I. Tổng Quan Về Mất Cân Bằng Giới Tính Khi Sinh Hiện Nay
Tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh (MCBGTKS) ở Việt Nam đang là một vấn đề được quan tâm. Tỷ số giới tính khi sinh (TSGTKS) là số bé trai trên 100 bé gái. TSGTKS lý tưởng là 103-106. Việt Nam ghi nhận TSGTKS lần đầu năm 1999. Năm 2000, TSGTKS ở mức bình thường (106,2). Đến năm 2007, con số này tăng lên 111,6 và duy trì ở mức cao. Sự khác biệt về TSGTKS giữa các vùng miền rất lớn. Đồng bằng sông Hồng có TSGTKS cao nhất, 120,7 vào năm 2015. Đề án Kiểm soát MCBGTKS 2016-2020 chỉ rõ các tỉnh có MCBGTKS cao ở Đồng bằng sông Hồng. Các nghiên cứu gần đây cũng chỉ ra sự khác biệt vùng miền về tỷ lệ giới tính khi sinh. Trình độ học vấn và kinh tế của người mẹ cũng liên quan đến TSGTKS. Nhóm bà mẹ có học vấn và kinh tế cao có TSGTKS cao hơn. TSGTKS tăng từ 107,4 ở nhóm không biết chữ lên 113,9 ở nhóm có trình độ cao đẳng trở lên.
1.1. Định Nghĩa Mất Cân Bằng Giới Tính Khi Sinh MCBGTKS
MCBGTKS xảy ra khi tỷ số giới tính khi sinh (TSGTKS) vượt quá ngưỡng tự nhiên. Theo UNFPA, TSGTKS bình thường là 103-106 bé trai trên 100 bé gái. Khi TSGTKS lớn hơn 106 hoặc nhỏ hơn 104, đó là dấu hiệu của mất cân bằng giới tính khi sinh. Tình trạng này thường do can thiệp lựa chọn giới tính trước sinh. Điều này dẫn đến sự thiếu hụt hoặc dư thừa số lượng nam hoặc nữ trong dân số. MCBGTKS gây ra nhiều hệ lụy về xã hội, kinh tế và nhân khẩu học.
1.2. Tầm Quan Trọng Của Nghiên Cứu Về Thứ Tự Sinh Con
Nghiên cứu về thứ tự sinh con giúp hiểu rõ hơn về động cơ lựa chọn giới tính. Các gia đình có thể ưu tiên con trai ở những lần sinh sau nếu chưa có con trai. Điều này dẫn đến TSGTKS cao hơn ở các lần sinh thứ hai, thứ ba. Phân tích thứ tự sinh giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sinh con. Các yếu tố này bao gồm văn hóa, kinh tế, và trình độ học vấn. Nghiên cứu này cung cấp thông tin quan trọng cho các chính sách dân số. Các chính sách này nhằm giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh và thúc đẩy bình đẳng giới.
II. Thực Trạng Mất Cân Bằng Giới Tính Khi Sinh Tại Việt Nam
Sự khác biệt về TSGTKS giữa các vùng miền cho thấy sự can thiệp của con người. Điều này phản ánh mong muốn có con trai. Các gia đình sử dụng các biện pháp can thiệp lựa chọn giới tính thai nhi. Các dự báo dân số cho thấy TSGTKS mất cân bằng kéo dài sẽ gây hậu quả lớn. Nếu TSGTKS không trở về mức bình thường, sẽ có sự chênh lệch lớn về số lượng nam và nữ. Điều này dẫn đến các vấn đề về hôn nhân. Các hậu quả khác là áp lực kết hôn sớm cho nữ giới, tăng buôn bán phụ nữ. Tình trạng bạo lực giới có thể tăng lên nếu tỷ lệ nam giới tăng cao. TSGTKS ở Việt Nam khác biệt theo thứ tự sinh con.
2.1. Tỷ Lệ Giới Tính Khi Sinh Theo Vùng Miền
TSGTKS khác nhau giữa các vùng sinh thái và tỉnh thành. Điều này cho thấy sự can thiệp có chủ đích của con người. Đồng bằng sông Hồng có TSGTKS cao nhất cả nước. Các tỉnh như Quảng Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Bắc Ninh có TSGTKS cao. Sự khác biệt này phản ánh sự khác biệt về văn hóa và kinh tế. Các vùng có kinh tế phát triển hơn có xu hướng TSGTKS cao hơn. Điều này có thể do khả năng tiếp cận các dịch vụ siêu âm thai nhi và nạo phá thai lựa chọn giới tính.
2.2. Ảnh Hưởng Của Trình Độ Học Vấn Và Kinh Tế
Trình độ học vấn và điều kiện kinh tế của người mẹ có liên quan đến TSGTKS. Nhóm bà mẹ có trình độ học vấn và kinh tế cao có TSGTKS cao hơn. TSGTKS tăng từ 107,4 ở nhóm không biết chữ lên 113,9 ở nhóm có trình độ cao đẳng trở lên. Điều này cho thấy sự lựa chọn giới tính có thể phổ biến hơn ở các gia đình có điều kiện. Họ có khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế và công nghệ hỗ trợ sinh sản. Tuy nhiên, điều này cũng có thể phản ánh sự thay đổi về quan niệm về giới ở các nhóm dân cư khác nhau.
III. Mối Liên Hệ Giữa Thứ Tự Sinh Và Mất Cân Bằng Giới Tính
TSGTKS của Việt Nam cao ngay từ lần sinh đầu tiên. Ở nhiều quốc gia, TSGTKS tăng nhanh vào những lần sinh sau. Ở Việt Nam, TSGTKS đã cao ngay trong lần sinh đầu: 110,2. Lần sinh thứ hai: 109. Lần sinh thứ ba trở lên (16% tổng số trẻ): 115,5. Một số cặp vợ chồng đã lựa chọn giới tính ngay từ lần mang thai đầu. TSGTKS rất cao ở lần sinh cuối cùng. Trước đây, người ta sinh nhiều con cho đến khi có con trai. Trong nhân khẩu học, đây là “quy luật dừng”. Yếu tố giới tính quyết định việc dừng sinh đẻ. Mức sinh cao, tổng tỷ suất sinh khoảng 6 con, chỉ 1,5% phụ nữ không có con trai.
3.1. Quy Luật Dừng Và Lựa Chọn Giới Tính
“Quy luật dừng” là hiện tượng các cặp vợ chồng tiếp tục sinh con cho đến khi có con trai. Điều này dẫn đến TSGTKS cao ở lần sinh cuối cùng. Từ đầu những năm 2000, mức sinh giảm nhanh. Việc tiếp cận dễ dàng các kỹ thuật chẩn đoán giới tính trước sinh cũng ảnh hưởng. Một số cặp vợ chồng chủ động tìm kiếm các kỹ thuật chẩn đoán giới tính trước sinh ngay từ lần sinh thứ nhất. Nếu chưa được như mong muốn, họ sẽ tìm kiếm dịch vụ trong những lần có thai sau. TSGTKS trong lần sinh thứ ba trở lên ở nhóm các bà mẹ chưa có con trai lên tới 130.
3.2. Tác Động Của Văn Hóa Á Đông Và Định Kiến Giới
Ảnh hưởng của văn hóa Á Đông và định kiến giới đóng vai trò quan trọng. Tâm lý thích con trai hơn con gái vẫn còn phổ biến. Áp lực sinh con trai nối dõi tông đường tạo ra động lực lựa chọn giới tính. Điều này đặc biệt đúng ở các vùng nông thôn và các gia đình có truyền thống gia trưởng. Các chính sách dân số trước đây, như chính sách một con, cũng có thể góp phần làm gia tăng tình trạng lựa chọn giới tính.
IV. Giải Pháp Giảm Thiểu Mất Cân Bằng Giới Tính Khi Sinh
Việt Nam đã rút kinh nghiệm từ các nước châu Á khác. Các nước này đang chịu hậu quả của mất cân bằng giới tính khi sinh. Việt Nam học hỏi các chính sách đối phó từ các quốc gia này. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đối mặt với các yếu tố nguy cơ. Mức sinh giảm, tâm lý thích con trai và sự sẵn có công nghệ chẩn đoán giới tính là những thách thức lớn. Mặc dù Việt Nam cấm lựa chọn giới tính trước khi sinh, việc này vẫn diễn ra. Điều tra Dân số năm 2007 cho thấy 63,5% bà mẹ biết giới tính con trước khi sinh. Lựa chọn giới tính là một lý do gây ra tỷ số giới tính cao.
4.1. Tuyên Truyền Nâng Cao Nhận Thức Về Bình Đẳng Giới
Tuyên truyền nâng cao nhận thức về bình đẳng giới là rất quan trọng. Cần thay đổi quan niệm về vai trò của con trai và con gái trong gia đình và xã hội. Các chiến dịch truyền thông nên tập trung vào lợi ích của việc có con gái. Cần nhấn mạnh rằng con gái cũng có thể thành công và đóng góp cho gia đình và xã hội. Giáo dục về bình đẳng giới nên được đưa vào chương trình học ở các cấp học.
4.2. Thực Thi Nghiêm Các Quy Định Pháp Luật
Cần thực thi nghiêm các quy định pháp luật về cấm lựa chọn giới tính trước sinh. Mức phạt cần đủ sức răn đe đối với các hành vi vi phạm. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát các cơ sở y tế cung cấp dịch vụ siêu âm thai nhi. Cần có cơ chế bảo vệ người tố cáo các hành vi vi phạm. Đồng thời, cần đảm bảo quyền tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản cho phụ nữ.
V. Tác Động Kinh Tế Xã Hội Của Mất Cân Bằng Giới Tính Khi Sinh
Mất cân bằng giới tính gây ra nhiều hệ lụy kinh tế xã hội. Tình trạng “thừa nam” có thể dẫn đến khó khăn trong hôn nhân. Nam giới có thể gặp khó khăn trong việc tìm kiếm bạn đời. Điều này có thể dẫn đến các vấn đề xã hội như tảo hôn, buôn bán phụ nữ, và bạo lực giới. Sự thiếu hụt phụ nữ có thể ảnh hưởng đến lực lượng lao động. Nó cũng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế. Cần có các nghiên cứu sâu hơn về tác động kinh tế xã hội của MCBGTKS.
5.1. Khó Khăn Trong Tìm Kiếm Bạn Đời Và Hôn Nhân
Tình trạng thừa nam giới gây ra khó khăn trong tìm kiếm bạn đời. Áp lực kết hôn sớm có thể gia tăng đối với phụ nữ. Điều này có thể dẫn đến các cuộc hôn nhân không hạnh phúc. Tình trạng buôn bán phụ nữ có thể gia tăng do thiếu hụt phụ nữ. Cần có các biện pháp hỗ trợ nam giới tìm kiếm bạn đời. Cần tăng cường giáo dục về tình yêu và hôn nhân.
5.2. Ảnh Hưởng Đến Sự Phát Triển Bền Vững
Mất cân bằng giới tính ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững. Nó cản trở việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Đặc biệt là các mục tiêu liên quan đến bình đẳng giới và trao quyền cho phụ nữ. Cần có các chính sách và chương trình thúc đẩy bình đẳng giới. Cần đảm bảo rằng phụ nữ và trẻ em gái được hưởng đầy đủ các quyền của mình.
VI. Tương Lai Dân Số Việt Nam Và Mất Cân Bằng Giới Tính
Nếu không có các biện pháp can thiệp hiệu quả, xu hướng mất cân bằng giới tính có thể tiếp tục. Điều này sẽ gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho tương lai dân số Việt Nam. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành và địa phương. Cần có sự tham gia của toàn xã hội trong việc giải quyết vấn đề này. Cần có các nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến MCBGTKS. Cần có các giải pháp sáng tạo và phù hợp với điều kiện của Việt Nam.
6.1. Nghiên Cứu Về Tâm Lý Thích Con Trai Hơn Con Gái
Cần có các nghiên cứu về tâm lý thích con trai hơn con gái. Cần tìm hiểu nguyên nhân sâu xa của tâm lý này. Cần có các biện pháp thay đổi nhận thức và thái độ của người dân. Cần khuyến khích các gia đình yêu quý và trân trọng cả con trai và con gái. Cần tạo ra một môi trường xã hội mà ở đó con gái được đánh giá cao như con trai.
6.2. Chính Sách Dân Số Và Bình Đẳng Giới
Cần rà soát và điều chỉnh các chính sách dân số để đảm bảo bình đẳng giới. Cần loại bỏ các quy định và chính sách có thể gây ra phân biệt đối xử với phụ nữ và trẻ em gái. Cần có các chính sách hỗ trợ phụ nữ và trẻ em gái. Cần tạo điều kiện để phụ nữ và trẻ em gái phát huy hết tiềm năng của mình.
