Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập (KT, ĐG KQHT) của học sinh là một khâu quan trọng trong quá trình giáo dục, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học. Tại huyện Vĩnh Thạnh, tỉnh Bình Định, với hơn 6.200 học sinh và 29 trường học các cấp, công tác KT, ĐG đang được triển khai nhưng vẫn còn nhiều hạn chế về năng lực giáo viên và công tác quản lý. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý hoạt động KT, ĐG KQHT của học sinh ở các trường trung học cơ sở (THCS) huyện Vĩnh Thạnh, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục địa phương. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 06/2018 – 06/2019, tập trung tại các trường THCS trên địa bàn huyện. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp số liệu cụ thể về thực trạng, làm cơ sở khoa học cho các quyết định quản lý, đồng thời góp phần thực hiện thành công Nghị quyết số 29/NQ-TW năm 2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Trước hết, lý thuyết quản lý giáo dục được tiếp cận qua các quan điểm của Henri Fayol về quản lý là quá trình đạt mục tiêu tổ chức bằng các chức năng kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Đồng thời, quản lý giáo dục được hiểu là sự tác động có mục đích của chủ thể quản lý nhằm đạt hiệu quả giáo dục tối ưu. Thứ hai, lý thuyết về kiểm tra, đánh giá học tập được xây dựng trên cơ sở các định nghĩa của các nhà giáo dục như Savin và Ilina, nhấn mạnh vai trò kiểm tra là phương tiện thu thập thông tin, còn đánh giá là quá trình phân tích, phán đoán dựa trên thông tin đó để điều chỉnh hoạt động dạy học. Ba khái niệm chính được sử dụng gồm: kiểm tra (thu thập thông tin về kết quả học tập), đánh giá (phán đoán mức độ đạt được mục tiêu), và kết quả học tập (tri thức, kỹ năng, thái độ học sinh đạt được). Ngoài ra, các nguyên tắc quản lý KT, ĐG như tính khách quan, toàn diện, thường xuyên, phát triển cũng được vận dụng để xây dựng khung lý thuyết.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn. Về lý luận, thu thập và phân tích các tài liệu, văn bản pháp luật liên quan đến KT, ĐG và quản lý giáo dục. Về thực tiễn, khảo sát thực trạng quản lý hoạt động KT, ĐG tại các trường THCS huyện Vĩnh Thạnh bằng các phương pháp điều tra, quan sát, phỏng vấn chuyên viên Phòng GD&ĐT, hiệu trưởng, giáo viên và học sinh. Cỡ mẫu khảo sát gồm toàn bộ cán bộ quản lý và giáo viên của 16 trường THCS, cùng một số học sinh đại diện. Phân tích số liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê toán học nhằm đánh giá mức độ thực hiện các hoạt động quản lý KT, ĐG. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 6/2018 đến tháng 6/2019, đảm bảo thu thập dữ liệu đầy đủ, khách quan.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý kế hoạch kiểm tra, đánh giá: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên cho biết kế hoạch kiểm tra, đánh giá được xây dựng nhưng chưa thực sự chi tiết và chưa có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận. Việc lập kế hoạch còn mang tính hình thức, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.

  2. Năng lực giáo viên trong hoạt động KT, ĐG: Tỷ lệ giáo viên có năng lực kiểm tra, đánh giá đạt chuẩn chiếm khoảng 70%, còn lại chưa đáp ứng tốt yêu cầu đổi mới phương pháp kiểm tra, đặc biệt trong việc sử dụng các hình thức kiểm tra đa dạng như trắc nghiệm khách quan.

  3. Công tác chỉ đạo, giám sát của hiệu trưởng: Khoảng 60% hiệu trưởng thực hiện công tác chỉ đạo, giám sát hoạt động KT, ĐG chưa chặt chẽ, thiếu hệ thống và chưa có biện pháp kiểm tra, đôn đốc thường xuyên, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

  4. Cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ: Hơn 50% trường THCS chưa được trang bị đầy đủ phòng học bộ môn, phòng thí nghiệm thực hành, thiết bị hỗ trợ kiểm tra đánh giá còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc đổi mới hình thức kiểm tra.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ nhận thức chưa đầy đủ về vai trò quản lý KT, ĐG của cán bộ quản lý và giáo viên, cũng như thiếu sự đầu tư đồng bộ về cơ sở vật chất và công nghệ. So với các nghiên cứu trong ngành giáo dục, kết quả này tương đồng với thực trạng chung tại nhiều địa phương miền núi, nơi điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn. Việc chưa áp dụng hiệu quả các hình thức kiểm tra đa dạng như trắc nghiệm khách quan làm giảm tính khách quan và toàn diện của đánh giá. Biểu đồ thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt chuẩn năng lực kiểm tra, đánh giá và mức độ thực hiện kế hoạch kiểm tra sẽ minh họa rõ nét hơn về sự phân bố năng lực và hiệu quả quản lý. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29/NQ-TW.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và năng lực quản lý cho cán bộ quản lý và giáo viên: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên sâu về quản lý hoạt động KT, ĐG, tập trung vào kỹ năng lập kế hoạch, chỉ đạo và giám sát. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên được đào tạo trong vòng 12 tháng, do Phòng GD&ĐT chủ trì.

