Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, giáo dục đóng vai trò then chốt trong việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế tri thức. Tại huyện Đắk R’Lấp, tỉnh Đắk Nông, các trường Trung học phổ thông (THPT) đã được đầu tư cơ sở vật chất và thiết bị dạy học (TBDH) tương đối đầy đủ, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác quản lý và sử dụng thiết bị. Theo khảo sát giai đoạn 2016-2019, tỷ lệ thiết bị hư hỏng chưa được bảo quản tốt, việc sử dụng TBDH trong giảng dạy chưa đạt hiệu quả tối ưu, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích cơ sở lý luận và thực trạng quản lý TBDH tại các trường THPT huyện Đắk R’Lấp, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào bốn trường THPT chính trên địa bàn huyện, khảo sát trong giai đoạn 2016-2019 và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2019-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cải thiện công tác quản lý TBDH, đồng thời hỗ trợ đổi mới phương pháp dạy học, nâng cao năng lực thực hành và sáng tạo của học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý thiết bị dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đạt được mục tiêu giáo dục. Chu trình quản lý gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra, đánh giá.

  • Lý thuyết quản lý thiết bị dạy học: Quản lý TBDH là sự tác động có tổ chức nhằm đảm bảo trang bị, sử dụng, bảo quản và thanh lý thiết bị hiệu quả, phục vụ mục tiêu dạy học. Quản lý TBDH phải tuân thủ nguyên tắc tính mục đích, tính khoa học, tính đồng bộ và tính khả thi.

Các khái niệm chính bao gồm: thiết bị dạy học, quản lý thiết bị dạy học, biện pháp quản lý, chu trình quản lý, và các chức năng quản lý giáo dục. Mối quan hệ giữa TBDH với các thành tố khác của quá trình dạy học (mục tiêu, nội dung, phương pháp, người dạy, người học) được làm rõ nhằm nhấn mạnh vai trò trung tâm của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp các tài liệu, văn bản pháp luật, các nghiên cứu trước đây về quản lý giáo dục và quản lý TBDH.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Quan sát trực tiếp, điều tra khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên thiết bị và học sinh tại bốn trường THPT huyện Đắk R’Lấp.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu thu thập được từ khảo sát với cỡ mẫu khoảng 200 người tham gia, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Các công cụ phân tích bao gồm thống kê mô tả, phân tích tỷ lệ phần trăm và so sánh mức độ nhận thức, hiệu quả quản lý TBDH.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2016 đến 2019, với đề xuất giải pháp áp dụng trong giai đoạn 2019-2025. Nguồn dữ liệu chính là số liệu thu thập từ các trường THPT, các báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Đắk Nông, cùng các văn bản pháp luật liên quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị thiết bị dạy học: Các trường THPT huyện Đắk R’Lấp có tổng số thiết bị dạy học đạt khoảng 85% so với danh mục tối thiểu theo quy định. Tuy nhiên, tỷ lệ thiết bị tự làm chiếm khoảng 15%, góp phần bổ sung thiết bị nhưng còn hạn chế về chất lượng và tính đồng bộ.

  2. Sử dụng thiết bị dạy học trong giảng dạy: Khoảng 60% giáo viên thường xuyên sử dụng TBDH trong các tiết học, trong khi 40% còn lại sử dụng ít hoặc không sử dụng do thiếu kỹ năng hoặc thời gian chuẩn bị. Học sinh đánh giá 70% tiết học có sử dụng thiết bị giúp tăng hứng thú và hiệu quả tiếp thu kiến thức.

  3. Bảo quản và sửa chữa thiết bị: Chỉ có khoảng 55% thiết bị được bảo quản đúng quy trình, còn lại bị hư hỏng do bảo quản kém hoặc thiếu kinh phí sửa chữa. Việc kiểm kê và thanh lý thiết bị chưa được thực hiện thường xuyên, dẫn đến tồn đọng thiết bị lỗi thời.

  4. Nhận thức về quản lý thiết bị: 75% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức đúng vai trò quan trọng của TBDH trong đổi mới phương pháp dạy học, nhưng chỉ 50% có kế hoạch quản lý và sử dụng thiết bị một cách bài bản và hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do công tác quản lý thiết bị chưa được quan tâm đúng mức, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận trong nhà trường và hạn chế về nguồn lực tài chính. So với một số nghiên cứu tại các địa phương khác, tỷ lệ sử dụng TBDH tại Đắk R’Lấp thấp hơn khoảng 10-15%, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý và đào tạo giáo viên.

Việc bảo quản thiết bị chưa tốt làm giảm tuổi thọ và hiệu quả sử dụng, gây lãng phí nguồn lực đầu tư. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ sử dụng và bảo quản thiết bị giữa các trường cho thấy sự chênh lệch rõ rệt, từ đó đề xuất cần có quy trình quản lý thống nhất và kiểm tra định kỳ.

Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên là yếu tố quyết định trong việc phát huy vai trò của TBDH. Do đó, việc bồi dưỡng năng lực sử dụng và quản lý thiết bị là rất cần thiết để nâng cao hiệu quả dạy học, phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực sử dụng và quản lý TBDH cho giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ hàng năm nhằm nâng cao kỹ năng sử dụng thiết bị, áp dụng các phương pháp dạy học tích cực. Chủ thể thực hiện: Sở GD&ĐT phối hợp với các trường THPT. Thời gian: 2019-2025.

  2. Xây dựng và triển khai quy trình quản lý thiết bị đồng bộ, bài bản: Bao gồm kế hoạch trang bị, sử dụng, bảo quản, kiểm kê và thanh lý thiết bị theo chu kỳ. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THPT. Thời gian: Triển khai ngay từ năm học 2019-2020.

  3. Đa dạng hóa nguồn lực đầu tư trang bị thiết bị dạy học: Khuyến khích tự làm, sưu tầm thiết bị từ nguyên vật liệu địa phương, huy động sự đóng góp của phụ huynh và cộng đồng. Chủ thể thực hiện: Nhà trường phối hợp với phụ huynh và các tổ chức xã hội. Thời gian: Liên tục trong giai đoạn 2019-2025.

  4. Tăng cường công tác bảo quản, sửa chữa và kiểm kê thiết bị: Thiết lập hệ thống sổ sách quản lý mượn trả thiết bị, định kỳ kiểm tra và sửa chữa thiết bị hư hỏng để kéo dài tuổi thọ. Chủ thể thực hiện: Bộ phận nhân viên thiết bị và Ban giám hiệu. Thời gian: Thực hiện hàng năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp quản lý thiết bị dạy học hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng quản lý nhà trường.

  2. Giáo viên các trường THPT: Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng thiết bị dạy học trong giảng dạy, góp phần đổi mới phương pháp dạy học.

  3. Nhân viên thiết bị trường học: Cung cấp kiến thức về quy trình bảo quản, sửa chữa và kiểm kê thiết bị, đảm bảo thiết bị luôn trong trạng thái tốt nhất.

  4. Các nhà hoạch định chính sách giáo dục: Tham khảo để xây dựng các chính sách, quy định phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng thiết bị dạy học trong các trường phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý thiết bị dạy học lại quan trọng trong trường THPT?
    Quản lý thiết bị dạy học giúp đảm bảo thiết bị được trang bị đầy đủ, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học, hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý thiết bị dạy học tại huyện Đắk R’Lấp là gì?
    Khó khăn gồm thiếu kinh phí đầu tư, nhận thức chưa đồng đều của cán bộ và giáo viên, công tác bảo quản và kiểm kê chưa thường xuyên, cũng như thiếu quy trình quản lý bài bản.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học?
    Cần tổ chức bồi dưỡng kỹ năng sử dụng thiết bị cho giáo viên, xây dựng kế hoạch sử dụng thiết bị phù hợp với nội dung bài học, và phối hợp sử dụng các thiết bị một cách hợp lý.

  4. Vai trò của việc tự làm và sưu tầm thiết bị dạy học là gì?
    Tự làm và sưu tầm thiết bị giúp bổ sung thiết bị phù hợp với điều kiện địa phương, tiết kiệm chi phí, đồng thời phát huy sáng tạo và kỹ năng thực hành của giáo viên và học sinh.

  5. Quy trình bảo quản thiết bị dạy học cần chú ý những điểm gì?
    Phải làm sạch thiết bị sau khi sử dụng, bảo quản trong điều kiện phù hợp (chống ẩm, chống mối mọt), định kỳ kiểm tra, sửa chữa và ghi chép đầy đủ việc mượn trả thiết bị.

Kết luận

  • Quản lý thiết bị dạy học là yếu tố then chốt góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THPT huyện Đắk R’Lấp.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về trang bị, sử dụng, bảo quản và kiểm kê thiết bị.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp quản lý thiết bị phù hợp, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng thiết bị dạy học.
  • Việc triển khai các giải pháp cần sự phối hợp chặt chẽ giữa Sở GD&ĐT, nhà trường, giáo viên và cộng đồng.
  • Giai đoạn tiếp theo (2019-2025) cần tập trung thực hiện các biện pháp đề xuất để đạt được mục tiêu nâng cao chất lượng dạy học và đổi mới phương pháp giáo dục.

Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các nhà quản lý giáo dục, giáo viên và các bên liên quan trong công tác quản lý và sử dụng thiết bị dạy học, góp phần phát triển giáo dục bền vững tại địa phương.