Luận Văn Thạc Sĩ: Tìm Hiểu Tri Thức Bản Địa Trong Việc Sử Dụng Thực Vật Làm Thuốc Của Đồng Bào Dân Tộc Mông Tại Xã Cán Tỷ, Huyện Quản Bạ, Tỉnh Hà Giang

• Tác giả: Dương Minh Xuân
• Người hướng dẫn: ThS. Nguyễn Việt Hưng
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Nông lâm kết hợp
• Đề tài: Tìm Hiểu Tri Thức Bản Địa Trong Việc Sử Dụng Các Loài Thực Vật Làm Thuốc Của Đồng Bào Dân Tộc Mông Tại Xã Cán Tỷ - Huyện Quản Bạ - Tỉnh Hà Giang
• Loại tài liệu: khóa luận tốt nghiệp
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CẢM ƠN
• DANH MỤC CÁC BẢNG
• DANH MỤC MẪU BIỂU
• DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT
• 1. PHẦN 1: MỞ ĐẦU
• 1.1. Đặt vấn đề
• 1.2. Mục đích nghiên cứu
• 1.3. Mục tiêu nghiên cứu
• 1.4. Ý nghĩa của khóa luận
• 1.4.1. Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học
• 1.4.2. Ý nghĩa trong thực tiễn và sản xuất
• 2. PHẦN 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 2.1. Cơ sở khoa học
• 2.2. Tình hình nghiên cứu và sử dụng thực vật làm thuốc trên Thế giới và ở Việt Nam
• 2.2.1. Trên thế giới
• 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của chuyên đề
• 3.2. Địa điểm, thời gian tiến hành
• 3.3. Nội dung nghiên cứu
• 3.4. Phương pháp nghiên cứu
• 3.4.1. Phương pháp thu thập thông tin
• 3.4.2. Phương pháp ngoại nghiệp
• 3.4.3. Phương pháp nội nghiệp
• 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 4.1. Tình hình sử dụng và khai thác các loài thực vật làm thuốc tại xã Cán Tỷ - huyện Quản Bạ - tỉnh Hà Giang
• 4.1.1. Tình hình chung
• 4.1.2. Hiện trạng khai thác, sử dụng và chế biến cây thuốc
• 4.1.3. Đặc điểm hình thái và sinh thái một số cây thuốc tiêu biểu được người Mông sử dụng làm thuốc tại xã Cán Tỷ - huyện Quản Bạ - tỉnh Hà Giang
• 4.1.4. Một số bài thuốc của người Mông tại xã Cán Tỷ - huyện Quản Bạ - tỉnh Hà Giang
• 4.2. Nguồn gốc của những loài thực vật rừng làm thuốc
• 4.3. Nguyên nhân suy giảm nguồn tài nguyên cây thuốc, đề xuất giải pháp bảo tồn và phát triển
• 4.3.1. Nguyên nhân suy giảm nguồn tài nguyên cây thuốc
• 4.3.2. Đề xuất một số giải pháp bảo tồn và phát triển
• 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ

I. Giới thiệu và mục đích nghiên cứu

Luận văn thạc sĩ này tập trung vào việc tìm hiểu tri thức bản địa của người Mông tại Hà Giang trong việc sử dụng thực vật làm thuốc. Mục đích chính là bảo tồn và phát triển nguồn gen cây thuốc, đồng thời ghi nhận các bài thuốc dân gian có giá trị. Nghiên cứu này nhằm đánh giá hiện trạng sử dụng thực vật làm thuốc, xây dựng danh lục các loài cây thuốc, và đề xuất giải pháp bảo tồn bền vững.

1.1. Bối cảnh và ý nghĩa

Tri thức bản địa là một phần quan trọng của văn hóa bản địa, phản ánh mối quan hệ giữa cộng đồng và môi trường tự nhiên. Nghiên cứu này không chỉ có ý nghĩa trong dân tộc học mà còn góp phần vào bảo tồn văn hóa và đa dạng sinh học. Việc sử dụng thảo dược trong y học cổ truyền của người Mông là một kho tàng kiến thức cần được bảo tồn và phát huy.

1.2. Mục tiêu cụ thể

Nghiên cứu nhằm đánh giá hiện trạng sử dụng thực vật làm thuốc, xây dựng danh lục các loài cây thuốc, và lựa chọn các bài thuốc quan trọng để bảo tồn. Đồng thời, nghiên cứu cũng tìm hiểu các phương pháp chữa bệnh truyền thống của người Mông, từ đó đề xuất giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững.

