Tổng quan nghiên cứu

Giáo dục mầm non đóng vai trò then chốt trong việc chuẩn bị nền tảng phát triển toàn diện cho trẻ em, đặc biệt là trẻ 5-6 tuổi – độ tuổi chuẩn bị bước vào lớp 1. Tại Việt Nam, chương trình giáo dục mầm non đã trải qua nhiều lần đổi mới nhằm phù hợp với yêu cầu phát triển xã hội và đặc điểm vùng miền. Theo Thông tư số 28/2016/TT-BGDĐT, chương trình giáo dục mầm non được xây dựng theo các lĩnh vực phát triển thể chất, nhận thức, ngôn ngữ, tình cảm xã hội và thẩm mỹ. Tuy nhiên, tại các trường mầm non thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, việc phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi còn nhiều hạn chế do điều kiện kinh tế xã hội, cơ sở vật chất và năng lực đội ngũ giáo viên chưa đồng đều. Khảo sát thực trạng tại 3 trường mầm non miền núi với 48 giáo viên và 10 cán bộ quản lý cho thấy nhiều nội dung chương trình chưa phù hợp với đặc điểm dân tộc thiểu số, phương pháp giáo dục còn đơn điệu, chủ yếu là thuyết trình, chưa thu hút được trẻ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non miền núi Cẩm Phả, đồng thời đề xuất các biện pháp quản lý phát triển chương trình phù hợp, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho trẻ. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2019-2020, tập trung vào các trường mầm non công lập thuộc địa bàn miền núi thành phố Cẩm Phả, có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả giáo dục mầm non vùng dân tộc thiểu số và miền núi, góp phần thực hiện chính sách phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển chương trình giáo dục hiện đại, trong đó có quan điểm của Tyler về 4 yếu tố cấu thành chương trình: mục tiêu đào tạo, nội dung đào tạo, phương pháp đào tạo và đánh giá kết quả. Đồng thời, luận văn vận dụng các cách tiếp cận phát triển chương trình như tiếp cận mục tiêu, tiếp cận phát triển, tiếp cận tích hợp và tiếp cận bình đẳng, nhằm đảm bảo chương trình giáo dục phù hợp với đặc điểm phát triển của trẻ 5-6 tuổi và điều kiện thực tiễn vùng miền núi. Các khái niệm chính bao gồm: chương trình giáo dục mầm non, phát triển chương trình giáo dục, quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi, đặc điểm phát triển trẻ mẫu giáo 5-6 tuổi, và các phương pháp giáo dục trẻ mầm non.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Phương pháp lý luận gồm tổng hợp, hệ thống hóa, phân tích tài liệu, lịch sử để xây dựng cơ sở lý luận về quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi. Phương pháp thực tiễn gồm khảo sát điều tra bằng phiếu hỏi với 48 giáo viên và 10 cán bộ quản lý tại 3 trường mầm non miền núi thành phố Cẩm Phả; phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý; khảo nghiệm các biện pháp đề xuất với đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên. Phân tích số liệu sử dụng thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm nhằm đánh giá thực trạng và hiệu quả các biện pháp quản lý. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2020, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ và phân tích sâu sắc thực trạng quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi tại địa bàn miền núi.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhận thức về chương trình giáo dục mầm non và phát triển chương trình: Khoảng 85% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu đúng về khái niệm chương trình giáo dục mầm non và tầm quan trọng của phát triển chương trình. Tuy nhiên, chỉ khoảng 60% nhận thức đầy đủ về quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi, cho thấy còn tồn tại khoảng cách về nhận thức chuyên môn.

  2. Thực trạng phát triển nội dung giáo dục: 70% giáo viên cho rằng nội dung chương trình hiện hành chưa hoàn toàn phù hợp với đặc điểm văn hóa và nhu cầu phát triển của trẻ dân tộc thiểu số miền núi. Nội dung giáo dục còn mang tính chung chung, chưa khai thác sâu sắc bản sắc văn hóa địa phương.

  3. Phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục: 65% giáo viên sử dụng phương pháp thuyết trình truyền thống, ít áp dụng các phương pháp thực hành, trải nghiệm và trò chơi sáng tạo. Hình thức tổ chức hoạt động giáo dục còn đơn điệu, chưa đa dạng, chưa phát huy được tính tích cực, chủ động của trẻ.

  4. Quản lý phát triển chương trình giáo dục: 75% cán bộ quản lý cho biết việc quản lý phát triển chương trình còn thiếu đồng bộ, chưa có kế hoạch bồi dưỡng năng lực chuyên môn cho giáo viên thường xuyên. Việc huy động và sử dụng nguồn lực cơ sở vật chất còn hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng thực hiện chương trình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ điều kiện kinh tế xã hội khó khăn, cơ sở vật chất chưa đáp ứng yêu cầu, cùng với năng lực chuyên môn của đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý còn hạn chế. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với thực trạng giáo dục mầm non vùng dân tộc thiểu số và miền núi, nơi mà việc phát triển chương trình giáo dục cần được điều chỉnh phù hợp với đặc điểm văn hóa và điều kiện thực tiễn. Việc áp dụng các phương pháp giáo dục tích cực và đa dạng hóa hình thức tổ chức hoạt động giáo dục được xem là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục trẻ 5-6 tuổi. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng các phương pháp giáo dục và biểu đồ tròn về nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế trong quản lý phát triển chương trình giáo dục.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực phát triển chương trình và quản lý cho cán bộ quản lý, giáo viên: Triển khai các khóa đào tạo chuyên sâu về phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi, tập trung vào phương pháp giáo dục tích cực, kỹ năng xây dựng và điều chỉnh nội dung phù hợp với đặc điểm vùng miền. Thời gian thực hiện trong vòng 12 tháng, do Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học sư phạm tổ chức.

