Tổng quan nghiên cứu

Ngành chế biến thủy sản xuất khẩu tại Bình Định đóng vai trò quan trọng trong cơ cấu kinh tế tỉnh với kim ngạch xuất khẩu tăng trưởng trung bình 5,4%/năm, chiếm khoảng 10% tổng kim ngạch xuất khẩu của tỉnh. Tuy nhiên, trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu và yêu cầu hội nhập, các doanh nghiệp trong ngành đang đối mặt với nhiều thách thức như chi phí đầu vào biến động, rào cản thương mại kỹ thuật và yêu cầu khắt khe về chất lượng sản phẩm. Việc đánh giá thành quả hoạt động dựa trên các chỉ số tài chính truyền thống không còn phù hợp, đòi hỏi áp dụng các phương pháp quản trị hiện đại, toàn diện hơn.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vận dụng phương pháp Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) nhằm nâng cao hiệu quả triển khai chiến lược kinh doanh của ngành chế biến thủy sản xuất khẩu Bình Định. Nghiên cứu khảo sát thực trạng đánh giá thành quả hoạt động năm 2016 tại ba doanh nghiệp tiêu biểu, đồng thời đề xuất giải pháp phát triển bền vững cho ngành. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu tại Bình Định trong giai đoạn năm 2015-2017.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp công cụ đánh giá toàn diện, giúp doanh nghiệp chuyển đổi chiến lược thành hành động cụ thể, đồng thời góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững ngành chế biến thủy sản xuất khẩu Bình Định.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Phương pháp Thẻ điểm cân bằng (Balanced Scorecard - BSC) được phát triển bởi Robert Kaplan và David Norton từ đầu những năm 1990, nhằm khắc phục hạn chế của các chỉ số tài chính truyền thống trong đánh giá hiệu quả hoạt động doanh nghiệp. BSC xây dựng hệ thống đo lường thành quả hoạt động dựa trên bốn khía cạnh chính: tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển.

  • Khía cạnh tài chính: Đo lường hiệu quả tài chính như doanh thu, lợi nhuận, chi phí, tỷ suất sinh lời (ROA, ROE) nhằm phản ánh kết quả kinh doanh và khả năng tạo giá trị cho cổ đông.
  • Khía cạnh khách hàng: Đánh giá sự hài lòng, trung thành, thị phần và giá trị khách hàng, giúp doanh nghiệp định hướng phát triển sản phẩm và dịch vụ phù hợp với nhu cầu thị trường.
  • Khía cạnh quy trình nội bộ: Tập trung vào hiệu quả các quy trình sản xuất, quản lý, đổi mới và dịch vụ hậu mãi, đảm bảo đáp ứng yêu cầu khách hàng và mục tiêu tài chính.
  • Khía cạnh học hỏi và phát triển: Đánh giá năng lực nhân sự, hệ thống thông tin và văn hóa tổ chức, tạo nền tảng cho sự cải tiến liên tục và phát triển bền vững.

BSC không chỉ là công cụ đo lường mà còn là hệ thống quản trị chiến lược giúp liên kết mục tiêu chiến lược với hoạt động thực tiễn, tăng cường sự cam kết của nhân viên và cải thiện hiệu quả tổ chức.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập và phân tích số liệu định lượng từ ba doanh nghiệp chế biến thủy sản xuất khẩu tiêu biểu tại Bình Định: Công ty CP Thủy sản Bình Định, Công ty CP Thực phẩm Xuất nhập khẩu Lam Sơn và Công ty CP Đông lạnh Quy Nhơn. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các báo cáo tài chính năm 2015-2016, các tài liệu nội bộ và khảo sát phỏng vấn chuyên gia quản lý tại các doanh nghiệp.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp chọn mẫu thuận tiện và chuyên gia nhằm đảm bảo thu thập được dữ liệu chính xác, phản ánh thực trạng hoạt động. Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, so sánh biến động các chỉ tiêu tài chính, chi phí, lợi nhuận và áp dụng mô hình BSC để đánh giá thành quả hoạt động theo bốn khía cạnh.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2015 đến 2017, trong đó năm 2016 là năm trọng tâm đánh giá thực trạng và năm 2017 tập trung xây dựng và vận dụng thẻ điểm cân bằng trong quản lý chiến lược.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng doanh thu và biến động chi phí: Doanh thu thuần của các doanh nghiệp trong ngành có sự biến động rõ rệt qua hai năm 2015-2016. Ví dụ, Công ty CP Thủy sản Bình Định đạt doanh thu thuần năm 2016 là 1.078 tỷ đồng, tăng 23,95% so với năm 2015. Tuy nhiên, chi phí sản xuất chiếm tỷ trọng cao, với giá vốn hàng bán chiếm khoảng 93-97% doanh thu, làm giảm lợi nhuận biên.

