Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục phổ thông, việc quản lý phương tiện dạy học (PTDH) trở thành một yếu tố then chốt nhằm nâng cao chất lượng dạy và học tại các trường trung học phổ thông (THPT). Tỉnh Phú Yên, với mạng lưới 32 trường THPT và quy mô giáo dục phát triển nhanh, đang đối mặt với thách thức trong việc trang bị, sử dụng và bảo quản PTDH phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình và phương pháp dạy học. Khảo sát thực trạng tại 9 trường THPT đại diện cho 9 đơn vị hành chính cấp huyện trên địa bàn tỉnh, với sự tham gia của 32 cán bộ quản lý, 9 nhân viên phụ trách PTDH và 270 giáo viên, cho thấy mức độ trang bị PTDH còn nhiều hạn chế, chỉ đạt mức tương đối đầy đủ với tỷ lệ từ 55% đến 60%, trong khi có khoảng 10-20% trường còn thiếu hoặc quá thiếu PTDH cần thiết.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng công tác quản lý PTDH tại các trường THPT tỉnh Phú Yên, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông hiện nay. Nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2018-2019, khảo sát tại các trường thuộc 9 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh Phú Yên. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục trong việc hoạch định chính sách, nâng cao hiệu quả sử dụng PTDH, đồng thời góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý phương tiện dạy học, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục được hiểu là hệ thống các tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý nhằm vận hành hệ thống giáo dục theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, tập trung vào quá trình dạy học và giáo dục thế hệ trẻ.

  • Lý thuyết quản lý phương tiện dạy học: Quản lý PTDH là quá trình tác động có mục đích của chủ thể quản lý lên các đối tượng quản lý để xây dựng, trang bị, bảo quản và tổ chức sử dụng PTDH hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.

Các khái niệm chính bao gồm: phương tiện dạy học (công cụ hỗ trợ giáo viên và học sinh trong quá trình dạy học), chức năng quản lý (kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra), và các nguyên tắc sử dụng PTDH (đảm bảo an toàn, đúng lúc, đúng chỗ, đủ cường độ, tính đồng bộ, khoa học và kinh tế).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ khảo sát 32 cán bộ quản lý, 9 nhân viên phụ trách PTDH và 270 giáo viên tại 9 trường THPT trên địa bàn tỉnh Phú Yên; dữ liệu thứ cấp từ Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh; tài liệu pháp luật và các công trình nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng trang bị, sử dụng, bảo quản và quản lý PTDH; phân tích so sánh tỷ lệ phần trăm các mức độ đánh giá; kết hợp phân tích định tính qua phỏng vấn và quan sát.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát được tiến hành trong giai đoạn 2018-2019, bao gồm xây dựng bảng hỏi, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích kết quả, đề xuất biện pháp quản lý.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng trang bị PTDH: Khoảng 59,38% cán bộ quản lý, 55,56% nhân viên phụ trách và 58,52% giáo viên đánh giá PTDH được trang bị ở mức tương đối đầy đủ; tuy nhiên, vẫn có từ 9,38% đến 22,22% cho rằng PTDH còn quá thiếu, đặc biệt là các thiết bị nghe nhìn, máy vi tính và máy chiếu.

  2. Mức độ đáp ứng PTDH so với nội dung chương trình: Chỉ có khoảng 7,04% đến 12,50% trường đạt mức đầy đủ PTDH theo yêu cầu chương trình; phần lớn trường (58-62%) ở mức tương đối đầy đủ, còn lại 20-25% trường thiếu hoặc quá thiếu PTDH.

  3. Chất lượng PTDH: Đa số đánh giá chất lượng PTDH ở mức trung bình đến khá, với khoảng 50% cán bộ quản lý và gần 48% giáo viên cho rằng chất lượng PTDH khá; tuy nhiên, vẫn có khoảng 10-12% đánh giá chất lượng yếu kém, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng.

  4. Tính đồng bộ của PTDH: PTDH tại các trường chưa đồng bộ, còn tồn tại sự pha trộn giữa thiết bị mới và cũ, hiện đại và lạc hậu; một số trường chưa mạnh dạn thanh lý thiết bị hư hỏng, gây lãng phí nguồn lực.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của thực trạng trên bao gồm hạn chế về nguồn lực tài chính, nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của PTDH, cũng như công tác kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên và hiệu quả. So sánh với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tình hình trang bị và quản lý PTDH tại Phú Yên tương đối tương đồng, nhưng vẫn cần có sự đổi mới mạnh mẽ hơn trong công tác quản lý và đầu tư.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đánh giá về số lượng, chất lượng và tính đồng bộ PTDH, giúp minh họa rõ ràng mức độ đáp ứng và tồn tại hạn chế. Việc nâng cao nhận thức, tăng cường đầu tư và kiểm tra định kỳ là những yếu tố then chốt để cải thiện hiệu quả quản lý PTDH, từ đó nâng cao chất lượng dạy học và học tập.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư trang bị PTDH hiện đại, đồng bộ: Nhà trường phối hợp với Sở Giáo dục và Đào tạo xây dựng kế hoạch mua sắm PTDH phù hợp với nội dung chương trình, ưu tiên các thiết bị nghe nhìn, máy tính và máy chiếu. Thời gian thực hiện trong 2 năm tới, nhằm nâng tỷ lệ trang bị đạt chuẩn lên trên 80%.

  2. Nâng cao nhận thức và kỹ năng sử dụng PTDH cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng sử dụng PTDH, đồng thời xây dựng các tài liệu hướng dẫn sử dụng hiệu quả. Thời gian triển khai trong vòng 12 tháng, do Sở GD&ĐT và các trường phối hợp thực hiện.

  3. Xây dựng quy trình quản lý, bảo quản và kiểm tra PTDH chặt chẽ: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, đánh giá chất lượng và tình trạng PTDH, đồng thời có chế độ bảo dưỡng, sửa chữa kịp thời. Thực hiện thường xuyên hàng năm, do bộ phận phụ trách PTDH và ban giám hiệu nhà trường đảm nhiệm.

  4. Khuyến khích phong trào tự làm PTDH và xã hội hóa giáo dục: Tăng cường vận động giáo viên, học sinh tham gia tự làm PTDH, đồng thời huy động nguồn lực xã hội hỗ trợ đầu tư PTDH. Thời gian thực hiện liên tục, nhằm giảm chi phí và nâng cao tính sáng tạo trong dạy học.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện thực trạng và đề xuất giải pháp quản lý PTDH hiệu quả, hỗ trợ hoạch định chính sách và kế hoạch đầu tư.

  2. Hiệu trưởng và phó hiệu trưởng các trường THPT: Áp dụng các biện pháp quản lý PTDH nhằm nâng cao chất lượng dạy học và sử dụng hiệu quả nguồn lực.

  3. Giáo viên và nhân viên phụ trách PTDH: Nâng cao nhận thức, kỹ năng sử dụng và bảo quản PTDH, góp phần cải thiện môi trường học tập.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý phương tiện dạy học lại quan trọng trong giáo dục phổ thông?
    Quản lý PTDH giúp đảm bảo trang bị đầy đủ, sử dụng hiệu quả và bảo quản tốt các thiết bị hỗ trợ dạy học, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Thực trạng trang bị PTDH tại các trường THPT tỉnh Phú Yên như thế nào?
    Phần lớn trường chỉ đạt mức tương đối đầy đủ PTDH, với khoảng 55-60% cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá như vậy, còn lại có trường thiếu hoặc quá thiếu thiết bị, đặc biệt là các thiết bị nghe nhìn và công nghệ thông tin.

  3. Những khó khăn chính trong công tác quản lý PTDH hiện nay là gì?
    Bao gồm hạn chế về nguồn lực tài chính, nhận thức chưa đầy đủ của cán bộ quản lý và giáo viên, công tác kiểm tra, đánh giá chưa thường xuyên và hiệu quả, cũng như thiếu quy trình quản lý chặt chẽ.

  4. Các biện pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý PTDH?
    Tăng cường đầu tư trang bị hiện đại, đào tạo nâng cao kỹ năng sử dụng, xây dựng quy trình quản lý và bảo quản chặt chẽ, khuyến khích phong trào tự làm PTDH và huy động xã hội hóa giáo dục.

  5. Ai là đối tượng chính nên áp dụng kết quả nghiên cứu này?
    Cán bộ quản lý giáo dục, hiệu trưởng các trường THPT, giáo viên và nhân viên phụ trách PTDH, cũng như các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục.

Kết luận

  • Phương tiện dạy học là yếu tố thiết yếu, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học tại các trường THPT tỉnh Phú Yên.
  • Thực trạng trang bị và quản lý PTDH hiện nay còn nhiều hạn chế, với tỷ lệ trang bị tương đối đầy đủ chỉ đạt khoảng 55-60%, chất lượng và tính đồng bộ chưa cao.
  • Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế về nguồn lực, nhận thức và công tác kiểm tra, đánh giá chưa hiệu quả.
  • Các biện pháp đề xuất tập trung vào tăng cường đầu tư, nâng cao nhận thức, xây dựng quy trình quản lý và phát huy phong trào tự làm PTDH.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để các nhà quản lý giáo dục và trường học nâng cao hiệu quả quản lý PTDH, góp phần thực hiện thành công đổi mới giáo dục phổ thông tại địa phương.

Hành động tiếp theo: Các trường THPT và Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Yên cần phối hợp triển khai các biện pháp đề xuất trong vòng 1-2 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh để đạt hiệu quả quản lý PTDH tối ưu.