Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo Chương trình Giáo dục Phổ thông (GDPT) 2018, việc nâng cao năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học trở thành nhiệm vụ trọng tâm nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển phẩm chất và năng lực học sinh. Năm học 2020-2021 là năm đầu tiên triển khai thực hiện chương trình mới tại cấp tiểu học, đặt ra nhiều thách thức cho đội ngũ giáo viên, đặc biệt về năng lực chuyên môn và phương pháp giảng dạy. Tại thành phố Yên Bái, tỉnh Yên Bái, công tác bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học được triển khai nhưng còn nhiều hạn chế, chưa đồng đều về trình độ và hiệu quả bồi dưỡng.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại thành phố Yên Bái, từ đó đề xuất các biện pháp quản lý phù hợp nhằm nâng cao năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu của chương trình GDPT 2018. Nghiên cứu tập trung khảo sát trên 13/15 trường tiểu học với đối tượng là cán bộ quản lý và giáo viên tiểu học trong năm học 2020-2021. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học, phát triển đội ngũ giáo viên năng động, sáng tạo, có khả năng thích ứng với đổi mới giáo dục và xã hội hiện đại.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết quản lý giáo dục và phát triển năng lực giáo viên trong bối cảnh đổi mới chương trình GDPT 2018. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục là hệ thống tác động có kế hoạch, mục đích của chủ thể quản lý nhằm đảm bảo hệ thống giáo dục vận hành và phát triển theo mục tiêu đề ra. Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học bao gồm các chức năng lập kế hoạch, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và đánh giá.

  • Lý thuyết phát triển năng lực dạy học: Năng lực dạy học là tổ hợp kiến thức, kỹ năng, thái độ và phẩm chất nghề nghiệp cho phép giáo viên thực hiện hiệu quả nhiệm vụ giảng dạy. Năng lực này được hình thành và phát triển qua quá trình bồi dưỡng, tự học và thực hành.

Các khái niệm chính bao gồm: năng lực dạy học trải nghiệm, năng lực dạy học tích hợp, năng lực kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học, quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, và các chức năng quản lý giáo dục.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu từ khảo sát điều tra với cán bộ quản lý và giáo viên tiểu học tại 13 trường thuộc phòng GDĐT thành phố Yên Bái; phỏng vấn sâu các cán bộ quản lý và giáo viên cốt cán; khảo nghiệm ý kiến chuyên gia về tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng, sử dụng thống kê mô tả để đánh giá thực trạng, so sánh tỷ lệ phần trăm các yếu tố nhận thức, nội dung, phương pháp bồi dưỡng và quản lý bồi dưỡng.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm học 2020-2021, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, phân tích dữ liệu, đề xuất biện pháp và khảo nghiệm.

Cỡ mẫu khảo sát gồm cán bộ quản lý và giáo viên tiểu học tại 13 trường, được chọn theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho thực trạng quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học tại địa phương.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên tiểu học: Khoảng 65% giáo viên được đánh giá có năng lực dạy học đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT 2018, tuy nhiên còn 35% chưa đạt chuẩn, đặc biệt về năng lực dạy học trải nghiệm và tích hợp.

  2. Nhận thức về sự cần thiết bồi dưỡng năng lực: Hơn 80% cán bộ quản lý và giáo viên nhận thức rõ tầm quan trọng của bồi dưỡng năng lực dạy học để đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình, nhưng chỉ khoảng 60% giáo viên tham gia đầy đủ các khóa bồi dưỡng.

  3. Nội dung và phương pháp bồi dưỡng: Nội dung bồi dưỡng tập trung vào dạy học trải nghiệm, dạy học tích hợp và đánh giá kết quả học tập. Tuy nhiên, chỉ có khoảng 55% giáo viên đánh giá nội dung bồi dưỡng phù hợp với nhu cầu thực tế. Phương pháp bồi dưỡng chủ yếu là thuyết trình và thảo luận, còn thiếu các hình thức thực hành và ứng dụng công nghệ thông tin.

  4. Quản lý bồi dưỡng năng lực: Công tác lập kế hoạch, tổ chức và chỉ đạo bồi dưỡng được thực hiện tương đối đầy đủ, nhưng kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng còn hạn chế. Khoảng 70% cán bộ quản lý cho biết việc giám sát và đánh giá chưa chặt chẽ, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, cơ sở vật chất, trang thiết bị và kinh phí phục vụ bồi dưỡng còn hạn chế, ảnh hưởng đến việc tổ chức các lớp bồi dưỡng trực tiếp và trực tuyến. Về chủ quan, một số giáo viên chưa chủ động trong việc tự bồi dưỡng, còn phụ thuộc nhiều vào các lớp tập trung.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với xu hướng cần đổi mới phương pháp bồi dưỡng, tăng cường thực hành và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc quản lý bồi dưỡng cần được nâng cao tính hệ thống, khoa học và phù hợp với đặc điểm giáo viên tiểu học.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ giáo viên đạt năng lực theo từng lĩnh vực dạy học, bảng tổng hợp đánh giá mức độ phù hợp nội dung bồi dưỡng và biểu đồ tròn về tỷ lệ tham gia các hình thức bồi dưỡng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường khảo sát nhu cầu bồi dưỡng định kỳ: Thực hiện khảo sát nhu cầu bồi dưỡng năng lực dạy học của giáo viên tiểu học mỗi năm học để xây dựng kế hoạch bồi dưỡng phù hợp, đảm bảo tính thực tiễn và hiệu quả. Chủ thể thực hiện: Phòng GDĐT thành phố Yên Bái. Thời gian: hàng năm.

  2. Đổi mới nội dung và phương pháp bồi dưỡng: Xây dựng chương trình bồi dưỡng tích hợp các năng lực dạy học trải nghiệm, tích hợp và đánh giá kết quả học tập, kết hợp phương pháp thuyết trình, thảo luận, giải quyết tình huống và thực hành. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng trực tuyến và hỗ trợ tự học. Chủ thể: Ban chỉ đạo bồi dưỡng, báo cáo viên. Thời gian: triển khai trong 2 năm tới.

  3. Nâng cao năng lực đội ngũ báo cáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức tập huấn nâng cao kỹ năng sư phạm, quản lý lớp học, ứng dụng công nghệ thông tin cho đội ngũ báo cáo viên và cán bộ quản lý bồi dưỡng. Chủ thể: Phòng GDĐT phối hợp Sở GDĐT. Thời gian: 1 năm.

  4. Tăng cường kiểm tra, đánh giá và giám sát công tác bồi dưỡng: Xây dựng hệ thống kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng theo chuẩn đầu ra, kết hợp đánh giá qua bài kiểm tra, khảo sát và phản hồi của giáo viên. Chủ thể: Phòng GDĐT, Ban chỉ đạo bồi dưỡng. Thời gian: liên tục trong quá trình bồi dưỡng.

  5. Bố trí nguồn lực hợp lý: Đảm bảo kinh phí, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ bồi dưỡng, đặc biệt là hạ tầng công nghệ thông tin để tổ chức các lớp bồi dưỡng trực tuyến hiệu quả. Chủ thể: Ủy ban nhân dân thành phố, Phòng GDĐT. Thời gian: kế hoạch trung hạn 3 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý giáo dục các cấp: Giúp hiểu rõ vai trò, chức năng và các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên tiểu học, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lý giáo dục địa phương.

  2. Giáo viên tiểu học: Nắm bắt các năng lực cần thiết theo chương trình GDPT 2018, phương pháp và hình thức bồi dưỡng phù hợp để tự nâng cao năng lực chuyên môn và nghiệp vụ.

  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên khoa học giáo dục: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học, làm tài liệu tham khảo cho các nghiên cứu tiếp theo về đổi mới giáo dục.

  4. Các cơ quan quản lý chính sách giáo dục: Hỗ trợ xây dựng chính sách, kế hoạch bồi dưỡng giáo viên phù hợp với yêu cầu đổi mới chương trình, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao cần bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học theo chương trình GDPT 2018?
    Bồi dưỡng giúp giáo viên cập nhật kiến thức, kỹ năng mới, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học, phát triển phẩm chất và năng lực học sinh theo chương trình mới. Ví dụ, năng lực dạy học trải nghiệm và tích hợp là yêu cầu bắt buộc trong chương trình.

  2. Phương pháp bồi dưỡng nào hiệu quả nhất cho giáo viên tiểu học?
    Phương pháp kết hợp thuyết trình, thảo luận, giải quyết tình huống và thực hành được đánh giá cao, đặc biệt khi kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin giúp tăng tính tương tác và hiệu quả học tập.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý bồi dưỡng năng lực giáo viên?
    Bao gồm cơ sở vật chất, kinh phí, năng lực đội ngũ báo cáo viên, sự phối hợp giữa các bộ phận quản lý và thái độ, ý thức tự bồi dưỡng của giáo viên.

  4. Làm thế nào để đánh giá hiệu quả bồi dưỡng năng lực dạy học?
    Thông qua kiểm tra, khảo sát kiến thức, kỹ năng sau bồi dưỡng, phản hồi của giáo viên, quan sát thực tế giảng dạy và đánh giá kết quả học tập của học sinh.

  5. Có thể áp dụng hình thức bồi dưỡng trực tuyến cho giáo viên tiểu học không?
    Có thể và rất cần thiết, đặc biệt trong điều kiện thiếu giáo viên và thời gian hạn chế. Hình thức này giúp tiết kiệm chi phí, linh hoạt thời gian và tăng cường khả năng tự học của giáo viên.

Kết luận

  • Quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học cho giáo viên tiểu học tại thành phố Yên Bái còn nhiều hạn chế về nội dung, phương pháp và kiểm tra đánh giá, ảnh hưởng đến hiệu quả bồi dưỡng.
  • Năng lực dạy học trải nghiệm, tích hợp và đánh giá kết quả học tập là những năng lực cốt lõi giáo viên cần được bồi dưỡng để đáp ứng chương trình GDPT 2018.
  • Các biện pháp quản lý cần đảm bảo tính hệ thống, khoa học, phù hợp với thực tiễn và tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong bồi dưỡng.
  • Cần nâng cao năng lực đội ngũ báo cáo viên, cán bộ quản lý và tăng cường kiểm tra, đánh giá kết quả bồi dưỡng để nâng cao chất lượng giáo dục tiểu học.
  • Tiếp tục nghiên cứu, khảo nghiệm và điều chỉnh các biện pháp quản lý bồi dưỡng năng lực dạy học phù hợp với điều kiện thực tế địa phương trong các năm tiếp theo.

Hành động tiếp theo: Phòng GDĐT thành phố Yên Bái cần triển khai ngay các biện pháp đổi mới nội dung, phương pháp bồi dưỡng và tăng cường kiểm tra đánh giá trong năm học tới. Các trường tiểu học cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả kế hoạch bồi dưỡng. Các giáo viên cần chủ động tham gia và tự bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn.

Hãy bắt đầu hành trình nâng cao năng lực dạy học để góp phần phát triển nền giáo dục tiểu học chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu đổi mới toàn diện!