực và thu hút FDI. Các chính phủ ASEAN cần ưu tiên đầu tư vào các dự án cơ sở hạ tầng quan trọng để đảm bảo rằng khu vực có thể cạnh tranh hiệu quả trên thị trường toàn cầu.

5.2. Phát Triển Bền Vững Đầu Tư Xanh Cho Tương Lai ASEAN

Đầu tư và phát triển bền vững ASEAN đang trở thành một ưu tiên hàng đầu của các quốc gia trong khu vực. Việc đầu tư vào các dự án xanh, chẳng hạn như năng lượng tái tạo và quản lý chất thải, sẽ giúp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tạo ra một nền kinh tế bền vững hơn. Đầu tư vào các ngành công nghiệp xanh cũng có thể tạo ra nhiều việc làm mới và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

VI. Kết Luận Tối Ưu Hóa Mối Quan Hệ Đầu Tư Và Tăng Trưởng ASEAN

Mối quan hệ giữa đầu tư trực tiếp nước ngoài, đầu tư trong nước và tăng trưởng kinh tế tại ASEAN là phức tạp và đa chiều. Để tối đa hóa lợi ích của đầu tư, các quốc gia ASEAN cần có các chính sách phù hợp để thu hút FDI hiệu quả, thúc đẩy đầu tư trong nước và tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi. Ngoài ra, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các quốc gia ASEAN để giải quyết các thách thức chung và tận dụng các cơ hội trong khu vực. Động lực tăng trưởng kinh tế ASEAN trong tương lai phụ thuộc vào khả năng tận dụng tối đa nguồn vốn đầu tư.

6.1. Vai Trò Của Chính Phủ Trong Điều Phối Đầu Tư ASEAN

Chính phủ đóng vai trò then chốt trong việc điều phối đầu tư ASEAN để đảm bảo rằng nó phù hợp với các mục tiêu phát triển kinh tế và xã hội của quốc gia. Điều này bao gồm việc thiết lập các chính sách rõ ràng và minh bạch, tạo ra một môi trường đầu tư thuận lợi và hỗ trợ các doanh nghiệp trong nước. Chính phủ cũng cần hợp tác với các tổ chức quốc tế và các đối tác phát triển để thu hút nguồn vốn đầu tư và chia sẻ kinh nghiệm.

6.2. Hợp Tác Khu Vực Để Tăng Cường Cạnh Tranh Đầu Tư ASEAN

Hợp tác khu vực là yếu tố quan trọng để tăng cường cạnh tranh đầu tư ASEAN. Việc hài hòa các chính sách đầu tư, giảm thiểu các rào cản thương mại và tăng cường kết nối cơ sở hạ tầng sẽ giúp tạo ra một thị trường chung hấp dẫn hơn cho các nhà đầu tư. Hợp tác khu vực cũng giúp các quốc gia ASEAN giải quyết các thách thức chung, chẳng hạn như biến đổi khí hậu và khủng hoảng kinh tế.

Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2002-2014, khu vực ASEAN-4 gồm Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan, Malaysia và Indonesia đã ghi nhận mức tăng trưởng kinh tế bình quân đầu người khoảng 6,51% mỗi năm, cao hơn mức tăng trưởng trung bình toàn cầu. Đồng thời, tỷ lệ vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trên GDP trung bình đạt khoảng 6,93%, trong khi tỷ lệ vốn đầu tư trong nước (DI) trên GDP cũng duy trì ở mức 18,49%. Tuy nhiên, mối quan hệ giữa FDI, DI và tăng trưởng kinh tế vẫn còn nhiều tranh luận và chưa có sự thống nhất trong giới học thuật, đặc biệt đối với khu vực ASEAN đang trong quá trình hội nhập sâu rộng.

Mục tiêu nghiên cứu là làm rõ mối quan hệ nhân quả giữa đầu tư trực tiếp nước ngoài, đầu tư trong nước và tăng trưởng kinh tế tại 6 quốc gia ASEAN-4 trong giai đoạn 2002-2014. Nghiên cứu tập trung trả lời các câu hỏi: liệu FDI có tác động khuyến khích hay lấn át đầu tư trong nước? Và cả hai loại đầu tư này có ảnh hưởng như thế nào đến tăng trưởng kinh tế? Phạm vi nghiên cứu bao gồm dữ liệu bảng từ các quốc gia ASEAN-4, sử dụng các chỉ số kinh tế vĩ mô được tổng hợp từ World Development Indicators và các nguồn uy tín khác.

Ý nghĩa nghiên cứu nằm ở việc cung cấp bằng chứng thực nghiệm cho khu vực ASEAN, giúp các nhà hoạch định chính sách đánh giá hiệu quả của các chính sách thu hút FDI và thúc đẩy đầu tư trong nước nhằm tăng trưởng kinh tế bền vững. Kết quả nghiên cứu cũng góp phần làm rõ vai trò tương tác giữa các loại đầu tư trong bối cảnh kinh tế khu vực đang phát triển nhanh chóng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết tăng trưởng kinh tế cổ điển và hiện đại, bao gồm:

• Mô hình tăng trưởng cổ điển: Nhấn mạnh vai trò của lao động, đất đai và vốn trong tăng trưởng, với giới hạn tăng trưởng do tài nguyên đất đai (Adam Smith, David Ricardo).
• Mô hình tân cổ điển: Bổ sung yếu tố công nghệ và nhấn mạnh vai trò của vốn trong tăng trưởng kinh tế, sử dụng hàm sản xuất Cobb-Douglas để mô tả mối quan hệ giữa các yếu tố sản xuất.
• Lý thuyết Keynes về tăng trưởng: Đầu tư là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng thông qua hiệu ứng số nhân, tăng đầu tư làm tăng thu nhập và ngược lại.
• Mô hình Harrod-Domar: Tăng trưởng kinh tế phụ thuộc vào tỷ lệ tiết kiệm và hiệu quả sử dụng vốn (ICOR), trong đó đầu tư là nguồn gốc của tăng trưởng.
• Lý thuyết về tác động của FDI: Bao gồm lý thuyết hiện đại hóa (FDI bổ sung vốn, chuyển giao công nghệ, tạo hiệu ứng lan tỏa) và lý thuyết sự phụ thuộc (FDI có thể gây độc quyền, làm tổn hại doanh nghiệp trong nước và ảnh hưởng tiêu cực đến thể chế).

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), đầu tư trong nước (DI), tăng trưởng kinh tế (GDP bình quân đầu người), hiệu ứng lan tỏa của FDI, và mối quan hệ nhân quả giữa các biến kinh tế.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng dữ liệu bảng từ 6 quốc gia ASEAN-4 trong giai đoạn 2002-2014, với các biến chính gồm: tỷ lệ tăng trưởng GDP bình quân đầu người (Y), tỷ lệ FDI trên GDP, tỷ lệ DI trên GDP, cùng các biến kiểm soát như tỷ lệ học sinh cấp 2 (vốn con người), độ mở thương mại, lạm phát, chi tiêu chính phủ và rủi ro chính trị.

Phương pháp phân tích chính là mô hình Vector Autoregression (VAR) và Vector Error Correction Model (VECM), phù hợp để nghiên cứu mối quan hệ động giữa các biến kinh tế có tác động qua lại và độ trễ thời gian. Các bước phân tích bao gồm:

• Kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu bằng kiểm định Dickey-Fuller bổ sung (ADF).
• Lựa chọn độ trễ tối ưu cho mô hình VAR/VECM dựa trên tiêu chí thông tin.
• Kiểm định nhân quả Granger để xác định chiều tác động giữa các biến.
• Kiểm định đồng liên kết để phát hiện mối quan hệ cân bằng dài hạn giữa các biến.
• Ước lượng mô hình VAR hoặc VECM tùy theo kết quả đồng liên kết.
• Kiểm tra tính phù hợp của mô hình qua các kiểm định phần dư như tự tương quan, phương sai thay đổi và tính ổn định.
• Phân tích hàm phản ứng đẩy và phân rã phương sai để đánh giá tác động của các cú sốc lên từng biến.

Cỡ mẫu gồm 6 quốc gia với dữ liệu hàng năm trong 13 năm, được chọn dựa trên tính đầy đủ và độ tin cậy của dữ liệu. Phương pháp VAR/VECM được lựa chọn vì khả năng xử lý mối quan hệ đa chiều và độ trễ trong các biến kinh tế vĩ mô.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Mối quan hệ nhân quả giữa FDI và DI: Kết quả kiểm định nhân quả Granger cho thấy FDI có quan hệ nhân quả với DI, tức là dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài ảnh hưởng đến đầu tư trong nước. Ban đầu, FDI không lấn át DI nhưng trong các chu kỳ tiếp theo, FDI có xu hướng lấn át đầu tư trong nước. Điều này được hỗ trợ bởi số liệu cho thấy tỷ lệ FDI trên GDP trung bình là 6,93%, trong khi DI là 18,49%, với xu hướng tăng đồng thời trong giai đoạn nghiên cứu.

2. Ảnh hưởng của FDI và DI đến tăng trưởng kinh tế: Trong dài hạn, cả FDI và DI đều có tác động tích cực và mạnh mẽ đến tăng trưởng kinh tế. Mô hình VECM cho thấy hệ số ước lượng của FDI và DI đối với tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu người đều có ý nghĩa thống kê cao, với mức tác động tương quan thuận. Ví dụ, khi FDI tăng 1 điểm phần trăm trên GDP, tốc độ tăng trưởng GDP bình quân đầu người tăng khoảng 0,3-0,5 điểm phần trăm.

3. Tác động ngắn hạn và dài hạn khác biệt: Trong ngắn hạn, FDI có tác động trực tiếp đến tăng trưởng kinh tế, trong khi DI chịu ảnh hưởng từ tăng trưởng kinh tế và FDI. Trong dài hạn, DI và FDI cùng đóng góp vào tăng trưởng, nhưng DI có thể chịu tác động tiêu cực trong một số trường hợp do cạnh tranh và hiệu ứng lấn át.

4. Ảnh hưởng của các biến kiểm soát: Vốn con người (đại diện bằng tỷ lệ học sinh cấp 2) và độ mở thương mại có tác động tích cực đến tăng trưởng kinh tế, trong khi lạm phát và rủi ro chính trị có tác động tiêu cực. Chi tiêu chính phủ có ảnh hưởng không đồng nhất tùy theo quốc gia.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của mối quan hệ tích cực giữa FDI và DI trong dài hạn có thể giải thích bởi hiệu ứng lan tỏa của FDI, bao gồm chuyển giao công nghệ, tăng áp lực cạnh tranh và phát triển chuỗi cung ứng nội địa. Tuy nhiên, sự lấn át DI bởi FDI trong các chu kỳ sau phản ánh cạnh tranh gay gắt và ưu đãi chính sách dành cho nhà đầu tư nước ngoài, có thể gây khó khăn cho doanh nghiệp trong nước.

So sánh với các nghiên cứu trước đây, kết quả này tương đồng với nghiên cứu tại Trung Quốc và một số nước ASEAN khác, đồng thời phản ánh sự phức tạp trong mối quan hệ giữa các loại đầu tư và tăng trưởng kinh tế. Kết quả cũng phù hợp với lý thuyết hiện đại hóa về vai trò tích cực của FDI, đồng thời cảnh báo về rủi ro theo lý thuyết sự phụ thuộc nếu không có chính sách quản lý phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ hàm phản ứng đẩy thể hiện tác động của cú sốc FDI lên DI và tăng trưởng GDP theo thời gian, cũng như bảng phân rã phương sai cho thấy tỷ trọng đóng góp của từng biến vào biến động tăng trưởng kinh tế.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường chính sách thu hút FDI có chọn lọc: Các quốc gia ASEAN nên xây dựng chính sách ưu đãi hướng đến các ngành công nghệ cao, có khả năng tạo hiệu ứng lan tỏa tích cực đến doanh nghiệp trong nước, nhằm khuyến khích đầu tư trong nước phát triển song song với FDI. Thời gian thực hiện: 3-5 năm; chủ thể: Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Công Thương.

2. Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao: Đầu tư vào giáo dục và đào tạo kỹ năng để nâng cao năng lực hấp thụ công nghệ và quản lý, giúp doanh nghiệp trong nước tận dụng hiệu quả các tác động tích cực từ FDI. Mục tiêu tăng tỷ lệ học sinh cấp 2 và đào tạo nghề. Thời gian: dài hạn 5-10 năm; chủ thể: Bộ Giáo dục và Đào tạo, các trường đại học, doanh nghiệp.

3. Cải thiện môi trường kinh tế vĩ mô và thể chế: Đảm bảo ổn định chính trị, giảm tham nhũng, cải cách hành chính để tạo môi trường đầu tư minh bạch, công bằng, giúp doanh nghiệp trong nước và nhà đầu tư nước ngoài cùng phát triển. Thời gian: liên tục; chủ thể: Chính phủ, các cơ quan quản lý nhà nước.

4. Khuyến khích liên kết chuỗi giá trị giữa FDI và doanh nghiệp trong nước: Tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI, qua đó tăng cường hiệu ứng lan tỏa và nâng cao năng lực cạnh tranh. Thời gian: 2-4 năm; chủ thể: Bộ Công Thương, các hiệp hội doanh nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà hoạch định chính sách kinh tế: Giúp xây dựng các chính sách thu hút FDI hiệu quả, đồng thời phát triển đầu tư trong nước nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững.

2. Các nhà nghiên cứu kinh tế và học giả: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực nghiệm về mối quan hệ giữa FDI, DI và tăng trưởng kinh tế trong khu vực ASEAN, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.

3. Doanh nghiệp trong nước và nhà đầu tư nước ngoài: Hiểu rõ tác động qua lại giữa các loại đầu tư, từ đó điều chỉnh chiến lược kinh doanh và hợp tác để tận dụng tối đa lợi ích từ môi trường đầu tư.

4. Các tổ chức phát triển và tư vấn kinh tế: Sử dụng kết quả nghiên cứu để tư vấn chính sách và hỗ trợ các quốc gia ASEAN trong việc cải thiện môi trường đầu tư và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Câu hỏi thường gặp

1. FDI có luôn luôn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế không?
   Không phải lúc nào FDI cũng thúc đẩy tăng trưởng. Tác động tích cực phụ thuộc vào khả năng hấp thụ công nghệ, chất lượng thể chế và chính sách kinh tế vĩ mô của nước nhận đầu tư. Ví dụ, các nước có thị trường tài chính phát triển thường hưởng lợi nhiều hơn từ FDI.

2. FDI có làm giảm đầu tư trong nước không?
   Trong ngắn hạn, FDI có thể lấn át đầu tư trong nước do cạnh tranh và ưu đãi chính sách. Tuy nhiên, trong dài hạn, FDI thường khuyến khích đầu tư trong nước thông qua hiệu ứng lan tỏa và liên kết chuỗi giá trị.

3. Tại sao đầu tư trong nước lại quan trọng đối với tăng trưởng?
   Đầu tư trong nước tạo nền tảng bền vững cho phát triển kinh tế, giúp nâng cao năng lực sản xuất và tạo việc làm. Nghiên cứu cho thấy đầu tư trong nước có tác động mạnh mẽ đến tăng trưởng, thậm chí hơn cả FDI ở một số quốc gia.

4. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả của FDI?
   Chất lượng nguồn nhân lực, môi trường thể chế, ổn định chính trị, và chính sách kinh tế vĩ mô là các yếu tố then chốt quyết định hiệu quả của FDI đối với tăng trưởng kinh tế.

5. Làm thế nào để doanh nghiệp trong nước tận dụng được FDI?
   Doanh nghiệp trong nước cần nâng cao năng lực công nghệ, quản lý và tham gia vào chuỗi cung ứng của các doanh nghiệp FDI. Chính phủ cũng cần hỗ trợ tạo điều kiện liên kết và phát triển kỹ năng cho lao động.

Kết luận

• Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và đầu tư trong nước (DI) đều có tác động tích cực và mạnh mẽ đến tăng trưởng kinh tế tại các quốc gia ASEAN-4 trong dài hạn.
• FDI có quan hệ nhân quả với DI, ban đầu không lấn át nhưng về sau có xu hướng lấn át đầu tư trong nước trong các chu kỳ tiếp theo.
• Vốn con người và độ mở thương mại là các yếu tố hỗ trợ tăng trưởng kinh tế, trong khi lạm phát và rủi ro chính trị có tác động tiêu cực.
• Mô hình VAR/VECM là công cụ hiệu quả để phân tích mối quan hệ động giữa FDI, DI và tăng trưởng kinh tế với dữ liệu chuỗi thời gian bảng.
• Các bước tiếp theo nên tập trung vào phát triển chính sách thu hút FDI có chọn lọc, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và cải thiện môi trường thể chế để tối ưu hóa tác động của đầu tư đến tăng trưởng kinh tế.

Kêu gọi hành động: Các nhà hoạch định chính sách và doanh nghiệp trong khu vực ASEAN cần phối hợp chặt chẽ để xây dựng môi trường đầu tư cân bằng, thúc đẩy cả FDI và DI nhằm đạt được tăng trưởng kinh tế bền vững và toàn diện.