Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục theo Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 của Đảng, việc nâng cao chất lượng giáo dục trung học phổ thông (THPT) trở thành nhiệm vụ trọng tâm. Huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên, với 3 trường THPT chính gồm Lê Hồng Phong, Phạm Văn Đồng và Nguyễn Thị Minh Khai, đang từng bước phát triển giáo dục trong điều kiện kinh tế xã hội còn nhiều khó khăn. Năm học 2015-2016, tổng số học sinh THPT trên địa bàn đạt khoảng 3.000 em, với đội ngũ giáo viên hơn 200 người. Hoạt động tổ chuyên môn (TCM) được xác định là một trong những yếu tố then chốt ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy và học.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý hoạt động TCM của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Tây Hòa nhằm đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 3 trường THPT trên địa bàn huyện, khảo sát 243 cán bộ quản lý, tổ trưởng chuyên môn và giáo viên trong giai đoạn từ tháng 01 đến tháng 03 năm 2017. Mục tiêu cụ thể là đánh giá thực trạng quản lý hoạt động TCM, nhận diện các hạn chế và đề xuất giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lý giáo dục nâng cao năng lực quản lý chuyên môn, đồng thời góp phần thực hiện hiệu quả các chủ trương đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá học sinh theo hướng phát triển năng lực và phẩm chất người học.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và mô hình quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong trường THPT. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

  1. Lý thuyết chức năng quản lý: Bao gồm bốn chức năng cơ bản là kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. Hiệu trưởng sử dụng các chức năng này để quản lý hoạt động TCM nhằm đạt mục tiêu giáo dục.

  2. Mô hình nghiên cứu bài học (NCBH): Đây là mô hình phát triển nghề nghiệp giáo viên thông qua sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học, giúp giáo viên cùng nhau thiết kế, dự giờ, phân tích và rút kinh nghiệm nhằm nâng cao chất lượng dạy học.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý giáo dục, tổ chuyên môn, hoạt động tổ chuyên môn, quản lý hoạt động tổ chuyên môn, sinh hoạt chuyên môn theo hướng NCBH, đổi mới phương pháp dạy học (PPDH), kiểm tra đánh giá (KTĐG).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý thuyết và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 3 trường THPT huyện Tây Hòa, với cỡ mẫu 243 người gồm 3 Hiệu trưởng, 7 Phó Hiệu trưởng, 30 tổ trưởng chuyên môn và 203 giáo viên.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Điều tra bằng phiếu hỏi, quan sát trực tiếp các hoạt động chuyên môn, nghiên cứu hồ sơ, phỏng vấn chuyên gia và tổng kết kinh nghiệm giáo dục.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả với Excel để tính tỷ lệ phần trăm, xếp hạng mức độ thực hiện các biện pháp quản lý, phân tích so sánh và tổng hợp kết quả khảo sát.

  • Timeline nghiên cứu: Khảo sát thực địa từ tháng 01 đến tháng 03 năm 2017, xử lý và phân tích dữ liệu trong quý II năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý quy hoạch, bổ nhiệm và đào tạo tổ trưởng chuyên môn (TTCM): Khoảng 70% các trường đã thực hiện quy hoạch TTCM nhưng chỉ có 55% tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho TTCM một cách bài bản. Việc bổ nhiệm TTCM chủ yếu dựa trên kinh nghiệm và tín nhiệm cá nhân, chưa có quy trình chuẩn hóa.

  2. Quản lý xây dựng kế hoạch hoạt động TCM: 65% giáo viên cho biết kế hoạch hoạt động TCM được xây dựng nhưng còn mang tính hình thức, thiếu sự tham gia đóng góp của toàn bộ thành viên. Chỉ 40% kế hoạch được thực hiện đầy đủ và có đánh giá hiệu quả.

  3. Phân công giáo viên trong TCM: 60% trường phân công giáo viên theo đúng chuyên môn đào tạo, tuy nhiên còn tồn tại tình trạng phân công không đồng đều, gây áp lực cho một số giáo viên. Việc phân công chưa thực sự linh hoạt, chưa đáp ứng được nhu cầu đổi mới PPDH.

  4. Đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá: Khoảng 50% tổ chuyên môn và giáo viên được đánh giá thực hiện đổi mới PPDH theo hướng phát huy tính tích cực, sáng tạo của học sinh. Tuy nhiên, chỉ 35% tổ chuyên môn áp dụng mô hình nghiên cứu bài học (NCBH) trong sinh hoạt chuyên môn. Việc đổi mới KTĐG học sinh còn hạn chế, chủ yếu dựa vào hình thức truyền thống.

  5. Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM: Hiệu trưởng thường xuyên kiểm tra hồ sơ chuyên môn và dự giờ nhưng chưa có hệ thống đánh giá định lượng rõ ràng. Khoảng 45% giáo viên cho rằng công tác kiểm tra chưa tạo được động lực tích cực cho tổ chuyên môn.

  6. Bồi dưỡng và tự bồi dưỡng chuyên môn: 55% giáo viên tham gia các hoạt động bồi dưỡng do nhà trường tổ chức, trong khi đó 70% giáo viên tự giác học tập nâng cao trình độ. Tuy nhiên, việc bồi dưỡng chưa tập trung vào các chuyên đề khó và chưa có sự hỗ trợ đầy đủ về thời gian và kinh phí.

Thảo luận kết quả

Kết quả khảo sát cho thấy công tác quản lý hoạt động TCM của Hiệu trưởng các trường THPT huyện Tây Hòa đã có những chuyển biến tích cực nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu do năng lực quản lý của Hiệu trưởng và TTCM chưa đồng đều, cơ sở vật chất phục vụ sinh hoạt chuyên môn còn thiếu thốn, và nhận thức về vai trò của TCM chưa được nâng cao đầy đủ.

So sánh với các nghiên cứu tương tự tại các tỉnh khác, tỷ lệ áp dụng mô hình NCBH và đổi mới KTĐG ở Tây Hòa thấp hơn khoảng 15-20%, cho thấy cần đẩy mạnh hơn nữa công tác đào tạo và chỉ đạo đổi mới. Việc quản lý kế hoạch và phân công giáo viên còn mang tính hành chính, chưa phát huy được tính chủ động sáng tạo của tổ chuyên môn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ thực hiện các biện pháp quản lý theo từng nội dung, bảng tổng hợp mức độ hài lòng của giáo viên về công tác quản lý TCM, giúp minh họa rõ nét các điểm mạnh và hạn chế.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực quản lý cho Hiệu trưởng và TTCM: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn chuyên sâu về quản lý hoạt động TCM và đổi mới phương pháp dạy học trong vòng 6 tháng tới, do Sở GD&ĐT phối hợp với các trường đại học thực hiện.

  2. Xây dựng quy trình chuẩn hóa công tác quy hoạch, bổ nhiệm TTCM: Áp dụng quy trình minh bạch, có tiêu chí rõ ràng và lấy ý kiến tập thể sư phạm, hoàn thành trong năm học 2024-2025, do Ban giám hiệu các trường chủ trì.

  3. Đổi mới sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học (NCBH): Tăng cường chỉ đạo và hỗ trợ kỹ thuật để 100% tổ chuyên môn áp dụng mô hình NCBH trong vòng 1 năm, đồng thời xây dựng kế hoạch sinh hoạt chuyên môn linh hoạt, phù hợp với đặc thù từng môn học.

  4. Cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM: Xây dựng bộ tiêu chí đánh giá định lượng và định tính, áp dụng hệ thống đánh giá thường xuyên, tạo động lực phát triển cho tổ chuyên môn, hoàn thiện trong quý III năm 2024.

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất phục vụ hoạt động TCM: Trang bị phòng họp chuyên môn với thiết bị hiện đại, kinh phí hỗ trợ làm đồ dùng dạy học, đảm bảo điều kiện sinh hoạt chuyên môn thuận lợi trong 2 năm tới, do Sở GD&ĐT và các trường phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng và Ban giám hiệu các trường THPT: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lý hoạt động TCM, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý chuyên môn và phát triển đội ngũ giáo viên.

  2. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và cách thức tổ chức sinh hoạt chuyên môn hiệu quả, áp dụng mô hình nghiên cứu bài học để nâng cao năng lực chuyên môn.

  3. Cán bộ quản lý giáo dục cấp sở và phòng giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch đào tạo và hỗ trợ các trường THPT trong việc đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục.

  4. Nghiên cứu sinh, học viên cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động TCM, làm cơ sở cho các đề tài nghiên cứu tiếp theo.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là gì?
    Quản lý hoạt động TCM là quá trình Hiệu trưởng tác động có tổ chức, có định hướng đến tổ chuyên môn nhằm đảm bảo hoạt động chuyên môn đạt hiệu quả, phù hợp với mục tiêu giáo dục của nhà trường.

  2. Tại sao mô hình nghiên cứu bài học (NCBH) lại quan trọng trong sinh hoạt chuyên môn?
    NCBH giúp giáo viên cùng nhau thiết kế, dự giờ, phân tích và rút kinh nghiệm bài học, từ đó nâng cao năng lực chuyên môn và đổi mới phương pháp dạy học, tạo môi trường học tập tích cực cho học sinh.

  3. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý hoạt động TCM?
    Bao gồm năng lực quản lý của Hiệu trưởng và TTCM, cơ sở vật chất phục vụ sinh hoạt chuyên môn, nhận thức của giáo viên về vai trò TCM, cũng như sự hỗ trợ từ các cấp quản lý giáo dục.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng sinh hoạt chuyên môn?
    Cần đổi mới nội dung và phương pháp sinh hoạt theo hướng nghiên cứu bài học, tăng cường bồi dưỡng chuyên môn, tạo điều kiện cơ sở vật chất và xây dựng môi trường làm việc thân thiện, đoàn kết.

  5. Công tác kiểm tra, đánh giá hoạt động TCM nên được thực hiện như thế nào?
    Phải xây dựng bộ tiêu chí đánh giá rõ ràng, kết hợp kiểm tra hồ sơ, dự giờ, đánh giá định kỳ và phản hồi từ giáo viên để điều chỉnh kế hoạch, nâng cao hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn.

Kết luận

  • Quản lý hoạt động tổ chuyên môn là yếu tố then chốt quyết định chất lượng giáo dục THPT tại huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế như quy hoạch TTCM chưa chuẩn hóa, kế hoạch hoạt động mang tính hình thức, đổi mới phương pháp dạy học và kiểm tra đánh giá chưa đồng đều.
  • Năng lực quản lý của Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn cần được nâng cao thông qua đào tạo và bồi dưỡng chuyên sâu.
  • Đề xuất các biện pháp quản lý cụ thể, khả thi nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động TCM, trong đó trọng tâm là áp dụng mô hình nghiên cứu bài học và cải tiến công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Khuyến nghị các trường THPT và Sở GD&ĐT Phú Yên phối hợp triển khai các giải pháp trong vòng 1-2 năm tới để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.

Hành động tiếp theo: Các nhà quản lý giáo dục và Hiệu trưởng các trường THPT huyện Tây Hòa nên tổ chức hội thảo triển khai các biện pháp đề xuất, đồng thời xây dựng kế hoạch đào tạo và đầu tư cơ sở vật chất phù hợp. Để biết thêm chi tiết và nhận hỗ trợ chuyên môn, vui lòng liên hệ với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Phú Yên.