Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo (GD&ĐT) tại Việt Nam, việc nâng cao chất lượng quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên môn (TTCM) các trường tiểu học đóng vai trò then chốt. Thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định, với 28 trường tiểu học và hơn 13.700 học sinh năm học 2019-2020, đang trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội mạnh mẽ với tốc độ tăng trưởng kinh tế đạt 17,8% năm 2019, đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục. Đội ngũ TTCM là lực lượng nòng cốt trong việc triển khai các hoạt động chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung vào việc khảo sát thực trạng công tác quản lý đội ngũ TTCM của hiệu trưởng các trường tiểu học trên địa bàn thị xã An Nhơn, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý nhằm nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ quản lý và hiệu quả hoạt động của đội ngũ này. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 10/28 trường tiểu học với 19 cán bộ quản lý, 46 TTCM và 42 giáo viên tham gia khảo sát. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển giáo dục phổ thông và toàn diện nhân cách học sinh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và quản lý nhà trường, trong đó:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đến khách thể nhằm đưa hoạt động giáo dục đạt mục tiêu đề ra một cách hiệu quả nhất. Quản lý giáo dục bao gồm các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra.

  • Lý thuyết quản lý nhà trường: Nhà trường là tổ chức chuyên biệt thực hiện chức năng truyền thụ tri thức và phát triển nhân cách học sinh. Quản lý nhà trường là quá trình tác động có kế hoạch của hiệu trưởng đến các thành phần trong nhà trường nhằm đảm bảo hoạt động dạy và học diễn ra hiệu quả.

  • Khái niệm tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn: Tổ chuyên môn là bộ phận cấu thành trong nhà trường, trực tiếp quản lý và bồi dưỡng giáo viên về chuyên môn, nghiệp vụ. Tổ trưởng chuyên môn là người đứng đầu tổ, chịu trách nhiệm quản lý, điều hành hoạt động chuyên môn, là cầu nối giữa hiệu trưởng và giáo viên.

Các khái niệm chính bao gồm: quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, tổ chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn, năng lực chuyên môn, năng lực quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp luật như Luật Giáo dục 2005, Thông tư số 14/2018/TT-BGDĐT, Điều lệ trường tiểu học 2010, các chỉ thị của Đảng và Bộ GD&ĐT về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục.

  • Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Khảo sát thực trạng công tác quản lý đội ngũ TTCM tại 10 trường tiểu học trên địa bàn thị xã An Nhơn bằng phiếu hỏi, phỏng vấn cán bộ quản lý, TTCM và giáo viên. Tổng số mẫu khảo sát gồm 19 cán bộ quản lý, 46 TTCM và 42 giáo viên.

  • Phương pháp thống kê toán học: Xử lý số liệu khảo sát bằng các công cụ thống kê để phân tích, đánh giá thực trạng và rút ra kết luận.

Thời gian nghiên cứu tập trung vào năm học 2019-2020, địa điểm nghiên cứu là các trường tiểu học trên địa bàn thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng đội ngũ TTCM: Đội ngũ TTCM gồm 46 người tại 10 trường khảo sát, trong đó phần lớn có phẩm chất chính trị tốt, đạo đức nghề nghiệp được đánh giá cao với tỷ lệ trên 85%. Tuy nhiên, năng lực quản lý còn hạn chế, đặc biệt ở các TTCM trẻ, chưa được trang bị đầy đủ kỹ năng quản lý chuyên biệt.

  2. Công tác quy hoạch, tuyển chọn và bổ nhiệm TTCM: Việc quy hoạch đội ngũ TTCM chưa đồng bộ, chưa đảm bảo cơ cấu hợp lý về độ tuổi, trình độ và năng lực. Công tác tuyển chọn và bổ nhiệm chủ yếu dựa vào kinh nghiệm và sự tín nhiệm, chưa có quy trình khoa học và minh bạch. Khoảng 70% hiệu trưởng cho biết việc bổ nhiệm TTCM còn mang tính hình thức.

  3. Quản lý hoạt động chuyên môn của TTCM: Các hoạt động chỉ đạo, kiểm tra, giám sát và đánh giá TTCM được thực hiện nhưng chưa thường xuyên và chưa có hệ thống đánh giá chính thức. Chỉ khoảng 60% TTCM được tham gia các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý chuyên môn.

  4. Điều kiện hỗ trợ và động lực làm việc: Cơ sở vật chất phục vụ công tác chuyên môn như phòng họp, thiết bị dạy học còn thiếu thốn tại 40% trường khảo sát. Chế độ phụ cấp chức vụ cho TTCM chưa được quan tâm đúng mức, ảnh hưởng đến động lực làm việc.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân hạn chế trong quản lý đội ngũ TTCM chủ yếu do thiếu sự chuẩn hóa trong quy hoạch và tuyển chọn, thiếu các chương trình bồi dưỡng chuyên biệt về kỹ năng quản lý cho TTCM. So với các nghiên cứu tại các địa phương khác, tình trạng này tương đồng, phản ánh thực trạng chung của quản lý giáo dục tiểu học ở nhiều vùng.

Việc quản lý chưa khoa học, mang tính hình thức làm giảm hiệu quả hoạt động của TTCM, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng dạy học và giáo dục học sinh. Các biểu đồ phân tích số liệu khảo sát có thể minh họa tỷ lệ TTCM được bồi dưỡng, tỷ lệ trường có đủ cơ sở vật chất, tỷ lệ TTCM được đánh giá định kỳ, giúp làm rõ các điểm mạnh và hạn chế.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của hiệu trưởng trong việc nâng cao năng lực quản lý đội ngũ TTCM, đồng thời nhấn mạnh sự cần thiết của các biện pháp quản lý đồng bộ, khoa học và thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng quy hoạch đội ngũ TTCM bài bản: Hiệu trưởng phối hợp với Phòng GD&ĐT xây dựng kế hoạch quy hoạch đội ngũ TTCM đảm bảo cơ cấu hợp lý về số lượng, độ tuổi, trình độ và năng lực. Thời gian thực hiện: trong vòng 1 năm học, cập nhật định kỳ hàng năm.