  2. Khả năng sinh lời giảm sút: Các chỉ tiêu ROA và ROE của các doanh nghiệp đều có xu hướng giảm trong năm 2016 so với 2015. Lợi nhuận thuần từ hoạt động kinh doanh của Công ty CP Đông lạnh Quy Nhơn giảm 83,02%, cho thấy áp lực cạnh tranh và chi phí tăng cao ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.

  3. Thực trạng áp dụng phương pháp đánh giá thành quả: Các doanh nghiệp chủ yếu tập trung vào các chỉ số tài chính truyền thống, chưa áp dụng đầy đủ các khía cạnh phi tài chính như khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. Việc thiếu hệ thống đo lường toàn diện dẫn đến khó khăn trong việc đánh giá chính xác hiệu quả hoạt động và triển khai chiến lược.

  4. Tiềm năng ứng dụng BSC: Việc vận dụng BSC giúp các doanh nghiệp xây dựng bản đồ chiến lược rõ ràng, liên kết các mục tiêu tài chính với các yếu tố khách hàng, quy trình và phát triển nguồn nhân lực. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho việc giám sát, đánh giá và điều chỉnh chiến lược kịp thời, nâng cao năng lực cạnh tranh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của sự giảm sút lợi nhuận và hiệu quả hoạt động là do chi phí đầu vào tăng, cạnh tranh gay gắt trên thị trường xuất khẩu và các rào cản kỹ thuật từ các nước nhập khẩu. So với các nghiên cứu trong ngành dịch vụ và sản xuất khác, ngành chế biến thủy sản Bình Định còn hạn chế trong việc áp dụng các công cụ quản trị hiện đại như BSC, dẫn đến việc đánh giá thành quả hoạt động chưa toàn diện.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh doanh thu, chi phí và lợi nhuận qua các năm, cũng như bảng tổng hợp các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính theo bốn khía cạnh của BSC. Việc áp dụng BSC không chỉ giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả tài chính mà còn nâng cao sự hài lòng khách hàng, cải tiến quy trình và phát triển nguồn nhân lực, từ đó tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và triển khai hệ thống BSC toàn diện: Các doanh nghiệp cần thiết lập hệ thống thẻ điểm cân bằng với các mục tiêu và chỉ số đo lường cụ thể cho bốn khía cạnh tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do ban lãnh đạo và phòng kế hoạch chiến lược chủ trì.

  2. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Đầu tư vào đào tạo kỹ năng, nâng cao năng lực quản lý và kỹ thuật cho cán bộ công nhân viên nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới và cải tiến liên tục. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhân viên được đào tạo lên ít nhất 80% trong 2 năm tới.

  3. Cải tiến quy trình sản xuất và quản lý chất lượng: Áp dụng các công cụ quản lý hiện đại để tối ưu hóa quy trình, giảm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm, đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế. Thực hiện đánh giá và cải tiến định kỳ hàng quý.

  4. Tăng cường quản lý khách hàng và thị trường: Xây dựng hệ thống thu thập phản hồi khách hàng, phân tích thị trường để phát triển sản phẩm phù hợp, nâng cao sự hài lòng và trung thành khách hàng. Mục tiêu tăng thị phần xuất khẩu ít nhất 5% trong 3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý doanh nghiệp chế biến thủy sản: Nhận diện các công cụ quản trị hiện đại, áp dụng BSC để nâng cao hiệu quả hoạt động và thực thi chiến lược.

  2. Chuyên gia tư vấn quản trị và chiến lược: Cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn vận dụng BSC trong ngành chế biến thủy sản, hỗ trợ xây dựng hệ thống đo lường hiệu quả.

  3. Sinh viên và học viên cao học chuyên ngành quản trị kinh doanh, quản lý công nghiệp: Tài liệu tham khảo về ứng dụng mô hình quản trị chiến lược trong doanh nghiệp sản xuất xuất khẩu.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và tổ chức phát triển ngành thủy sản: Tham khảo để xây dựng chính sách hỗ trợ doanh nghiệp áp dụng công cụ quản trị hiện đại, nâng cao năng lực cạnh tranh ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. BSC là gì và tại sao cần áp dụng trong ngành chế biến thủy sản?
    BSC là hệ thống đo lường thành quả hoạt động toàn diện dựa trên bốn khía cạnh: tài chính, khách hàng, quy trình nội bộ và học hỏi phát triển. Áp dụng BSC giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả không chỉ dựa trên tài chính mà còn các yếu tố quan trọng khác, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

  2. Các khía cạnh chính của BSC gồm những gì?
    Bốn khía cạnh chính là: tài chính (doanh thu, lợi nhuận), khách hàng (hài lòng, trung thành), quy trình nội bộ (hiệu quả sản xuất, đổi mới) và học hỏi phát triển (đào tạo nhân viên, văn hóa tổ chức).

  3. Làm thế nào để xây dựng bản đồ chiến lược theo BSC?
    Bản đồ chiến lược được xây dựng dựa trên sứ mệnh, tầm nhìn và chiến lược của doanh nghiệp, xác định các mục tiêu chiến lược trong từng khía cạnh và mối quan hệ nhân quả giữa chúng, giúp chuyển đổi chiến lược thành hành động cụ thể.

  4. Phương pháp nghiên cứu trong luận văn này là gì?
    Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp phân tích số liệu tài chính và phi tài chính từ ba doanh nghiệp tiêu biểu, thu thập dữ liệu sơ cấp qua phỏng vấn chuyên gia và dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính, tài liệu nội bộ.

  5. Lợi ích cụ thể khi áp dụng BSC cho doanh nghiệp chế biến thủy sản Bình Định?
    BSC giúp doanh nghiệp xác định rõ mục tiêu chiến lược, đo lường hiệu quả toàn diện, tăng cường sự cam kết của nhân viên, cải tiến quy trình và nâng cao sự hài lòng khách hàng, từ đó nâng cao hiệu quả kinh doanh và khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Kết luận

  • Phương pháp Thẻ điểm cân bằng (BSC) là công cụ quản trị chiến lược toàn diện, giúp doanh nghiệp chuyển đổi tầm nhìn và chiến lược thành các mục tiêu và chỉ số đo lường cụ thể trên bốn khía cạnh chính.
  • Ngành chế biến thủy sản xuất khẩu Bình Định có tiềm năng phát triển lớn nhưng đang đối mặt với nhiều thách thức về chi phí, cạnh tranh và quản trị hiệu quả.
  • Thực trạng cho thấy các doanh nghiệp chủ yếu sử dụng các chỉ số tài chính truyền thống, chưa áp dụng đầy đủ các công cụ quản trị hiện đại như BSC.
  • Vận dụng BSC giúp doanh nghiệp xây dựng hệ thống đo lường toàn diện, nâng cao hiệu quả hoạt động, cải tiến quy trình và phát triển nguồn nhân lực.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung xây dựng hệ thống BSC, đào tạo nhân sự, cải tiến quy trình và tăng cường quản lý khách hàng để nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững ngành chế biến thủy sản xuất khẩu Bình Định.

Hãy bắt đầu áp dụng Thẻ điểm cân bằng ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả quản trị và phát triển doanh nghiệp bền vững trong môi trường cạnh tranh toàn cầu!