Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển nhanh chóng của hệ thống phát thanh, truyền hình (PT-TH) tại Việt Nam, đặc biệt là tại các địa phương như tỉnh Quảng Bình, công tác quản lý nhà nước về lĩnh vực này ngày càng trở nên cấp thiết. Theo ước tính, tỉnh Quảng Bình hiện có gần 1 triệu dân sinh sống tại 8 huyện, thành phố với 145/151 xã, phường, thị trấn có đài truyền thanh cơ sở, chiếm 96%. Hệ thống PT-TH đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin, tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tuy nhiên, thực trạng quản lý nhà nước về PT-TH tại Quảng Bình còn nhiều hạn chế như hệ thống trang thiết bị lạc hậu, đội ngũ cán bộ quản lý chưa đáp ứng yêu cầu, nội dung chương trình chưa phong phú, và công tác phối hợp quản lý chưa đồng bộ.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý nhà nước về PT-TH tại tỉnh Quảng Bình trong giai đoạn 2019-2022, đánh giá điểm mạnh, điểm yếu và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước trong lĩnh vực này. Nghiên cứu tập trung trên địa bàn tỉnh Quảng Bình, với phạm vi nội dung bao gồm các hoạt động quản lý nhà nước, pháp luật liên quan và tổ chức bộ máy quản lý. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về PT-TH, nâng cao chất lượng thông tin, phục vụ tốt hơn nhu cầu thông tin của người dân, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, kết hợp với các quan điểm, đường lối chính sách của Đảng về công tác PT-TH và quản lý nhà nước. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm duy trì trật tự xã hội, điều chỉnh các quan hệ xã hội theo mục tiêu đã đề ra. Trong lĩnh vực PT-TH, quản lý nhà nước bao gồm xây dựng chính sách, pháp luật, tổ chức thực hiện và kiểm tra, xử lý vi phạm.

  2. Lý thuyết truyền thông đại chúng: PT-TH là phương tiện truyền thông đại chúng có khả năng truyền tải thông tin bằng hình ảnh và âm thanh, có tính thời sự cao, tác động mạnh mẽ đến nhận thức và dư luận xã hội. Quản lý nhà nước về PT-TH phải đảm bảo sự phát triển bền vững, đúng định hướng chính trị và pháp luật.

Các khái niệm chính bao gồm: phát thanh, truyền hình, quản lý nhà nước, pháp luật phát thanh truyền hình, hiệu lực và hiệu quả quản lý, chuyển đổi số trong truyền thông.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu tổng hợp, kết hợp cả định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Tài liệu thứ cấp gồm các văn bản pháp luật, báo cáo quản lý, các nghiên cứu khoa học, số liệu thống kê của tỉnh Quảng Bình và các cơ quan liên quan. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn cán bộ quản lý và các đơn vị PT-TH trên địa bàn tỉnh.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích mô tả thống kê để trình bày số liệu về hệ thống PT-TH, phương pháp phân tích so sánh để đối chiếu thực trạng quản lý tại Quảng Bình với các địa phương khác như Hải Phòng, Thanh Hóa. Phân tích định tính nhằm đánh giá các yếu tố ảnh hưởng, nguyên nhân hạn chế và đề xuất giải pháp.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Khảo sát được thực hiện với hơn 100 cán bộ, công chức làm công tác quản lý PT-TH tại các cấp tỉnh, huyện và xã. Phương pháp chọn mẫu theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và mẫu có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng quản lý.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2019-2022, phù hợp với các chính sách, kế hoạch phát triển PT-TH và chuyển đổi số tại Quảng Bình.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hệ thống PT-TH tại Quảng Bình: Tỉnh có 1 Đài PT-TH cấp tỉnh, 10 đài phát thanh cấp huyện, 3 trạm phát lại truyền hình. Tỷ lệ xã, phường, thị trấn có đài truyền thanh cơ sở đạt 96%, trong đó 31.8% ứng dụng công nghệ thông tin - viễn thông (CNTT-VT), 31.1% sử dụng đài truyền thanh không dây, 32.5% sử dụng đài truyền thanh có dây. Từ 01/10/2022, Đài PT-TH tỉnh phát sóng truyền hình 24/24h với tỷ lệ tự sản xuất chương trình trên 40%.

  2. Công tác xây dựng kế hoạch và thể chế: Tỉnh đã triển khai các mục tiêu của Chiến lược phát triển thông tin quốc gia đến năm 2025, tầm nhìn 2030, hiện đại hóa hoạt động thông tin truyền thông. Tuy nhiên, việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật về PT-TH còn chưa đồng bộ, đặc biệt là các quy định về đài truyền thanh xã chưa đầy đủ. Một số đài truyền thanh không dây hoạt động trong băng tần 87-108 MHz đã hết giấy phép và không được cấp phép lại, cần chuyển đổi sang phương thức truyền thanh ứng dụng CNTT-VT.

  3. Tổ chức bộ máy và đội ngũ cán bộ quản lý: 74.8% xã, phường, thị trấn đã thành lập Ban Biên tập đài truyền thanh cơ sở, nhưng chỉ 7.9% có cán bộ chuyên trách quản lý, vận hành. Đội ngũ cán bộ quản lý còn thiếu về số lượng và trình độ chuyên môn, nghiệp vụ chưa đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và phát triển PT-TH hiện đại. Trong giai đoạn 2019-2022, hơn 420 lượt cán bộ, viên chức được đào tạo nâng cao năng lực.

  4. Phối hợp quản lý và kiểm tra, xử lý vi phạm: Công tác phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước còn hạn chế, chưa có cơ chế phối hợp chặt chẽ trong thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm. Việc xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực PT-TH chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến một số vi phạm kéo dài.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố: hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh, năng lực thực thi của bộ máy quản lý còn yếu, nguồn lực tài chính và trang thiết bị kỹ thuật chưa đáp ứng yêu cầu hiện đại hóa. So sánh với các địa phương như Hải Phòng và Thanh Hóa, Quảng Bình còn thiếu sự đầu tư đồng bộ và cơ chế quản lý linh hoạt, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ xã có đài truyền thanh cơ sở theo loại hình công nghệ, bảng thống kê số lượng cán bộ chuyên trách và bán chuyên trách, biểu đồ tiến độ đào tạo cán bộ quản lý trong giai đoạn 2019-2022. Những kết quả này cho thấy sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý, hoàn thiện thể chế và tăng cường phối hợp liên ngành để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về PT-TH.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật và quy định quản lý: Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật đồng bộ, đặc biệt là quy định về đài truyền thanh xã, chuyển đổi các đài truyền thanh không dây sang ứng dụng CNTT-VT trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông phối hợp với UBND tỉnh.

  2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ và kỹ năng chuyển đổi số cho cán bộ quản lý PT-TH, phấn đấu 100% cán bộ chuyên trách được đào tạo bài bản trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Học viện Hành chính Quốc gia, Sở Nội vụ, Sở Thông tin và Truyền thông.

  3. Tăng cường đầu tư trang thiết bị kỹ thuật hiện đại: Đầu tư nâng cấp hệ thống phát sóng, thiết bị truyền dẫn, phòng thu, trường quay nhằm nâng cao chất lượng chương trình và khả năng phát sóng 24/24h. Thời gian thực hiện: 3 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tài chính, Đài PT-TH Quảng Bình.

  4. Xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành trong quản lý và xử lý vi phạm: Thiết lập quy chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, tăng cường thanh tra, kiểm tra định kỳ và đột xuất, xử lý nghiêm các vi phạm pháp luật về PT-TH. Chủ thể thực hiện: Sở Thông tin và Truyền thông, Công an tỉnh, Thanh tra tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về phát thanh, truyền hình: Nâng cao nhận thức, hiểu biết về thực trạng và giải pháp quản lý PT-TH, áp dụng vào công tác quản lý tại địa phương.

  2. Lãnh đạo các đài phát thanh, truyền hình địa phương: Tham khảo các đề xuất nâng cao hiệu quả hoạt động, phát triển nội dung và kỹ thuật, đáp ứng nhu cầu người dân.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, truyền thông: Tài liệu tham khảo khoa học về quản lý nhà nước trong lĩnh vực PT-TH, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số.

  4. Các cơ quan hoạch định chính sách và xây dựng pháp luật: Cung cấp cơ sở dữ liệu, phân tích thực trạng để hoàn thiện chính sách, pháp luật về PT-TH phù hợp với thực tiễn địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước về phát thanh, truyền hình là gì?
    Quản lý nhà nước về PT-TH là hoạt động của các cơ quan nhà nước nhằm điều chỉnh, kiểm soát hoạt động phát thanh, truyền hình theo quy định pháp luật, đảm bảo phát triển bền vững và đúng định hướng chính trị.

  2. Tại sao quản lý nhà nước về PT-TH lại quan trọng đối với tỉnh Quảng Bình?
    Quảng Bình có hệ thống PT-TH phát triển với tỷ lệ phủ sóng cao, đóng vai trò quan trọng trong tuyên truyền, thông tin. Quản lý hiệu quả giúp nâng cao chất lượng thông tin, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh chính trị.

  3. Những hạn chế chính trong quản lý PT-TH tại Quảng Bình là gì?
    Hạn chế gồm hệ thống pháp luật chưa hoàn chỉnh, đội ngũ cán bộ quản lý thiếu chuyên môn, trang thiết bị kỹ thuật lạc hậu, công tác phối hợp và xử lý vi phạm chưa hiệu quả.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý PT-TH?
    Hoàn thiện pháp luật, đào tạo cán bộ, đầu tư trang thiết bị hiện đại, xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành trong quản lý và xử lý vi phạm.

  5. Chuyển đổi số ảnh hưởng thế nào đến quản lý PT-TH?
    Chuyển đổi số tạo ra cơ hội nâng cao chất lượng phát sóng, đa dạng hóa nội dung, nhưng cũng đòi hỏi nâng cao năng lực quản lý, đầu tư công nghệ và hoàn thiện pháp luật để thích ứng kịp thời.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước về phát thanh, truyền hình tại Quảng Bình có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh chính trị địa phương.
  • Thực trạng quản lý còn nhiều hạn chế về pháp luật, năng lực cán bộ và trang thiết bị kỹ thuật.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực đội ngũ, đầu tư công nghệ và tăng cường phối hợp quản lý.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai đồng bộ các giải pháp trong giai đoạn 2023-2025 để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý.
  • Luận văn kêu gọi các cơ quan quản lý, đơn vị PT-TH và nhà nghiên cứu cùng phối hợp thực hiện để phát triển bền vững lĩnh vực phát thanh, truyền hình tại Quảng Bình.