Luận Văn Thạc Sĩ Về Phát Triển Tư Duy Sáng Tạo Cho Học Sinh Khá Giỏi Trung Học Cơ Sở

• Tác giả: Nguyễn Văn Trìu
• Người hướng dẫn: TS. Bùi Thị Hạnh Lâm
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Lý luận và Phương pháp dạy bộ môn Toán
• Đề tài: Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh khá, giỏi THCS trong dạy học chuyên đề Đa thức và Ứng dụng
• Loại tài liệu: luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2017
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
• 1.1. Một số vấn đề về tư duy
• 1.2. Khái niệm về tư duy
• 1.3. Đặc điểm của tư duy
• 1.4. Các giai đoạn của tư duy
• 1.5. Các thao tác tư duy
• 2. CHƯƠNG 2: MỘT SỐ BIỆN PHÁP SƯ PHẠM PHÁT TRIỂN TƯ DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH KHÁ, GIỎI THCS TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ ĐA THỨC VÀ ỨNG DỤNG
• 2.1. Biện pháp 1: Chú trọng rèn luyện các thao tác tư duy cơ bản cho học sinh trong quá trình dạy học
• 2.2. Biện pháp 2: Tập luyện cho học sinh cách nhìn một bài toán dưới nhiều hình thức khác nhau
• 2.3. Biện pháp 3: Rèn luyện học sinh kỹ năng dự đoán trong quá trình dạy học
• 2.4. Rèn luyện cho học sinh khả năng đề xuất bài toán mới từ các bài toán đã biết trong quá trình dạy học
• 2.5. Rèn luyện cho học sinh khả năng phê phán trong quá trình dạy học
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
• 3.1. Mục đích, nội dung thực nghiệm
• 3.2. Mục đích thực nghiệm
• 3.3. Nội dung thực nghiệm
• 3.4. Tổ chức thực nghiệm
• 3.5. Đối tượng thực nghiệm
• 3.6. Thời gian thực nghiệm. Tiến hành thực nghiệm
• KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO
• PHỤ LỤC

I. Tổng Quan Về Phát Triển Tư Duy Sáng Tạo Cho HS THCS

Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh khá giỏi THCS là mục tiêu quan trọng của giáo dục hiện đại. Nghị quyết 29-NQ/TW nhấn mạnh việc chuyển đổi từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Điều này đòi hỏi phương pháp dạy học phải khơi dậy và phát huy tối đa tiềm năng sáng tạo của học sinh. Môn Toán, đặc biệt là nội dung đa thức, có vai trò then chốt trong việc rèn luyện tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Việc bồi dưỡng học sinh giỏi không chỉ là truyền đạt kiến thức mà còn là tạo môi trường để các em tự do khám phá, thử nghiệm và sáng tạo. Theo đó, việc đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt là trong môn Toán, là vô cùng cần thiết để đáp ứng yêu cầu của thời đại mới. Cần có những biện pháp sư phạm cụ thể, dễ thực hiện và có tính thực tiễn cao để giáo viên có thể giúp học sinh phát triển được tư duy sáng tạo, góp phần học và làm việc tốt hơn.

1.1. Tầm quan trọng của tư duy sáng tạo trong giáo dục THCS

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và sự phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ, tư duy sáng tạo trở thành một yếu tố then chốt để học sinh THCS có thể thích ứng và thành công trong tương lai. Giáo dục cần tập trung vào việc phát triển khả năng giải quyết vấn đề, tư duy phản biện và sáng tạo trong toán học. Việc này không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn trang bị cho các em những kỹ năng cần thiết để đối mặt với những thách thức phức tạp trong cuộc sống. Phát triển tiềm năng của học sinh là nhiệm vụ quan trọng của giáo dục.

1.2. Mối liên hệ giữa đa thức và phát triển tư duy sáng tạo

Nội dung đa thức trong chương trình toán học THCS mang đến nhiều cơ hội để kích thích tư duy sáng tạo của học sinh. Các bài toán về đa thức thường đòi hỏi sự linh hoạt trong việc áp dụng các phép toán, biến đổi và phân tích. Việc tìm tòi các cách giải khác nhau, xây dựng các bài toán tương tự và khám phá các ứng dụng của đa thức trong thực tế giúp học sinh phát triển khả năng giải quyết vấn đề và tư duy logic. Ứng dụng đa thức trong các lĩnh vực khác nhau cũng giúp học sinh thấy được tính thực tiễn của toán học.

II. Thách Thức Trong Dạy Học Đa Thức Phát Triển Tư Duy Sáng Tạo

Mặc dù nội dung đa thức có tiềm năng lớn trong việc phát triển tư duy sáng tạo, thực tế dạy học vẫn còn nhiều thách thức. Nhiều học sinh khá giỏi THCS gặp khó khăn trong việc liên kết các kiến thức, thiếu linh hoạt trong suy nghĩ và quen với lối học rập khuôn. Điều này dẫn đến việc các em khó giải quyết các bài toán phức tạp, đòi hỏi sự sáng tạo. Giáo viên cần nhận diện và khắc phục những hạn chế này bằng cách đổi mới phương pháp dạy học, tạo ra môi trường học tập khuyến khích sự khám phá và thử nghiệm. Cần có những nghiên cứu sâu hơn về các biện pháp sư phạm hiệu quả để nâng cao năng lực học sinh và phát triển tư duy sáng tạo trong môn Toán.

2.1. Hạn chế trong tư duy sáng tạo của học sinh khá giỏi THCS

Nhiều học sinh khá giỏi THCS vẫn còn bộc lộ những hạn chế trong tư duy sáng tạo khi học về đa thức. Các em thường tìm các đối tượng toán học một cách rời rạc, chưa thấy được mối quan hệ giữa các yếu tố toán học, không linh hoạt điều chỉnh hướng suy nghĩ khi gặp trở ngại, quen với kiểu suy nghĩ rập khuôn, áp dụng một cách máy móc những kinh nghiệm đã có vào hoàn cảnh mới. Bài tập đa thức nâng cao đòi hỏi sự sáng tạo nhưng học sinh lại gặp khó khăn.

2.2. Yêu cầu đổi mới phương pháp dạy học đa thức hiện nay

Để khắc phục những hạn chế trên, cần có sự đổi mới trong phương pháp dạy học đa thức. Giáo viên cần tạo ra môi trường học tập khuyến khích sự khám phá, thử nghiệm và sáng tạo. Các hoạt động học tập cần được thiết kế sao cho học sinh có cơ hội tự mình tìm tòi, khám phá và xây dựng kiến thức. Việc sử dụng các phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo dự án, dạy học hợp tác và dạy học khám phá có thể giúp kích thích tư duy sáng tạo của học sinh. Dạy học tích cực là chìa khóa để phát triển tư duy sáng tạo.

III. Phương Pháp Rèn Luyện Thao Tác Tư Duy Cơ Bản Về Đa Thức

Một trong những biện pháp quan trọng để phát triển tư duy sáng tạo là rèn luyện các thao tác tư duy cơ bản cho học sinh. Các thao tác như phân tích, tổng hợp, so sánh, khái quát hóa và trừu tượng hóa đóng vai trò then chốt trong quá trình nhận thức và giải quyết vấn đề. Giáo viên cần chú trọng việc hướng dẫn học sinh sử dụng các thao tác này một cách linh hoạt và hiệu quả trong quá trình học tập đa thức. Việc rèn luyện các thao tác tư duy không chỉ giúp học sinh nắm vững kiến thức mà còn phát triển khả năng giải quyết vấn đề và tư duy logic. Theo [18, tr 119] thì “Tư duy là quá trình nhận thức, phản ánh những thuộc tính bản chất, những mối quan hệ có tính quy luật của sự vật và hiện tượng”.

3.1. Phân tích và tổng hợp trong giải bài tập đa thức

Phân tích là quá trình chia nhỏ bài toán thành các phần nhỏ hơn, dễ giải quyết hơn. Tổng hợp là quá trình kết hợp các phần đã giải quyết để tạo thành lời giải hoàn chỉnh cho bài toán. Ví dụ, khi giải một bài toán về phân tích đa thức thành nhân tử, học sinh cần phân tích đa thức thành các hạng tử đơn giản hơn, sau đó tổng hợp các hạng tử này để tìm ra các nhân tử chung. Việc rèn luyện kỹ năng phân tích và tổng hợp giúp học sinh phát triển khả năng giải quyết vấn đề một cách hiệu quả.

