Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam sau hơn 20 năm đổi mới, công tác đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống và thúc đẩy các ngành kinh tế khác phát triển. Theo báo cáo của ngành, các dự án đầu tư xây dựng công trình chiếm tỷ trọng lớn trong tổng vốn đầu tư công, đòi hỏi quản trị chi phí hiệu quả để tránh lãng phí và thất thoát vốn. Dự án nâng cấp cải tạo tuyến đường 25 huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng, với tổng mức đầu tư khoảng 134 tỷ đồng, là một ví dụ điển hình cho nhu cầu quản trị chi phí trong các dự án xây dựng công trình giao thông cấp IV đồng bằng.

Tuyến đường dài gần 7,6 km, nối thị trấn Tiên Lãng với Quốc lộ 10, đã xuống cấp nghiêm trọng từ năm 2009, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn giao thông và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng quản trị chi phí dự án này, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, đảm bảo dự án hoàn thành đúng ngân sách và tiến độ. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản trị chi phí trong giai đoạn chuẩn bị, thực hiện và kết thúc dự án tại huyện Tiên Lãng, trong giai đoạn 2016-2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc tối ưu hóa chi phí đầu tư xây dựng công trình giao thông, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước và phát triển bền vững hạ tầng giao thông địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng các lý thuyết quản trị chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình, trong đó có:

  • Lý thuyết quản trị chi phí dự án: Quản trị chi phí là tập hợp các biện pháp nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt, bao gồm quản lý phạm vi, chất lượng, thời gian và chi phí. Quản trị chi phí dự án xây dựng có đặc thù do tính đơn chiếc, quy mô lớn, kết cấu phức tạp và nhiều chủ thể tham gia.

  • Mô hình tổng mức đầu tư xây dựng công trình: Tổng mức đầu tư được xác định qua các thành phần chi phí gồm chi phí xây dựng, thiết bị, bồi thường giải phóng mặt bằng, quản lý dự án, tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí khác và chi phí dự phòng. Mô hình này được áp dụng theo Thông tư 06/2016/TT-BXD của Bộ Xây dựng.

  • Khái niệm và nguyên tắc quản lý chi phí đầu tư xây dựng: Quản lý chi phí phải bảo đảm mục tiêu, hiệu quả dự án, phù hợp với các giai đoạn đầu tư, các bước thiết kế, loại nguồn vốn và quy định pháp luật. Nguyên tắc quản lý chi phí bao gồm tính đúng, đủ, phù hợp với thời gian xây dựng và sự kiểm soát chặt chẽ của Nhà nước.

Các khái niệm chính bao gồm: chi phí xây dựng, chi phí thiết bị, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí dự phòng và các nhân tố ảnh hưởng đến giá thành và quản trị chi phí dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, thống kê số liệu thực tế từ dự án nâng cấp cải tạo tuyến đường 25 huyện Tiên Lãng, thành phố Hải Phòng. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm các báo cáo dự toán, quyết toán, hồ sơ nghiệm thu, các văn bản pháp luật liên quan và ý kiến phỏng vấn lãnh đạo, chuyên viên Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Tiên Lãng.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào các tài liệu và đối tượng có liên quan trực tiếp đến công tác quản trị chi phí dự án. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp đối chiếu với văn bản pháp quy, so sánh số liệu dự toán và thực tế, đánh giá hiệu quả quản lý chi phí qua các giai đoạn dự án.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2018, bao gồm giai đoạn chuẩn bị đầu tư, triển khai thi công và nghiệm thu, quyết toán dự án.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổng mức đầu tư và phân bổ chi phí hợp lý: Tổng mức đầu tư dự án là 134 tỷ đồng, trong đó chi phí xây dựng chiếm khoảng 64% (86 tỷ đồng), chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng chiếm 9% (12 tỷ đồng), chi phí quản lý dự án và tư vấn đầu tư xây dựng chiếm 3,7% (4 tỷ đồng), chi phí dự phòng chiếm 18,7% (25 tỷ đồng). Việc phân bổ chi phí theo các khoản mục phù hợp với quy định của Bộ Xây dựng và đảm bảo tính khả thi của dự án.

  2. Quy trình quản trị chi phí được thực hiện chặt chẽ: Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Tiên Lãng đã xây dựng và áp dụng các quy trình quản lý chi phí từ giai đoạn chuẩn bị đầu tư đến nghiệm thu, thanh toán và quyết toán vốn đầu tư. Quy trình bồi thường giải phóng mặt bằng được thực hiện nhanh chóng, không gây ảnh hưởng đến tiến độ thi công.

  3. Kiểm soát chi phí trong đấu thầu và thi công hiệu quả: Giá trị các gói thầu trúng thầu đều thấp hơn giá dự thầu ban đầu, giảm thất thu cho nhà nước. Ví dụ, gói thầu tư vấn lập thiết kế bản vẽ thi công và dự toán giảm khoảng 1% so với giá dự thầu. Công tác nghiệm thu, thanh toán khối lượng hoàn thành được thực hiện đúng quy định, chi phí phát sinh được thẩm định kỹ lưỡng trước khi phê duyệt.

  4. Khó khăn và tồn tại trong quản trị chi phí: Một số khó khăn gồm năng lực quản lý chi phí của chủ đầu tư còn hạn chế, thiếu bộ phận chuyên trách quản lý chi phí dự án; tiến độ giải phóng mặt bằng có thể gây ứ đọng vốn; rủi ro phát sinh trong thi công do thiên tai, sai sót kỹ thuật; và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên liên quan.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy việc quản trị chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình nâng cấp cải tạo tuyến đường 25 huyện Tiên Lãng đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ và trong phạm vi ngân sách. Việc phân bổ chi phí hợp lý theo các khoản mục giúp kiểm soát tốt các nguồn lực tài chính, giảm thiểu lãng phí.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây dựng, tỷ lệ chi phí quản lý dự án và tư vấn đầu tư chiếm khoảng 3-5% tổng mức đầu tư là phù hợp, thể hiện sự tuân thủ các quy định pháp luật và tiêu chuẩn ngành. Việc áp dụng phần mềm lập dự toán và quy trình nghiệm thu thanh toán chặt chẽ giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.

Tuy nhiên, những tồn tại về năng lực quản lý chi phí và rủi ro phát sinh trong thi công là những thách thức cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí trong các dự án tương lai. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bổ chi phí theo khoản mục và bảng so sánh giá trị gói thầu dự kiến và thực tế để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện bộ máy tổ chức quản lý chi phí dự án: Động viên Ban Quản lý dự án huyện Tiên Lãng thành lập bộ phận chuyên trách quản lý chi phí với đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao, nhằm nâng cao năng lực quản trị chi phí. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng.

  2. Xây dựng và cập nhật quy trình quản lý chi phí đồng bộ: Rà soát, hoàn thiện các quy trình, biểu mẫu quản lý chi phí, đảm bảo tính minh bạch, hiệu quả và phù hợp với các quy định pháp luật mới nhất. Chủ thể thực hiện là Ban Quản lý dự án phối hợp với các sở ngành, hoàn thành trong 6 tháng.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí: Áp dụng phần mềm quản lý dự án và lập dự toán hiện đại để nâng cao độ chính xác, tiết kiệm thời gian và chi phí. Đào tạo cán bộ sử dụng phần mềm hiệu quả. Thời gian triển khai trong 9 tháng.

  4. Nâng cao năng lực và phối hợp giữa các bên liên quan: Tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo nâng cao năng lực quản lý chi phí cho chủ đầu tư, nhà thầu và tư vấn. Đồng thời tăng cường phối hợp giữa các bên để xử lý kịp thời các phát sinh, rủi ro trong quá trình thi công. Thời gian thực hiện liên tục trong suốt dự án.

  5. Tăng cường kiểm soát chi phí phát sinh và rủi ro thi công: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ các chi phí phát sinh, đánh giá rủi ro và có phương án ứng phó kịp thời nhằm hạn chế tối đa lãng phí và thất thoát vốn. Chủ thể thực hiện là Ban Quản lý dự án và đơn vị tư vấn giám sát, áp dụng ngay từ giai đoạn thi công.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Chủ đầu tư các dự án xây dựng công trình giao thông: Luận văn cung cấp cơ sở lý thuyết và thực tiễn quản trị chi phí, giúp chủ đầu tư nâng cao hiệu quả quản lý vốn, giảm thiểu rủi ro tài chính và đảm bảo tiến độ dự án.

  2. Ban Quản lý dự án và các cơ quan quản lý nhà nước: Tài liệu hữu ích để hoàn thiện quy trình, biểu mẫu quản lý chi phí, đồng thời nâng cao năng lực tổ chức và kiểm soát chi phí trong các dự án đầu tư công.

  3. Nhà thầu thi công và tư vấn xây dựng: Giúp hiểu rõ các yêu cầu, quy trình quản lý chi phí từ phía chủ đầu tư, từ đó phối hợp hiệu quả, kiểm soát chi phí phát sinh và nâng cao chất lượng thi công.

  4. Sinh viên, nghiên cứu sinh và chuyên gia trong lĩnh vực quản trị dự án, quản lý xây dựng: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về quản trị chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình, đồng thời có ví dụ thực tế từ dự án nâng cấp cải tạo tuyến đường 25 huyện Tiên Lãng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản trị chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình là gì?
    Quản trị chi phí dự án là tập hợp các biện pháp nhằm đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách được duyệt, bao gồm lập dự toán, kiểm soát chi phí phát sinh và quyết toán vốn đầu tư. Ví dụ, trong dự án tuyến đường 25 Tiên Lãng, quản trị chi phí giúp kiểm soát tổng mức đầu tư 134 tỷ đồng hiệu quả.

  2. Các thành phần chi phí chính trong tổng mức đầu tư gồm những gì?
    Bao gồm chi phí xây dựng, chi phí thiết bị, chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng, chi phí quản lý dự án, chi phí tư vấn đầu tư xây dựng, chi phí khác và chi phí dự phòng. Mỗi khoản chiếm tỷ lệ khác nhau, ví dụ chi phí xây dựng chiếm khoảng 64% tổng mức đầu tư.

  3. Những khó khăn thường gặp trong quản trị chi phí dự án xây dựng là gì?
    Khó khăn gồm năng lực quản lý chi phí của chủ đầu tư còn hạn chế, tiến độ giải phóng mặt bằng chậm, rủi ro phát sinh trong thi công như thiên tai, sai sót kỹ thuật, và sự phối hợp chưa đồng bộ giữa các bên liên quan.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí dự án?
    Hoàn thiện bộ máy tổ chức quản lý chi phí, xây dựng quy trình đồng bộ, ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan là các giải pháp thiết thực.

  5. Tại sao chi phí dự phòng lại chiếm tỷ lệ lớn trong tổng mức đầu tư?
    Chi phí dự phòng bao gồm dự phòng cho khối lượng công việc phát sinh và trượt giá trong thời gian xây dựng, nhằm đảm bảo dự án có nguồn lực tài chính ứng phó với các rủi ro không lường trước được. Trong dự án tuyến đường 25, chi phí dự phòng chiếm gần 19% tổng mức đầu tư, phù hợp với tính phức tạp và quy mô dự án.

Kết luận

  • Quản trị chi phí dự án đầu tư xây dựng công trình nâng cấp cải tạo tuyến đường 25 huyện Tiên Lãng được thực hiện theo quy trình chặt chẽ, đảm bảo dự án hoàn thành trong phạm vi ngân sách 134 tỷ đồng.
  • Phân bổ chi phí hợp lý giữa các khoản mục giúp kiểm soát hiệu quả nguồn lực tài chính, giảm thiểu lãng phí và thất thoát vốn.
  • Công tác đấu thầu, nghiệm thu, thanh toán và quyết toán được thực hiện minh bạch, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi phí.
  • Một số tồn tại về năng lực quản lý chi phí và rủi ro thi công cần được khắc phục thông qua hoàn thiện tổ chức, quy trình và ứng dụng công nghệ.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản trị chi phí, tăng cường phối hợp và kiểm soát chi phí phát sinh, góp phần nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng công trình giao thông tại địa phương.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong vòng 12 tháng tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả quản trị chi phí trong các dự án tương lai.

Call to action: Các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và nhà thầu cần phối hợp chặt chẽ, áp dụng các biện pháp quản trị chi phí hiệu quả để đảm bảo thành công của các dự án đầu tư xây dựng công trình.