  2. Đổi mới quy trình và phương pháp kiểm tra, đánh giá: Khuyến khích áp dụng đa dạng hình thức kiểm tra, đặc biệt là trắc nghiệm khách quan kết hợp tự luận để tăng tính khách quan và toàn diện. Thời gian triển khai trong 2 năm, do các trường phối hợp với tổ chuyên môn thực hiện.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin: Huy động nguồn lực xã hội hóa để xây dựng phòng học bộ môn, phòng thí nghiệm và trang bị thiết bị hỗ trợ kiểm tra hiện đại. Mục tiêu hoàn thành trong 3 năm, do UBND huyện và các trường phối hợp thực hiện.

  4. Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các bộ phận: Thiết lập hệ thống chỉ đạo, kiểm tra, đánh giá liên ngành giữa Ban giám hiệu, tổ chuyên môn và Phòng GD&ĐT nhằm đảm bảo hoạt động KT, ĐG diễn ra đồng bộ, hiệu quả. Thời gian thực hiện ngay trong năm học tiếp theo.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Nhận diện rõ vai trò, trách nhiệm trong quản lý hoạt động KT, ĐG, từ đó nâng cao hiệu quả công tác chỉ đạo và giám sát.

  2. Giáo viên trung học cơ sở: Áp dụng các biện pháp đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động KT, ĐG trong bối cảnh đổi mới giáo dục tại địa phương miền núi.

  4. Các cơ quan quản lý giáo dục địa phương: Là tài liệu tham khảo để xây dựng chính sách, kế hoạch phát triển giáo dục phù hợp với điều kiện thực tế, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá lại quan trọng trong giáo dục?
    Quản lý KT, ĐG giúp đảm bảo hoạt động kiểm tra diễn ra khách quan, chính xác, từ đó nâng cao chất lượng dạy và học. Ví dụ, việc lập kế hoạch kiểm tra khoa học giúp giáo viên đánh giá đúng năng lực học sinh và điều chỉnh phương pháp dạy phù hợp.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý KT, ĐG?
    Bao gồm năng lực cán bộ quản lý, trình độ chuyên môn giáo viên, cơ sở vật chất, công nghệ hỗ trợ và nhận thức của học sinh, phụ huynh. Ví dụ, thiếu phòng học bộ môn làm hạn chế việc tổ chức kiểm tra thực hành.

  3. Phương pháp kiểm tra nào được khuyến khích áp dụng hiện nay?
    Phương pháp trắc nghiệm khách quan kết hợp tự luận được ưu tiên vì tăng tính khách quan và toàn diện. Trong thực tế, nhiều trường đã áp dụng trắc nghiệm để giảm thiểu sai sót chủ quan khi chấm bài.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực tự kiểm tra, đánh giá của học sinh?
    Thông qua việc hướng dẫn học sinh tự đánh giá kết quả học tập, tạo động lực học tập tích cực. Ví dụ, giáo viên có thể tổ chức các hoạt động phản hồi nhóm để học sinh nhận biết điểm mạnh, điểm yếu của bản thân.

  5. Cơ chế phối hợp quản lý KT, ĐG nên được xây dựng như thế nào?
    Cần có sự liên kết chặt chẽ giữa Ban giám hiệu, tổ chuyên môn và Phòng GD&ĐT để đảm bảo kế hoạch, tổ chức, giám sát và đánh giá được thực hiện đồng bộ. Ví dụ, các cuộc họp định kỳ giúp rà soát tiến độ và chất lượng công tác kiểm tra.

Kết luận

  • Hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là khâu then chốt trong nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường THCS huyện Vĩnh Thạnh.
  • Thực trạng quản lý KT, ĐG còn nhiều hạn chế về năng lực cán bộ quản lý, giáo viên và cơ sở vật chất.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các biện pháp thiết thực như nâng cao năng lực quản lý, đổi mới phương pháp kiểm tra, đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng cơ chế phối hợp.
  • Kế hoạch triển khai các giải pháp được đề xuất trong vòng 1-3 năm nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục.
  • Khuyến khích các cơ quan quản lý, nhà trường và giáo viên áp dụng kết quả nghiên cứu để thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục theo định hướng phát triển bền vững.

Hãy bắt đầu hành trình đổi mới quản lý kiểm tra, đánh giá để nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương ngay hôm nay!