  2. Hoàn thiện quy trình tuyển chọn và bổ nhiệm TTCM: Áp dụng quy trình tuyển chọn minh bạch, dựa trên tiêu chuẩn năng lực và phẩm chất, kết hợp lấy ý kiến tập thể giáo viên và các tổ chức đoàn thể. Chủ thể thực hiện: hiệu trưởng và Ban giám hiệu, dưới sự giám sát của Phòng GD&ĐT.

  3. Tăng cường bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho TTCM: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên biệt về kỹ năng quản lý, kỹ năng lãnh đạo, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chuyên môn. Mục tiêu nâng tỷ lệ TTCM được bồi dưỡng lên trên 90% trong 2 năm tới.

  4. Cải thiện điều kiện làm việc và tạo động lực cho TTCM: Đầu tư cơ sở vật chất phục vụ sinh hoạt chuyên môn, đảm bảo phòng họp, thiết bị dạy học hiện đại. Xây dựng chính sách phụ cấp chức vụ hợp lý, khen thưởng kịp thời các TTCM có thành tích xuất sắc. Thời gian thực hiện: trong 1-2 năm học.

  5. Đổi mới công tác kiểm tra, giám sát và đánh giá TTCM: Xây dựng hệ thống đánh giá định kỳ, khách quan, kết hợp kiểm tra thường xuyên và đột xuất, có phản hồi và hỗ trợ phát triển năng lực. Chủ thể thực hiện: hiệu trưởng phối hợp với các tổ chức đoàn thể trong nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Hiệu trưởng các trường tiểu học: Nắm bắt các biện pháp quản lý đội ngũ TTCM hiệu quả, từ đó nâng cao năng lực lãnh đạo, quản lý chuyên môn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục.

  2. Cán bộ quản lý giáo dục tại Phòng GD&ĐT: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng và quy hoạch đội ngũ TTCM phù hợp với đặc thù địa phương.

  3. Tổ trưởng chuyên môn và giáo viên tiểu học: Hiểu rõ vai trò, nhiệm vụ và các yêu cầu về năng lực quản lý, từ đó chủ động nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng quản lý.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý giáo dục: Tham khảo cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý đội ngũ TTCM, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo hoặc luận văn, đề tài khoa học.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên môn lại quan trọng trong trường tiểu học?
    Quản lý đội ngũ TTCM giúp đảm bảo hoạt động chuyên môn của tổ diễn ra hiệu quả, nâng cao chất lượng dạy và học, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện. Ví dụ, TTCM là cầu nối giữa hiệu trưởng và giáo viên, giúp triển khai kế hoạch giáo dục một cách đồng bộ.

  2. Những khó khăn chính trong công tác quản lý TTCM hiện nay là gì?
    Khó khăn gồm thiếu quy hoạch bài bản, quy trình tuyển chọn chưa khoa học, thiếu bồi dưỡng kỹ năng quản lý chuyên biệt, điều kiện làm việc chưa đầy đủ và chế độ phụ cấp chưa hợp lý. Điều này làm giảm hiệu quả hoạt động của TTCM.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn?
    Thông qua các khóa đào tạo chuyên sâu về kỹ năng quản lý, kỹ năng lãnh đạo, ứng dụng công nghệ thông tin, kết hợp với bồi dưỡng thường xuyên và thực hành tại trường. Ví dụ, tổ chức hội thảo, dự giờ trao đổi kinh nghiệm giúp TTCM nâng cao năng lực.

  4. Vai trò của hiệu trưởng trong quản lý đội ngũ TTCM là gì?
    Hiệu trưởng là người chịu trách nhiệm trực tiếp trong việc quy hoạch, tuyển chọn, bổ nhiệm, bồi dưỡng và đánh giá TTCM, tạo điều kiện và môi trường làm việc thuận lợi để đội ngũ này phát huy vai trò. Hiệu trưởng cũng là người xây dựng kế hoạch kiểm tra, giám sát hiệu quả.

  5. Các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đội ngũ TTCM gồm những gì?
    Bao gồm yếu tố khách quan như điều kiện cơ sở vật chất, kinh phí hỗ trợ, chính sách của địa phương; và yếu tố chủ quan như phẩm chất, năng lực của hiệu trưởng, năng lực và tinh thần làm việc của TTCM và giáo viên trong tổ.

Kết luận

  • Quản lý đội ngũ tổ trưởng chuyên môn là nhiệm vụ trọng yếu của hiệu trưởng nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học tại thị xã An Nhơn, tỉnh Bình Định.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về quy hoạch, tuyển chọn, bồi dưỡng và điều kiện làm việc của TTCM.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý đồng bộ, khoa học, tập trung vào quy hoạch, tuyển chọn, bồi dưỡng, cải thiện điều kiện làm việc và đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá.
  • Các giải pháp đề xuất có tính khả thi cao, phù hợp với điều kiện thực tế địa phương và xu hướng phát triển giáo dục hiện nay.
  • Đề nghị các cấp quản lý giáo dục, hiệu trưởng và đội ngũ TTCM phối hợp triển khai thực hiện trong vòng 1-3 năm tới để nâng cao hiệu quả quản lý và chất lượng giáo dục tiểu học.

Hành động tiếp theo: Các trường tiểu học và Phòng GD&ĐT An Nhơn cần xây dựng kế hoạch triển khai các biện pháp quản lý đội ngũ TTCM, đồng thời tổ chức các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho TTCM nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục.