Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kinh doanh tại các chợ truyền thống đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các đô thị có tốc độ đô thị hóa nhanh như thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Với 23 chợ đang hoạt động, trong đó có 3 chợ hạng 1, 7 chợ hạng 2 và 13 chợ hạng 3, mạng lưới chợ tại Huế phục vụ nhu cầu mua bán hàng hóa đa dạng của người dân và khách du lịch. Trung bình mỗi chợ có khoảng 224 người đến giao dịch mỗi ngày, riêng chợ Đông Ba thu hút tới 5.000 lượt người/ngày. Tổng số hộ kinh doanh cố định lên đến 3.818 hộ với hơn 7.000 lao động tham gia. Tuy nhiên, công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh tại các chợ vẫn còn nhiều hạn chế như quy hoạch chưa đồng bộ, cơ sở hạ tầng xuống cấp, tình trạng vi phạm pháp luật trong kinh doanh còn phổ biến.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh tại các chợ trên địa bàn thành phố Huế trong giai đoạn 2015-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, thúc đẩy phát triển kinh tế địa phương. Nghiên cứu tập trung vào các chợ truyền thống thuộc phân cấp quản lý của UBND thành phố, không bao gồm các chợ cóc, chợ tạm. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý địa phương trong việc hoạch định chính sách, nâng cao năng lực quản lý và phát triển hệ thống chợ phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế - xã hội và nhu cầu thực tế của người dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý nhà nước và kinh tế thị trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của nhà nước trong việc xây dựng cơ chế, chính sách, tổ chức bộ máy và giám sát thực thi nhằm điều chỉnh các hoạt động kinh tế xã hội, đảm bảo trật tự và phát triển bền vững.
  • Lý thuyết kinh tế thị trường: Tập trung vào các nguyên tắc vận hành của thị trường, vai trò của các chủ thể kinh doanh, cơ chế cung cầu và sự cạnh tranh lành mạnh trong môi trường kinh tế đa thành phần.
  • Khái niệm chợ và hoạt động kinh doanh tại chợ: Chợ được hiểu là không gian thương mại truyền thống, nơi diễn ra các hoạt động mua bán hàng hóa, dịch vụ với đặc điểm đa dạng về chủ thể, hàng hóa và phương thức giao dịch. Hoạt động kinh doanh tại chợ bao gồm các công đoạn từ sản xuất, phân phối đến tiêu thụ hàng hóa nhằm mục tiêu sinh lợi.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý nhà nước, hoạt động kinh doanh, mạng lưới chợ, quy hoạch phát triển chợ, và các mô hình quản lý chợ.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu thập từ UBND thành phố Huế, Ban quản lý chợ, các báo cáo thống kê giai đoạn 2015-2019, khảo sát thực tế tại 23 chợ trên địa bàn, phỏng vấn cán bộ quản lý và tiểu thương.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để phân tích số liệu về quy mô, phân bố, cơ cấu ngành hàng, số lượng người tham gia kinh doanh và lưu thông hàng hóa. Phân tích định tính qua tổng kết kinh nghiệm thực tiễn và so sánh với các mô hình quản lý tại các địa phương khác như Hương Thủy, Đồng Hới, Hội An.
  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát toàn bộ 23 chợ truyền thống trên địa bàn thành phố Huế, tập trung vào các chợ có quy mô từ hạng 1 đến hạng 3, đảm bảo tính đại diện cho toàn bộ mạng lưới chợ.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2015-2019, phù hợp với các chính sách và kế hoạch phát triển chợ được UBND tỉnh và thành phố phê duyệt trong thời gian này.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và phân bố mạng lưới chợ: Thành phố Huế có 23 chợ, trong đó chợ hạng 1 chiếm 13,04%, hạng 2 chiếm 30,43%, hạng 3 chiếm 56,53%. Các chợ phân bố tương đối hợp lý theo điều kiện kinh tế xã hội của từng phường, chủ yếu phục vụ bán lẻ hàng hóa thiết yếu.
  2. Lực lượng tham gia kinh doanh: Tổng số hộ kinh doanh cố định là 3.818 hộ với hơn 7.000 lao động. Trung bình mỗi chợ có khoảng 224 người đến giao dịch/ngày, riêng chợ Đông Ba lên đến 5.000 người/ngày. Thành phần kinh doanh chủ yếu là thương nghiệp tư nhân và người sản xuất trực tiếp.
  3. Cơ sở hạ tầng và đầu tư: Giai đoạn 2015-2019, thành phố đã đầu tư nâng cấp, cải tạo và xây mới 10 chợ với tổng vốn gần 25 tỷ đồng, trong đó ngân sách địa phương chiếm hơn 21 tỷ đồng. Tuy nhiên, việc huy động vốn xã hội hóa còn hạn chế, chỉ có chợ đầu mối Phú Hậu do doanh nghiệp quản lý, các chợ còn lại do Ban quản lý hoặc UBND phường quản lý.
  4. Thực trạng quản lý nhà nước: Công tác quy hoạch, xây dựng và quản lý chợ còn nhiều bất cập như quy hoạch chưa đồng bộ, cơ sở vật chất xuống cấp, công tác tuyên truyền pháp luật và kiểm tra xử lý vi phạm chưa hiệu quả. Việc thu hút tiểu thương vào chợ mới còn khó khăn do tâm lý e ngại chi phí cao và thói quen kinh doanh tự do.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc quy hoạch phát triển mạng lưới chợ chưa sát với nhu cầu thực tế, thiếu sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp chính quyền và các cơ quan quản lý. So với các địa phương như Hương Thủy, Đồng Hới và Hội An, nơi đã áp dụng mô hình quản lý chợ hiện đại, huy động hiệu quả nguồn vốn xã hội hóa và tăng cường công tác tuyên truyền, Huế còn chậm trong việc chuyển đổi mô hình quản lý và nâng cao năng lực quản lý nhà nước. Biểu đồ thể hiện cơ cấu ngành hàng kinh doanh tại các chợ cho thấy tỷ trọng lớn nhất thuộc về hàng thực phẩm tươi sống (1.754 hộ), tiếp theo là dịch vụ (618 hộ) và hàng tạp hóa (423 hộ), phản ánh nhu cầu tiêu dùng chủ yếu của người dân địa phương. Việc cải thiện cơ sở hạ tầng và nâng cao hiệu quả quản lý sẽ góp phần tăng doanh thu, thu hút thêm tiểu thương và khách hàng, đồng thời giảm thiểu các vi phạm pháp luật trong kinh doanh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy hoạch phát triển mạng lưới chợ: Xây dựng quy hoạch chi tiết, khoa học, phù hợp với đặc điểm kinh tế - xã hội từng phường, đảm bảo phân bố chợ hợp lý, khai thác tối đa công năng từng chợ. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể: UBND thành phố Huế phối hợp Sở Công Thương.
  2. Đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư cơ sở hạ tầng chợ: Ban hành chính sách ưu đãi, hỗ trợ thuế, tín dụng để thu hút doanh nghiệp và các thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng, cải tạo chợ. Thời gian: 2024-2026. Chủ thể: UBND tỉnh, thành phố và các cơ quan liên quan.
  3. Nâng cao năng lực quản lý nhà nước và ban quản lý chợ: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chợ cho cán bộ quản lý và nhân viên Ban quản lý chợ. Thời gian: 2024-2025. Chủ thể: Sở Nội vụ, Sở Công Thương.
  4. Tăng cường công tác tuyên truyền và kiểm tra, xử lý vi phạm: Phổ biến pháp luật, quy chế quản lý chợ đến tiểu thương, người tiêu dùng; tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm về vệ sinh an toàn thực phẩm, gian lận thương mại, trốn thuế. Thời gian: liên tục từ 2024. Chủ thể: UBND các phường, Ban quản lý chợ, lực lượng chức năng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy hoạch phát triển chợ phù hợp với đặc điểm địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý.
  2. Ban quản lý chợ và doanh nghiệp quản lý chợ: Áp dụng các giải pháp quản lý, tổ chức hoạt động kinh doanh, nâng cao chất lượng dịch vụ và thu hút tiểu thương.
  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý công, kinh tế: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nước trong lĩnh vực thương mại truyền thống.
  4. Các tổ chức, doanh nghiệp đầu tư phát triển hạ tầng thương mại: Hiểu rõ thực trạng và tiềm năng phát triển hệ thống chợ để đưa ra quyết định đầu tư hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước đối với hoạt động kinh doanh tại chợ là gì?
    Quản lý nhà nước là sự tác động có tổ chức của nhà nước thông qua pháp luật và cơ chế quản lý nhằm điều chỉnh hoạt động kinh doanh tại chợ, đảm bảo phát triển kinh tế - xã hội và trật tự pháp luật.

  2. Tại sao cần quy hoạch mạng lưới chợ?
    Quy hoạch giúp phân bố chợ hợp lý, tránh chồng chéo, nâng cao hiệu quả sử dụng cơ sở hạ tầng, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng và phát triển kinh tế địa phương.

  3. Các khó khăn chính trong quản lý chợ tại Huế là gì?
    Bao gồm quy hoạch chưa đồng bộ, cơ sở hạ tầng xuống cấp, khó khăn trong huy động vốn xã hội hóa, tiểu thương e ngại chi phí và công tác kiểm tra xử lý vi phạm chưa hiệu quả.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý chợ?
    Cần đào tạo cán bộ quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin, tăng cường tuyên truyền pháp luật, kiểm tra xử lý vi phạm và hoàn thiện cơ chế chính sách thu hút đầu tư.

  5. Vai trò của tiểu thương trong hoạt động kinh doanh tại chợ?
    Tiểu thương là chủ thể kinh doanh chính, góp phần đa dạng hàng hóa, tạo sự phong phú cho thị trường và thúc đẩy lưu thông hàng hóa tại địa phương.

Kết luận

  • Thành phố Huế có mạng lưới 23 chợ truyền thống với quy mô và phân bố đa dạng, phục vụ nhu cầu tiêu dùng của người dân và khách du lịch.
  • Hoạt động kinh doanh tại chợ chủ yếu do thương nghiệp tư nhân và người sản xuất trực tiếp thực hiện, tập trung vào hàng thực phẩm tươi sống và dịch vụ.
  • Công tác quản lý nhà nước còn nhiều hạn chế về quy hoạch, cơ sở hạ tầng, công tác tuyên truyền và kiểm tra xử lý vi phạm.
  • Đã có đầu tư nâng cấp, xây mới chợ với tổng vốn gần 25 tỷ đồng trong giai đoạn 2015-2019, nhưng việc huy động vốn xã hội hóa còn hạn chế.
  • Cần triển khai đồng bộ các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước, nâng cao năng lực quản lý, đẩy mạnh xã hội hóa đầu tư và tăng cường công tác tuyên truyền, kiểm tra để phát triển hệ thống chợ bền vững.

Next steps: Triển khai quy hoạch chi tiết, hoàn thiện chính sách ưu đãi, tổ chức đào tạo cán bộ và tăng cường kiểm tra giám sát từ năm 2024.

Call to action: Các cơ quan quản lý và Ban quản lý chợ cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh tại các chợ trên địa bàn thành phố Huế.