II. Tổng quan tài liệu và cơ sở khoa học

Nghiên cứu này dựa trên cơ sở khoa học về tri thức bản địa và y học cổ truyền. Các tài liệu tham khảo bao gồm các nghiên cứu về thực vật làm thuốc trên thế giới và ở Việt Nam, đặc biệt là các nghiên cứu về dân tộc học và bảo tồn văn hóa. Nghiên cứu cũng tham khảo các tài liệu về đa dạng sinh học và tài nguyên thiên nhiên tại Hà Giang.

2.1. Nghiên cứu trên thế giới

Trên thế giới, tri thức bản địa đã được sử dụng rộng rãi trong các nghiên cứu về thực vật dân tộc học. Các nghiên cứu tại Trung Quốc, Ấn Độ, và các nước Đông Nam Á đã chỉ ra giá trị của thảo dược trong y học cổ truyền. Các bài thuốc dân gian đã được ghi nhận và ứng dụng trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng.

2.2. Nghiên cứu tại Việt Nam

Tại Việt Nam, thực vật làm thuốc đã được nghiên cứu và sử dụng từ lâu đời. Các nghiên cứu về y học cổ truyền và dân tộc học đã ghi nhận nhiều bài thuốc dân gian của các dân tộc thiểu số, trong đó có người Mông. Nghiên cứu này kế thừa các kết quả từ những nghiên cứu trước đó để tiếp tục phát triển và bảo tồn.

III. Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng các phương pháp nghiên cứu dân tộc học, bao gồm thu thập thông tin từ cộng đồng, điều tra thực địa, và phân tích dữ liệu. Các phương pháp này giúp ghi nhận chính xác tri thức bản địa và kiến thức dân gian về sử dụng thực vật làm thuốc của người Mông tại Hà Giang.

3.1. Thu thập thông tin

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phỏng vấn và điều tra thực địa để thu thập thông tin từ cộng đồng người Mông. Các thông tin về cây thuốc, bài thuốc, và phương pháp chữa bệnh được ghi nhận và phân tích.

3.2. Phân tích dữ liệu

Dữ liệu thu thập được phân tích để xác định các loài thực vật làm thuốc phổ biến, các bài thuốc quan trọng, và hiện trạng sử dụng. Kết quả phân tích là cơ sở để đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững.

IV. Kết quả nghiên cứu

Nghiên cứu đã ghi nhận được nhiều loài thực vật làm thuốc được người Mông sử dụng, cùng với các bài thuốc dân gian có giá trị. Kết quả cũng chỉ ra hiện trạng khai thác và sử dụng tài nguyên thiên nhiên, từ đó đề xuất các giải pháp bảo tồn và phát triển bền vững.

4.1. Danh lục cây thuốc

Nghiên cứu đã xây dựng được danh lục các loài thực vật làm thuốc được người Mông sử dụng. Các loài cây này được phân loại theo công dụng và phương pháp sử dụng trong y học cổ truyền.

4.2. Bài thuốc dân gian

Nghiên cứu đã ghi nhận nhiều bài thuốc dân gian của người Mông, sử dụng các bộ phận khác nhau của cây như rễ, thân, lá, hoa, và quả. Các bài thuốc này được đánh giá cao về hiệu quả và an toàn trong sử dụng.

V. Kết luận và đề xuất

Nghiên cứu đã khẳng định giá trị của tri thức bản địa trong việc sử dụng thực vật làm thuốc của người Mông tại Hà Giang. Các kết quả nghiên cứu là cơ sở quan trọng để bảo tồn và phát triển bền vững nguồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa bản địa.

5.1. Giải pháp bảo tồn

Nghiên cứu đề xuất các giải pháp bảo tồn thực vật làm thuốc, bao gồm việc gây trồng và quản lý bền vững nguồn tài nguyên. Các giải pháp này nhằm đảm bảo sự phát triển lâu dài của đa dạng sinh học và văn hóa bản địa.

5.2. Phát triển bền vững

Nghiên cứu cũng đề xuất các giải pháp phát triển bền vững, bao gồm việc nâng cao nhận thức của cộng đồng về giá trị của thảo dược và tri thức bản địa. Các giải pháp này góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.