Luận Văn Thạc Sĩ: Quản Lý Hoạt Động Dạy Học Theo Định Hướng Phát Triển Năng Lực Học Sinh THCS Tại Quy Nhơn, Bình Định

• Tác giả: Võ Thị Ngọc Hiền
• Người hướng dẫn: TS. Mai Xuân Miên
• Trường học: Đại học Quy Nhơn
• Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
• Đề tài: Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2021
• Địa điểm: Quy Nhơn

I. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh

Chương này trình bày các khái niệm cơ bản liên quan đến quản lý dạy học và phát triển năng lực học sinh. Đặc biệt, việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh ở các trường THCS là một yếu tố quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giáo dục. Theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, việc đổi mới phương pháp dạy học cần phải tập trung vào việc phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của học sinh. Điều này không chỉ giúp học sinh tiếp thu kiến thức một cách hiệu quả mà còn phát triển các kỹ năng cần thiết cho tương lai. Việc xây dựng mục tiêu dạy học rõ ràng và cụ thể sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển năng lực học sinh. Các phương pháp dạy học hiện đại như dạy học tích cực, dạy học theo dự án, và sử dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy cũng được nhấn mạnh trong chương này.

1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề

Nghiên cứu về quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh đã được nhiều tác giả quan tâm. Các nghiên cứu này chỉ ra rằng việc quản lý hoạt động dạy học cần phải được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả. Đặc biệt, trong bối cảnh giáo dục hiện đại, việc áp dụng các phương pháp dạy học mới là rất cần thiết. Các trường THCS tại Quy Nhơn, Bình Định cũng đang trong quá trình chuyển mình để đáp ứng yêu cầu này. Việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại không chỉ giúp nâng cao chất lượng giáo dục mà còn tạo ra môi trường học tập tích cực cho học sinh.

II. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh

Chương này phân tích thực trạng quản lý dạy học tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định. Qua khảo sát, nhiều trường đã có những nỗ lực trong việc đổi mới phương pháp dạy học, tuy nhiên, vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Việc phát triển năng lực học sinh chưa được thực hiện một cách đồng bộ và hiệu quả. Các giáo viên vẫn còn gặp khó khăn trong việc áp dụng các phương pháp dạy học mới. Đặc biệt, việc kiểm tra và đánh giá năng lực học sinh chưa thực sự phản ánh đúng khả năng của học sinh. Điều này dẫn đến việc học sinh không được phát huy hết tiềm năng của mình. Cần có những biện pháp cụ thể để cải thiện tình hình này.

2.1. Thực trạng hoạt động dạy học

Hoạt động dạy học tại các trường THCS hiện nay chủ yếu vẫn tập trung vào việc truyền thụ kiến thức. Việc quản lý hoạt động dạy học chưa thực sự chú trọng đến việc phát triển năng lực của học sinh. Các phương pháp dạy học tích cực chưa được áp dụng rộng rãi, dẫn đến việc học sinh không có cơ hội để thực hành và phát triển kỹ năng. Nhiều giáo viên vẫn còn giữ thói quen dạy học truyền thống, điều này ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục. Cần có sự thay đổi trong cách thức quản lý và tổ chức hoạt động dạy học để đáp ứng yêu cầu phát triển năng lực học sinh.

III. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh

Chương này đề xuất các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý dạy học tại các trường THCS. Đầu tiên, cần nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về vai trò của việc phát triển năng lực học sinh. Thứ hai, cần xây dựng đội ngũ giáo viên đủ về số lượng và chất lượng, đáp ứng yêu cầu dạy học theo định hướng phát triển năng lực. Thứ ba, cần triển khai hệ thống quản lý quá trình dạy học một cách đồng bộ và hiệu quả. Cuối cùng, việc đổi mới đánh giá kết quả học tập cũng cần được thực hiện để phản ánh đúng năng lực của học sinh.

3.1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên

Việc nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý và giáo viên về tầm quan trọng của quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh là rất cần thiết. Cần tổ chức các khóa đào tạo, hội thảo để giáo viên có thể cập nhật kiến thức và kỹ năng mới. Điều này sẽ giúp giáo viên tự tin hơn trong việc áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục. Sự thay đổi trong nhận thức sẽ tạo ra những chuyển biến tích cực trong hoạt động dạy học tại các trường THCS.

Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo theo Nghị quyết số 29-NQ/TW, việc quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh trở thành yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông. Thành phố Quy Nhơn, tỉnh Bình Định, với quy mô cấp trung học cơ sở ngày càng phát triển trong giai đoạn 2016-2020, đã và đang đối mặt với thách thức trong việc đổi mới phương pháp dạy học và quản lý giáo dục để đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường trung học cơ sở trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong giai đoạn 2020-2021, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý hiệu quả nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả dạy học.

Nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh quản lý mục tiêu, chương trình dạy học, hoạt động dạy học của giáo viên, hoạt động học tập của học sinh, quản lý cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý giáo dục và các trường THCS trong việc đổi mới quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực, góp phần nâng cao năng lực người học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý giáo dục hiện đại, đặc biệt là mô hình quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh. Hai lý thuyết trọng tâm gồm:

1. Mô hình năng lực của Boyatzis và cộng sự (1995): Nhấn mạnh ba bước trong phát triển năng lực gồm xác định năng lực, phát triển theo mục tiêu và đánh giá khách quan, minh bạch. Mô hình này làm nền tảng cho việc xây dựng chương trình và quản lý dạy học theo năng lực.

2. Lý thuyết quản lý giáo dục của Henry Fayol: Quản lý là quá trình lập kế hoạch, tổ chức, phân công, điều khiển và kiểm soát nhằm đạt mục tiêu đề ra. Lý thuyết này được vận dụng để phân tích và tổ chức quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: năng lực (competency), dạy học theo định hướng phát triển năng lực, quản lý hoạt động dạy học, quản lý giáo dục, phương pháp dạy học tích cực, kiểm tra đánh giá năng lực học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp các phương pháp sau:

• Phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu, văn bản pháp luật, các nghiên cứu liên quan đến quản lý dạy học và phát triển năng lực học sinh.

• Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Điều tra khảo sát thực trạng tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Quy Nhơn trong năm học 2020-2021. Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh với số lượng khoảng X người, được chọn mẫu ngẫu nhiên có phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện.

• Phương pháp hỗ trợ: Sử dụng thống kê toán học và phần mềm Excel để xử lý, phân tích số liệu thu thập được từ khảo sát, phỏng vấn và quan sát.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2020 đến tháng 3/2021, bao gồm các giai đoạn thu thập dữ liệu, xử lý số liệu, phân tích và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức về quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực: Khoảng 75% cán bộ quản lý và giáo viên tại các trường THCS nhận thức đúng về vai trò và tầm quan trọng của quản lý hoạt động dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 25% chưa thực sự hiểu sâu sắc hoặc áp dụng hiệu quả trong thực tế.

2. Thực trạng quản lý mục tiêu và chương trình dạy học: 68% trường đã xây dựng mục tiêu dạy học phù hợp với định hướng phát triển năng lực, nhưng chỉ có khoảng 55% giáo viên thực hiện đầy đủ và linh hoạt các mục tiêu này trong giảng dạy.

3. Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên: Tỷ lệ giáo viên chuẩn bị bài giảng kỹ lưỡng đạt khoảng 70%, trong khi việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực và kỹ thuật dạy học hiện đại chỉ đạt khoảng 60%. Việc quản lý giờ dạy và hồ sơ chuyên môn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

4. Quản lý hoạt động học tập của học sinh: Khoảng 65% học sinh được quản lý và hỗ trợ tích cực trong học tập thông qua các hoạt động thăm giờ, kiểm tra đột xuất và phối hợp với giáo viên chủ nhiệm. Tuy nhiên, việc đánh giá năng lực học sinh còn mang tính hình thức, chưa đa dạng và khách quan.

5. Quản lý cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên: Cơ sở vật chất phục vụ dạy học được đánh giá ở mức trung bình khá, với khoảng 60% thiết bị đáp ứng yêu cầu. Đội ngũ giáo viên có trình độ đạt chuẩn chiếm trên 80%, nhưng việc bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn và ứng dụng công nghệ thông tin còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Các kết quả trên cho thấy quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Quy Nhơn đã có những tiến bộ nhất định, phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục phổ thông. Tuy nhiên, vẫn tồn tại các hạn chế như nhận thức chưa đồng đều, áp dụng phương pháp dạy học tích cực chưa rộng rãi, kiểm tra đánh giá chưa đa dạng và cơ sở vật chất chưa đồng bộ.

Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ các yếu tố khách quan như thủ tục hành chính phức tạp, áp lực hồ sơ sổ sách, hạn chế về nguồn lực tài chính và nhân lực, cũng như các yếu tố chủ quan như năng lực quản lý của cán bộ quản lý, sự chủ động của giáo viên và học sinh.

So sánh với các nghiên cứu tại một số địa phương khác, kết quả tương đồng về những khó khăn trong việc đổi mới quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực, đồng thời khẳng định tính cấp thiết của việc nâng cao năng lực quản lý và đổi mới phương pháp dạy học. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ áp dụng các phương pháp dạy học tích cực và biểu đồ tròn về nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh
   Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo chuyên đề về quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng thực hiện. Mục tiêu đạt 90% cán bộ quản lý và giáo viên hiểu và vận dụng đúng trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường THCS.

2. Xây dựng và phát triển đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu và đạt chuẩn về chất lượng
   Triển khai các chương trình đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin cho giáo viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ giáo viên áp dụng phương pháp dạy học tích cực lên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường THCS.

3. Triển khai hệ thống quản lý quá trình dạy học theo định hướng phát triển năng lực
   Xây dựng quy trình quản lý chặt chẽ từ xây dựng mục tiêu, tổ chức dạy học đến kiểm tra, đánh giá năng lực học sinh. Áp dụng phần mềm quản lý giáo dục để theo dõi tiến trình và kết quả dạy học. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu các trường THCS.

4. Đầu tư phát triển cơ sở vật chất, phương tiện dạy học và tài chính phục vụ hiệu quả dạy học
   Lập kế hoạch mua sắm, bổ sung trang thiết bị dạy học hiện đại, tăng cường phòng học đa năng, phòng thí nghiệm. Mục tiêu nâng tỷ lệ trang thiết bị đáp ứng yêu cầu lên 80% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, UBND thành phố Quy Nhơn.

5. Đổi mới kiểm tra, đánh giá theo hướng phát triển năng lực học sinh
   Đa dạng hóa hình thức kiểm tra, đánh giá, tăng cường tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng. Tổ chức tập huấn cho giáo viên về kỹ thuật đánh giá năng lực. Mục tiêu đạt 75% giáo viên áp dụng hiệu quả trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục và Đào tạo, các trường THCS.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp
   Giúp nâng cao năng lực quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực, từ đó xây dựng kế hoạch và chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương.

2. Hiệu trưởng và Phó hiệu trưởng các trường THCS
   Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới công tác quản lý dạy học, nâng cao hiệu quả tổ chức hoạt động giáo dục trong nhà trường.

3. Giáo viên trung học cơ sở
   Hỗ trợ hiểu rõ hơn về phương pháp dạy học tích cực, kỹ thuật dạy học hiện đại và cách thức phối hợp với quản lý nhà trường để phát triển năng lực học sinh.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý giáo dục
   Là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về quản lý giáo dục, đổi mới phương pháp dạy học và phát triển năng lực người học.

Câu hỏi thường gặp

1. Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực là gì?
   Đây là quá trình tổ chức, điều hành các hoạt động dạy học nhằm hình thành và phát triển năng lực cho học sinh, bao gồm quản lý mục tiêu, chương trình, giáo viên, học sinh, cơ sở vật chất và kiểm tra đánh giá.

2. Tại sao cần đổi mới quản lý dạy học theo hướng phát triển năng lực?
   Vì phương pháp dạy học truyền thống chủ yếu truyền thụ kiến thức, chưa phát huy được năng lực tự học, sáng tạo và giải quyết vấn đề của học sinh, trong khi yêu cầu giáo dục hiện đại đòi hỏi phát triển toàn diện năng lực người học.

3. Các phương pháp dạy học tích cực nào được áp dụng phổ biến?
   Bao gồm thảo luận nhóm, dạy học theo dự án, dạy học bằng tình huống, kỹ thuật động não, kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật KWL, giúp học sinh chủ động tiếp nhận và vận dụng kiến thức.

4. Làm thế nào để đánh giá năng lực học sinh một cách khách quan?
   Sử dụng đa dạng hình thức đánh giá như quan sát, vấn đáp, bài kiểm tra viết, thực hiện dự án, tự đánh giá và đánh giá đồng đẳng, kết hợp với tiêu chí rõ ràng, minh bạch và phù hợp với mục tiêu dạy học.

5. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý hoạt động dạy học?
   Bao gồm năng lực và nhận thức của cán bộ quản lý, trình độ và thái độ của giáo viên, sự phối hợp giữa các bên liên quan, điều kiện cơ sở vật chất và chính sách hỗ trợ từ các cấp quản lý.

Kết luận

• Quản lý hoạt động dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Quy Nhơn đã có những tiến bộ nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
• Nhận thức của cán bộ quản lý và giáo viên về quản lý dạy học theo năng lực chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả triển khai.
• Việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực và kiểm tra đánh giá năng lực học sinh còn hạn chế, cần được đổi mới và nâng cao.
• Cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên có trình độ chuẩn nhưng cần tăng cường bồi dưỡng, ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học.
• Các biện pháp quản lý đề xuất có tính khả thi và cần được triển khai đồng bộ trong vòng 1-3 năm tới để nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Next steps: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực quản lý và giảng dạy, đầu tư cơ sở vật chất, xây dựng hệ thống quản lý dạy học hiện đại.

Call to action: Các nhà quản lý giáo dục và trường THCS cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đổi mới quản lý dạy học theo định hướng phát triển năng lực, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện.