Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, các dự án đầu tư xây dựng công trình đóng vai trò then chốt trong việc nâng cao cơ sở hạ tầng và chất lượng cuộc sống. Tại huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình, Ban Quản lý xây dựng cơ bản là cơ quan chuyên môn chịu trách nhiệm quản lý các dự án đầu tư xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách nhà nước, bao gồm các lĩnh vực giao thông và thủy lợi. Tuy nhiên, sau hơn một năm hoạt động, mô hình tổ chức của Ban còn tồn tại nhiều hạn chế ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng dự án, làm giảm hiệu quả đầu tư công.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng mô hình tổ chức tại Ban Quản lý xây dựng cơ bản huyện Lương Sơn, phân tích các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất mô hình tổ chức phù hợp nhằm nâng cao năng lực quản lý dự án trong giai đoạn 2016-2020. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào Ban Quản lý xây dựng cơ bản huyện Lương Sơn, với các dự án đầu tư xây dựng giai đoạn 2015-2017.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện mô hình tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng tại địa phương, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn ngân sách, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình, từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Theo báo cáo thống kê, Ban quản lý đang quản lý khoảng 50 dự án xây dựng với tổng mức đầu tư đa dạng, trong đó có nhiều dự án nhóm B và C theo phân loại của Luật Đầu tư công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý dự án (Project Management): Quản lý dự án là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, điều phối và kiểm soát các nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu dự án trong phạm vi thời gian, ngân sách và chất lượng đã định. Các yếu tố cốt lõi gồm phạm vi, thời gian, chi phí và chất lượng.

  • Mô hình tổ chức quản lý dự án: Bao gồm các hình thức tổ chức như Ban quản lý dự án chuyên ngành, Ban quản lý dự án khu vực, Ban quản lý dự án một dự án và hình thức thuê tổ chức tư vấn quản lý dự án. Mỗi mô hình có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với quy mô và tính chất dự án.

  • Khái niệm chính:

    • Dự án đầu tư xây dựng: Tập hợp các hoạt động sử dụng vốn để xây dựng mới, sửa chữa hoặc cải tạo công trình nhằm phát triển, duy trì và nâng cao chất lượng công trình.
    • Quản lý dự án đầu tư xây dựng: Quá trình điều hành các hoạt động dự án từ khâu chuẩn bị đầu tư đến khi hoàn thành và bàn giao công trình.
    • Nhân tố ảnh hưởng: Pháp luật, tổ chức, kinh tế và nguồn lực nhân sự là các yếu tố tác động đến hiệu quả mô hình tổ chức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Thu thập dữ liệu sơ cấp: Phỏng vấn chuyên gia, lãnh đạo Ban Quản lý xây dựng cơ bản huyện Lương Sơn và các Ban quản lý dự án khác trong tỉnh Hòa Bình để thu thập thông tin thực tế về mô hình tổ chức và hoạt động quản lý dự án.

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp, phân tích các văn bản pháp luật liên quan như Luật Xây dựng số 50/2014/QH13, Nghị định số 59/2015/NĐ-CP, Thông tư số 16/2016/TT-BXD; báo cáo thống kê dự án đầu tư xây dựng giai đoạn 2015-2017 tại huyện Lương Sơn; tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước về quản lý dự án xây dựng.

  • Phân tích định tính và định lượng: Đánh giá thực trạng mô hình tổ chức, phân tích các nhân tố ảnh hưởng, so sánh ưu nhược điểm các mô hình Ban quản lý dự án tại huyện Lương Sơn và các huyện lân cận như Kỳ Sơn, Kim Bôi.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Nghiên cứu tập trung vào Ban Quản lý xây dựng cơ bản huyện Lương Sơn với khoảng 30 cán bộ, nhân viên tham gia khảo sát và phỏng vấn sâu. Lựa chọn phương pháp phân tích SWOT và so sánh mô hình để đề xuất giải pháp phù hợp.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến 2017, tập trung vào giai đoạn quản lý dự án đầu tư xây dựng giai đoạn 2015-2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mô hình tổ chức hiện tại còn nhiều hạn chế: Ban Quản lý xây dựng cơ bản huyện Lương Sơn hiện có cơ cấu gồm Giám đốc, hai Phó Giám đốc và các phòng chuyên môn như Kế hoạch - Tài vụ, Hành chính - Tổng hợp, Phòng quản lý dự án. Tuy nhiên, quyền lực tập trung chủ yếu vào Giám đốc, thiếu sự tham mưu hiệu quả từ các Phó Giám đốc, dẫn đến giảm tính khách quan và linh hoạt trong quản lý. Khoảng 70% cán bộ phản ánh sự thiếu phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban.

  2. Ảnh hưởng của nhân tố pháp luật và tổ chức: Việc Ban quản lý vẫn áp dụng mô hình tổ chức dựa trên các quy định cũ, chưa cập nhật đầy đủ các văn bản pháp luật mới như Luật Xây dựng 2014 và Nghị định 59/2015/NĐ-CP, làm hạn chế tính chuyên nghiệp và hiệu quả quản lý dự án. Khoảng 60% cán bộ cho biết chưa được đào tạo đầy đủ về các quy định pháp luật mới.

  3. Nguồn lực nhân sự chưa đáp ứng yêu cầu: Ban còn thiếu cán bộ có trình độ chuyên môn về xây dựng, đặc biệt là kỹ sư xây dựng, trong khi bộ phận kế toán và thủ quỹ lại thừa nhân sự. Khoảng 40% nhân sự có tuổi đời trẻ, kinh nghiệm còn hạn chế, ảnh hưởng đến năng lực quản lý dự án.

  4. Tồn tại trong công tác phối hợp với các đơn vị liên quan: Công tác giải phóng mặt bằng là nguyên nhân chính gây chậm tiến độ các dự án, do sự phối hợp chưa đồng bộ giữa Ban quản lý dự án và các phòng ban của huyện, cũng như sự chưa đồng thuận của người dân. Theo báo cáo, khoảng 30% dự án bị chậm tiến độ do vướng mắc giải phóng mặt bằng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ việc mô hình tổ chức chưa phù hợp với quy định pháp luật hiện hành và chưa phát huy được vai trò của các Phó Giám đốc trong quản lý chuyên môn. So sánh với mô hình Ban Quản lý xây dựng cơ bản huyện Kỳ Sơn và Kim Bôi, hai huyện này có cơ cấu tổ chức tương tự nhưng có sự phân công rõ ràng hơn giữa các Phó Giám đốc, giúp nâng cao hiệu quả quản lý dự án.

Nguồn lực nhân sự chưa cân đối giữa các phòng ban và thiếu cán bộ chuyên môn xây dựng là điểm yếu chung của các Ban quản lý dự án cấp huyện, ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ dự án. Việc phối hợp với các đơn vị liên quan như Phòng Tài chính - Kế hoạch, Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn còn hạn chế, đặc biệt trong công tác giải phóng mặt bằng, là nguyên nhân phổ biến gây chậm tiến độ dự án trên toàn tỉnh.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ cán bộ theo chuyên môn và biểu đồ tròn phân bố nguyên nhân chậm tiến độ dự án, giúp minh họa rõ ràng các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải tổ mô hình tổ chức Ban Quản lý xây dựng cơ bản: Phân quyền rõ ràng cho các Phó Giám đốc phụ trách từng phòng ban chuyên môn nhằm tăng cường tính chuyên nghiệp và giảm tải cho Giám đốc. Thời gian thực hiện: trong năm 2018. Chủ thể thực hiện: UBND huyện phối hợp Ban Quản lý xây dựng cơ bản.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo về quản lý dự án, pháp luật xây dựng mới và kỹ năng chuyên môn cho cán bộ, đặc biệt là bổ sung nhân sự có chuyên môn xây dựng. Mục tiêu nâng tỷ lệ cán bộ có chứng chỉ hành nghề xây dựng lên trên 60% trong năm 2019. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý xây dựng cơ bản phối hợp với các trường đại học, trung tâm đào tạo.

  3. Xây dựng quy chế phối hợp liên ngành: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa Ban Quản lý dự án với các phòng ban liên quan trong công tác giải phóng mặt bằng và các thủ tục hành chính nhằm rút ngắn thời gian giải quyết. Thời gian thực hiện: quý 2 năm 2018. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, Ban Quản lý xây dựng cơ bản, các phòng ban liên quan.

  4. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án: Triển khai phần mềm quản lý dự án để theo dõi tiến độ, chi phí và chất lượng công trình, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý. Mục tiêu hoàn thành trong năm 2019. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý xây dựng cơ bản phối hợp với Sở Thông tin và Truyền thông tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Lãnh đạo và cán bộ Ban Quản lý xây dựng cơ bản các huyện: Nhận diện các điểm mạnh, hạn chế trong mô hình tổ chức và áp dụng các giải pháp nâng cao năng lực quản lý dự án.

  2. Cán bộ quản lý dự án tại các sở, ngành liên quan: Hiểu rõ cơ chế phối hợp và vai trò của Ban quản lý dự án trong quản lý đầu tư xây dựng công trình.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, quản lý dự án: Tài liệu tham khảo về lý thuyết, thực trạng và phương pháp nghiên cứu mô hình tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng.

  4. Các cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư công và xây dựng: Căn cứ để hoàn thiện chính sách, quy định về tổ chức và quản lý Ban quản lý dự án cấp huyện, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mô hình tổ chức Ban Quản lý xây dựng cơ bản huyện Lương Sơn hiện nay có những điểm mạnh gì?
    Mô hình có cơ cấu rõ ràng với Giám đốc và hai Phó Giám đốc, các phòng ban chuyên môn được phân công nhiệm vụ cụ thể, giúp quản lý dự án theo kế hoạch hàng năm. Ví dụ, việc phân công Phó Giám đốc phụ trách từng phòng giúp giảm tải cho Giám đốc.

  2. Nguyên nhân chính gây chậm tiến độ các dự án đầu tư xây dựng tại huyện Lương Sơn là gì?
    Công tác giải phóng mặt bằng còn nhiều vướng mắc do phối hợp chưa chặt chẽ giữa Ban quản lý dự án và các phòng ban liên quan, cũng như sự chưa đồng thuận của người dân. Khoảng 30% dự án bị ảnh hưởng bởi vấn đề này.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý dự án của Ban Quản lý xây dựng cơ bản?
    Cần cải tổ mô hình tổ chức, tăng cường đào tạo cán bộ, xây dựng quy chế phối hợp liên ngành và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án. Ví dụ, đào tạo chuyên sâu về pháp luật xây dựng giúp cán bộ nắm vững quy định mới.

  4. Vai trò của pháp luật trong quản lý dự án đầu tư xây dựng là gì?
    Pháp luật quy định rõ trách nhiệm, quyền hạn của các bên liên quan, đảm bảo dự án thực hiện đúng tiến độ, chất lượng và tiết kiệm chi phí. Việc tuân thủ Luật Xây dựng 2014 và các nghị định hướng dẫn là điều kiện tiên quyết.

  5. Có những hình thức tổ chức quản lý dự án đầu tư xây dựng nào phổ biến hiện nay?
    Ba hình thức chính gồm: Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng một dự án, Ban quản lý dự án chuyên ngành/khu vực và thuê tổ chức tư vấn quản lý dự án. Mỗi hình thức phù hợp với quy mô và tính chất dự án khác nhau.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích thực trạng mô hình tổ chức Ban Quản lý xây dựng cơ bản huyện Lương Sơn, chỉ ra các tồn tại về cơ cấu tổ chức, nguồn lực và phối hợp liên ngành.
  • Đã đánh giá tác động của các nhân tố pháp luật, tổ chức, kinh tế và nguồn lực đến hiệu quả quản lý dự án.
  • Đề xuất mô hình tổ chức mới với phân quyền rõ ràng, tăng cường đào tạo, xây dựng quy chế phối hợp và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng trong giai đoạn 2018-2020 nhằm nâng cao năng lực quản lý dự án tại huyện Lương Sơn và các địa phương tương tự.
  • Khuyến khích các cơ quan quản lý, Ban quản lý dự án và nhà nghiên cứu tham khảo để hoàn thiện công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng công trình.

Hành động tiếp theo: UBND huyện và Ban Quản lý xây dựng cơ bản cần triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn.