Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2018-2022, thành phố Hải Phòng đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong công tác giảm nghèo với việc giảm gần 17.000 hộ nghèo, đưa tỷ lệ hộ nghèo từ 4% năm 2018 xuống còn gần 1% năm 2020, và tiếp tục giảm xuống 0,78% vào năm 2022. Tuy nhiên, sự chênh lệch giàu nghèo giữa khu vực thành thị và nông thôn, cũng như giữa các vùng miền vẫn còn cao, tiềm ẩn nguy cơ tái nghèo và nghèo mới. Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nước (QLNN) về giảm nghèo trên địa bàn thành phố Hải Phòng nhằm đánh giá thực trạng, xác định những thành công và hạn chế, từ đó đề xuất các giải pháp đẩy mạnh hiệu quả công tác này trong giai đoạn 2023-2028.

Mục tiêu nghiên cứu cụ thể bao gồm: phân tích các chính sách, kế hoạch giảm nghèo đã triển khai; đánh giá tổ chức bộ máy, nguồn lực và công tác kiểm tra, giám sát; xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác QLNN về giảm nghèo; đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn thành phố Hải Phòng trong giai đoạn 2018-2022, với trọng tâm là các chính sách và hoạt động quản lý nhà nước về giảm nghèo.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho các cấp chính quyền thành phố trong việc hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi các chương trình giảm nghèo, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giảm khoảng cách giàu nghèo và đảm bảo an sinh xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về giảm nghèo, bao gồm:

  • Lý thuyết nghèo và giảm nghèo đa chiều: Nghèo không chỉ được xác định bằng thu nhập mà còn bao gồm các thiếu hụt về dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, việc làm và thông tin. Chuẩn nghèo đa chiều được áp dụng theo Nghị định số 07/2021/NĐ-CP và Quyết định số 59/2015/QĐ-TTg.

  • Mô hình quản lý nhà nước về giảm nghèo: Bao gồm các hoạt động xây dựng chính sách, lập kế hoạch, tổ chức thực hiện, kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm nhằm đảm bảo hiệu quả công tác giảm nghèo.

  • Khái niệm về công tác quản lý nhà nước (QLNN) về giảm nghèo: QLNN là sự chỉ đạo có quyền lực của nhà nước thông qua các văn bản quy phạm pháp luật, chính sách, chương trình, dự án và các hoạt động tài chính, thanh tra, kiểm tra, giám sát nhằm hỗ trợ người nghèo vươn lên thoát nghèo.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: hộ nghèo, hộ cận nghèo, chuẩn nghèo đa chiều, công tác QLNN, chính sách giảm nghèo, tổ chức bộ máy quản lý, nguồn lực tài chính và nhân lực, kiểm tra giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ các báo cáo của UBND thành phố Hải Phòng, Sở Lao động Thương binh và Xã hội, các văn bản pháp luật liên quan đến giảm nghèo, dữ liệu điều tra hộ nghèo, hộ cận nghèo giai đoạn 2018-2022.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích số liệu thống kê để đánh giá tỷ lệ giảm nghèo, hiệu quả các chính sách hỗ trợ; so sánh các chỉ tiêu qua các giai đoạn; phân tích định tính các văn bản, chính sách và tổ chức bộ máy quản lý.

  • Phương pháp điều tra: Thu thập ý kiến từ cán bộ quản lý nhà nước và người dân tại một số địa phương để đánh giá thực trạng và hiệu quả công tác giảm nghèo.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung đánh giá giai đoạn 2018-2022, đồng thời đề xuất các giải pháp cho giai đoạn 2023-2028.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các hộ nghèo, hộ cận nghèo trên địa bàn thành phố và các cán bộ quản lý liên quan. Phương pháp chọn mẫu kết hợp toàn bộ và chọn mẫu đại diện cho khảo sát định tính nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Giảm tỷ lệ hộ nghèo đáng kể: Tỷ lệ hộ nghèo trên địa bàn Hải Phòng giảm từ 4% năm 2018 xuống còn 0,78% năm 2022, tương đương giảm gần 17.000 hộ nghèo. Tỷ lệ giảm nghèo bình quân giai đoạn 2018-2022 đạt khoảng 1,4%, thấp hơn nhiều so với các giai đoạn trước đó (6,68% giai đoạn 2008-2013 và 3,58% giai đoạn 2014-2017).

  2. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế tích cực: Tỷ trọng ngành công nghiệp - xây dựng tăng từ 45,37% năm 2018 lên 58,6% năm 2022, trong khi ngành nông nghiệp giảm từ 11,57% xuống còn 4,9%. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế và giảm nghèo bền vững.

  3. Hiệu quả các chính sách hỗ trợ: Số lượng nhà ở xã hội hoàn thành tăng từ 932 căn năm 2018 lên 8.564 căn năm 2022; số lượt người nghèo được cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí tăng đều qua các năm, đạt hơn 76.000 lượt năm 2018 và tiếp tục tăng; vốn vay học sinh - sinh viên hộ nghèo và cận nghèo cũng tăng qua các năm, thể hiện sự quan tâm đến giáo dục và đào tạo nghề.

  4. Tổ chức bộ máy và nguồn lực quản lý: Ban chỉ đạo chương trình giảm nghèo được thành lập từ cấp thành phố đến xã, với đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn và kinh nghiệm. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về chế độ phụ cấp, sự quan tâm chưa đồng đều của một số thành viên, ảnh hưởng đến hiệu quả công việc.

Thảo luận kết quả

Kết quả giảm nghèo tích cực của Hải Phòng phản ánh sự phối hợp hiệu quả giữa các cấp chính quyền, sự triển khai đồng bộ các chính sách hỗ trợ về nhà ở, y tế, giáo dục và tín dụng ưu đãi. Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đã tạo ra nhiều cơ hội việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân, góp phần giảm nghèo bền vững.

Tuy nhiên, tỷ lệ hộ nghèo vẫn tập trung chủ yếu ở các huyện nông thôn, nơi điều kiện kinh tế còn hạn chế, trình độ dân trí thấp và khả năng tiếp cận nguồn lực chưa đồng đều. Việc tổ chức bộ máy quản lý còn một số bất cập về nguồn nhân lực và chế độ đã ảnh hưởng đến hiệu quả công tác giảm nghèo.

So với các nghiên cứu trong nước, kết quả này tương đồng với xu hướng giảm nghèo đa chiều và nhấn mạnh vai trò của quản lý nhà nước trong việc huy động nguồn lực, tổ chức thực hiện và giám sát chính sách. Việc sử dụng biểu đồ tỷ lệ giảm nghèo qua các giai đoạn, bảng số liệu hỗ trợ nhà ở, y tế và giáo dục giúp minh họa rõ nét hiệu quả công tác giảm nghèo tại Hải Phòng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế, chính sách giảm nghèo: Rà soát, điều chỉnh các chính sách giảm nghèo phù hợp với đặc thù địa phương, tăng cường áp dụng chuẩn nghèo đa chiều để xác định chính xác đối tượng thụ hưởng. Thời gian thực hiện: 2023-2025. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Lao động Thương binh và Xã hội.

  2. Tăng cường tổ chức thực hiện chính sách: Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cán bộ và người dân về chính sách giảm nghèo; đảm bảo chính sách được triển khai kịp thời, đúng đối tượng. Thời gian: liên tục từ 2023. Chủ thể: Ban chỉ đạo giảm nghèo các cấp, UBND xã, phường.

  3. Nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra, giám sát: Tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách giảm nghèo, xử lý nghiêm các vi phạm, tham nhũng trong công tác giảm nghèo để bảo đảm công bằng và hiệu quả. Thời gian: 2023-2028. Chủ thể: Thanh tra thành phố, các cơ quan chức năng.

  4. Phát triển nguồn nhân lực và nâng cao năng lực cán bộ: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ làm công tác giảm nghèo, đặc biệt ở cấp xã, huyện để nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Sở Lao động Thương binh và Xã hội, các trường đào tạo.

  5. Huy động và phân bổ nguồn lực tài chính hiệu quả: Tăng cường huy động nguồn lực xã hội hóa, phối hợp với doanh nghiệp, tổ chức phi chính phủ để bổ sung nguồn vốn hỗ trợ giảm nghèo; đảm bảo phân bổ công khai, minh bạch. Thời gian: 2023-2028. Chủ thể: UBND thành phố, Sở Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về công tác QLNN về giảm nghèo, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý, tổ chức thực hiện và giám sát chính sách giảm nghèo tại địa phương.

  2. Nhà hoạch định chính sách và các cơ quan nghiên cứu: Cung cấp cơ sở khoa học, số liệu thực tiễn và phân tích sâu sắc để xây dựng, điều chỉnh chính sách giảm nghèo phù hợp với điều kiện phát triển kinh tế - xã hội của thành phố Hải Phòng.

  3. Các tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp và nhà tài trợ: Tham khảo để phối hợp hiệu quả trong việc huy động nguồn lực, triển khai các chương trình hỗ trợ giảm nghèo, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

  4. Sinh viên, học viên cao học chuyên ngành quản lý kinh tế, chính sách công: Là tài liệu tham khảo quý giá về nghiên cứu thực tiễn công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực giảm nghèo, giúp nâng cao kiến thức và kỹ năng nghiên cứu.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo là gì?
    QLNN về giảm nghèo là hoạt động chỉ đạo, xây dựng chính sách, tổ chức thực hiện, kiểm tra và giám sát của nhà nước nhằm hỗ trợ người nghèo vươn lên thoát nghèo, thu hẹp khoảng cách giàu nghèo trong xã hội.

  2. Chuẩn nghèo đa chiều được áp dụng như thế nào tại Hải Phòng?
    Hải Phòng áp dụng chuẩn nghèo đa chiều theo quy định của Chính phủ, bao gồm tiêu chí thu nhập và mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản như y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, việc làm và thông tin, giúp xác định chính xác đối tượng thụ hưởng.

  3. Những chính sách hỗ trợ giảm nghèo hiệu quả tại Hải Phòng là gì?
    Các chính sách hỗ trợ nhà ở xã hội, cấp thẻ bảo hiểm y tế miễn phí, hỗ trợ vay vốn ưu đãi cho học sinh - sinh viên nghèo, đào tạo nghề và tạo việc làm đã góp phần nâng cao đời sống và giảm tỷ lệ hộ nghèo.

  4. Những khó khăn trong công tác quản lý nhà nước về giảm nghèo hiện nay?
    Bao gồm sự chênh lệch về nguồn lực giữa các địa phương, hạn chế về năng lực và chế độ của cán bộ quản lý cấp xã, cũng như việc kiểm tra, giám sát chưa đồng bộ và hiệu quả.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác giảm nghèo trong giai đoạn tới?
    Cần hoàn thiện chính sách, tăng cường tổ chức thực hiện, nâng cao năng lực cán bộ, đẩy mạnh kiểm tra giám sát, huy động nguồn lực xã hội và đảm bảo phân bổ công khai, minh bạch các nguồn hỗ trợ.

Kết luận

  • Thành phố Hải Phòng đã đạt được kết quả tích cực trong công tác giảm nghèo giai đoạn 2018-2022 với tỷ lệ hộ nghèo giảm xuống còn 0,78% năm 2022.
  • Sự chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển kinh tế và giảm nghèo bền vững.
  • Các chính sách hỗ trợ về nhà ở, y tế, giáo dục và tín dụng ưu đãi được triển khai hiệu quả, góp phần nâng cao đời sống người dân.
  • Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về giảm nghèo được xây dựng đồng bộ nhưng còn tồn tại hạn chế về nguồn nhân lực và chế độ đã ảnh hưởng đến hiệu quả công tác.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường kiểm tra giám sát và huy động nguồn lực nhằm đẩy mạnh công tác QLNN về giảm nghèo trong giai đoạn 2023-2028.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, tổ chức đào tạo cán bộ, hoàn thiện chính sách và tăng cường giám sát thực hiện.

Call-to-action: Các cấp chính quyền và tổ chức liên quan cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả công tác giảm nghèo, góp phần xây dựng thành phố Hải Phòng phát triển bền vững và công bằng xã hội.