  2. Đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức hoạt động giáo dục: Khuyến khích giáo viên áp dụng phương pháp thực hành, trải nghiệm, trò chơi sáng tạo, lấy trẻ làm trung tâm trong tổ chức các hoạt động giáo dục. Thực hiện thí điểm tại các trường trong năm học tiếp theo, đồng thời xây dựng tài liệu hướng dẫn cụ thể.

  3. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực về cơ sở vật chất: Tăng cường đầu tư trang thiết bị giáo dục, đồ dùng học tập phù hợp với đặc điểm trẻ dân tộc thiểu số miền núi. Phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức xã hội để huy động nguồn lực bổ sung, đảm bảo cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu thực hiện chương trình.

  4. Tăng cường vai trò phối hợp giữa các bên liên quan: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và cộng đồng trong phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi. Tổ chức các buổi họp phụ huynh, hội thảo cộng đồng nhằm nâng cao nhận thức và sự tham gia của gia đình trong giáo dục trẻ.

  5. Chủ động tham mưu cho cơ quan quản lý cấp trên: Hiệu trưởng các trường mầm non cần chủ động đề xuất các chính sách hỗ trợ, kế hoạch phát triển chương trình giáo dục phù hợp với điều kiện miền núi, đồng thời báo cáo định kỳ kết quả thực hiện để được hỗ trợ kịp thời.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục mầm non: Luận văn cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi, giúp nâng cao năng lực quản lý, xây dựng kế hoạch phát triển chương trình phù hợp với đặc điểm vùng miền.

  2. Giáo viên mầm non: Tài liệu giúp giáo viên hiểu rõ hơn về đặc điểm phát triển trẻ 5-6 tuổi, các phương pháp giáo dục tích cực và cách tổ chức hoạt động giáo dục hiệu quả, từ đó nâng cao chất lượng giảng dạy.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành giáo dục: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn phát triển chương trình giáo dục mầm non vùng dân tộc thiểu số và miền núi, hỗ trợ nghiên cứu chuyên sâu và học tập.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục cấp tỉnh, huyện: Giúp xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục mầm non phù hợp với điều kiện đặc thù của địa bàn miền núi, đồng thời đánh giá hiệu quả các chương trình giáo dục đã triển khai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi ở miền núi?
    Phát triển chương trình giúp phù hợp với đặc điểm văn hóa, điều kiện kinh tế xã hội và nhu cầu phát triển của trẻ dân tộc thiểu số miền núi, nâng cao chất lượng giáo dục và chuẩn bị tốt cho trẻ vào lớp 1.

  2. Những khó khăn chính trong quản lý phát triển chương trình giáo dục ở miền núi là gì?
    Khó khăn gồm cơ sở vật chất hạn chế, năng lực chuyên môn của giáo viên và cán bộ quản lý chưa đồng đều, phương pháp giáo dục còn đơn điệu, và sự phối hợp giữa nhà trường với gia đình, cộng đồng chưa hiệu quả.

  3. Phương pháp giáo dục nào phù hợp với trẻ 5-6 tuổi ở miền núi?
    Phương pháp thực hành, trải nghiệm, trò chơi sáng tạo và lấy trẻ làm trung tâm được đánh giá cao, giúp trẻ phát triển toàn diện và hứng thú học tập hơn so với phương pháp thuyết trình truyền thống.

  4. Làm thế nào để huy động nguồn lực phát triển chương trình giáo dục?
    Hiệu trưởng cần phối hợp với chính quyền địa phương, các tổ chức xã hội và gia đình để huy động kinh phí, trang thiết bị, đồng thời sử dụng hiệu quả các nguồn lực hiện có nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

  5. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý phát triển chương trình giáo dục là gì?
    Hiệu trưởng chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch, chỉ đạo thực hiện, bồi dưỡng năng lực giáo viên, huy động nguồn lực và kiểm tra đánh giá chất lượng thực hiện chương trình, đảm bảo chương trình phù hợp và hiệu quả.

Kết luận

  • Quản lý phát triển chương trình giáo dục trẻ 5-6 tuổi tại các trường mầm non miền núi Cẩm Phả còn nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và năng lực quản lý.
  • Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về phát triển chương trình giáo dục chưa đồng đều, ảnh hưởng đến chất lượng thực hiện.
  • Các phương pháp giáo dục truyền thống chiếm ưu thế, chưa khai thác hiệu quả các phương pháp tích cực, sáng tạo.
  • Cần có các biện pháp đồng bộ như bồi dưỡng năng lực, đổi mới phương pháp, huy động nguồn lực và tăng cường phối hợp các bên liên quan.
  • Tiếp tục nghiên cứu, khảo nghiệm và điều chỉnh các biện pháp quản lý phát triển chương trình giáo dục phù hợp với đặc điểm vùng miền, nhằm nâng cao chất lượng giáo dục mầm non toàn diện cho trẻ 5-6 tuổi.

Hành động tiếp theo: Các trường mầm non miền núi cần triển khai ngay các khóa bồi dưỡng chuyên môn, đổi mới phương pháp giáo dục và xây dựng kế hoạch huy động nguồn lực trong năm học tới. Các cơ quan quản lý giáo dục cần hỗ trợ chính sách và giám sát thực hiện hiệu quả.

Kêu gọi: Các nhà quản lý, giáo viên và cộng đồng hãy cùng chung tay phát triển chương trình giáo dục mầm non phù hợp, góp phần xây dựng thế hệ trẻ khỏe mạnh, năng động và sáng tạo cho tương lai.