3.2. So sánh và khái quát hóa trong học đa thức

So sánh là quá trình tìm ra điểm giống và khác nhau giữa các đối tượng toán học. Khái quát hóa là quá trình rút ra những đặc điểm chung từ nhiều đối tượng khác nhau. Ví dụ, khi học về các hằng đẳng thức đáng nhớ, học sinh cần so sánh các hằng đẳng thức này để tìm ra điểm giống và khác nhau, sau đó khái quát hóa các hằng đẳng thức này thành các công thức tổng quát. Việc rèn luyện kỹ năng so sánh và khái quát hóa giúp học sinh phát triển tư duy logic và khả năng suy luận.

IV. Hướng Dẫn Nhìn Bài Toán Đa Thức Dưới Nhiều Góc Độ Khác Nhau

Để phát triển tư duy sáng tạo, học sinh cần được rèn luyện khả năng nhìn nhận một bài toán dưới nhiều góc độ khác nhau. Điều này giúp các em khám phá ra những cách giải mới, độc đáo và hiệu quả hơn. Giáo viên có thể khuyến khích học sinh đặt câu hỏi, thử nghiệm các phương pháp khác nhau và tìm kiếm các mối liên hệ giữa các kiến thức. Việc tạo ra một môi trường học tập cởi mở, khuyến khích sự tranh luận và phản biện giúp học sinh tự tin thể hiện ý tưởng và phát triển khả năng giải quyết vấn đề một cách sáng tạo. Theo [18, tr.121 - 125] thì tư duy có những đặc điểm quan trọng sau: 1. Tính có vấn đề 2. Tính khái quát 3. Tính gián tiếp.

4.1. Thay đổi cách tiếp cận bài toán đa thức

Thay vì chỉ tập trung vào một cách giải duy nhất, giáo viên nên khuyến khích học sinh tìm kiếm nhiều cách giải khác nhau cho cùng một bài toán. Ví dụ, một bài toán về phân tích đa thức thành nhân tử có thể được giải bằng nhiều phương pháp khác nhau như sử dụng hằng đẳng thức, nhóm hạng tử hoặc sử dụng máy tính cầm tay. Việc khám phá các cách giải khác nhau giúp học sinh hiểu sâu hơn về bản chất của bài toán và phát triển khả năng tư duy linh hoạt.

4.2. Liên hệ đa thức với các lĩnh vực khác

Giáo viên có thể giúp học sinh thấy được tính ứng dụng của đa thức trong các lĩnh vực khác như vật lý, kỹ thuật và kinh tế. Ví dụ, các bài toán về chuyển động có thể được mô hình hóa bằng các đa thức, hoặc các bài toán về tối ưu hóa lợi nhuận có thể được giải bằng cách sử dụng các phương pháp giải đa thức. Việc liên hệ đa thức với các lĩnh vực khác giúp học sinh thấy được tính thực tiễn của toán học và phát triển khả năng tư duy liên ngành.

V. Bí Quyết Rèn Luyện Kỹ Năng Dự Đoán Trong Dạy Học Đa Thức

Kỹ năng dự đoán đóng vai trò quan trọng trong tư duy sáng tạo. Khi giải một bài toán, học sinh cần dự đoán kết quả, các bước giải và các khó khăn có thể gặp phải. Việc rèn luyện kỹ năng dự đoán giúp học sinh chủ động hơn trong quá trình giải toán, đồng thời phát triển khả năng tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Giáo viên có thể khuyến khích học sinh đưa ra các dự đoán trước khi bắt đầu giải toán, sau đó kiểm tra lại các dự đoán này trong quá trình giải. Theo từ điển Tiếng Việt (Hoàng Phê, Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1998), tư duy là “Giai đoạn cao nhất của quá trình nhận thức, đi sâu vào bản chất và phát hiện ra tính quy luật của sự vật bằng những hình thức như biểu tượng, phán đoán và suy lí”.

5.1. Dự đoán kết quả bài toán đa thức

Trước khi bắt đầu giải một bài toán về đa thức, học sinh nên dự đoán kết quả của bài toán. Ví dụ, khi giải một bài toán về tìm nghiệm của đa thức, học sinh có thể dự đoán số lượng nghiệm, khoảng giá trị của nghiệm hoặc các tính chất của nghiệm. Việc dự đoán kết quả giúp học sinh định hướng quá trình giải toán và kiểm tra tính đúng đắn của kết quả.

5.2. Dự đoán các bước giải bài toán đa thức

Học sinh nên dự đoán các bước giải cần thiết để giải quyết bài toán. Ví dụ, khi giải một bài toán về chứng minh một đẳng thức liên quan đến đa thức, học sinh có thể dự đoán các phép biến đổi cần thực hiện, các hằng đẳng thức cần áp dụng hoặc các kỹ thuật chứng minh cần sử dụng. Việc dự đoán các bước giải giúp học sinh lập kế hoạch giải toán và tránh lạc hướng trong quá trình giải.

VI. Ứng Dụng Thực Tế Và Kết Quả Nghiên Cứu Về Dạy Học Đa Thức

Việc áp dụng các biện pháp sư phạm phát triển tư duy sáng tạo trong dạy học đa thức mang lại những kết quả tích cực. Học sinh trở nên chủ động, sáng tạo và tự tin hơn trong quá trình học tập. Các em có khả năng giải quyết các bài toán phức tạp, đòi hỏi sự sáng tạo và tư duy linh hoạt. Nghiên cứu cho thấy rằng việc đổi mới phương pháp dạy học, tạo ra môi trường học tập khuyến khích sự khám phá và thử nghiệm giúp nâng cao năng lực học sinh và phát triển tư duy sáng tạo trong môn Toán. Cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển các biện pháp sư phạm hiệu quả hơn để đáp ứng yêu cầu của giáo dục hiện đại.

6.1. Kết quả thực nghiệm sư phạm về phát triển tư duy sáng tạo

Thực nghiệm sư phạm cho thấy rằng việc áp dụng các biện pháp sư phạm phát triển tư duy sáng tạo trong dạy học đa thức giúp học sinh đạt được kết quả học tập tốt hơn. Học sinh có khả năng giải quyết các bài toán phức tạp hơn, tự tin hơn trong việc thể hiện ý tưởng và có thái độ tích cực hơn đối với môn Toán. Các em cũng phát triển khả năng làm việc nhóm, tư duy phản biện và khả năng tự học.

6.2. Đề xuất và kiến nghị cho tương lai

Để phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh khá giỏi THCS trong dạy học đa thức, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên, nhà trường và gia đình. Giáo viên cần được trang bị kiến thức và kỹ năng về các phương pháp dạy học sáng tạo. Nhà trường cần tạo ra môi trường học tập khuyến khích sự khám phá và thử nghiệm. Gia đình cần tạo điều kiện cho con em học tập và phát triển tiềm năng của mình. Cần có những chính sách hỗ trợ và khuyến khích các hoạt động nghiên cứu và đổi mới trong giáo dục.

Tổng quan nghiên cứu

Phát triển tư duy sáng tạo (TDST) cho học sinh trung học cơ sở (THCS) là một trong những mục tiêu quan trọng của đổi mới giáo dục hiện nay. Theo Nghị quyết 29-NQ/TW và Nghị quyết Đại hội XII của Đảng Cộng sản Việt Nam, việc nâng cao năng lực sáng tạo, phẩm chất và năng lực công dân cho học sinh được đặt lên hàng đầu nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Môn Toán, đặc biệt là chuyên đề Đa thức và Ứng dụng, được xem là lĩnh vực có nhiều tiềm năng phát triển TDST cho học sinh khá, giỏi THCS.

Nghiên cứu tập trung vào đối tượng học sinh khá, giỏi lớp 8 và 9 tại một số trường THCS ở huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình, trong giai đoạn từ năm 2015 đến 2017. Qua khảo sát thực tế với 120 học sinh và 20 giáo viên, kết quả cho thấy mặc dù 95% giáo viên nhận thức được vai trò của việc phát triển TDST, chỉ có 55% thường xuyên áp dụng các biện pháp rèn luyện TDST trong dạy học. Học sinh cũng bộc lộ hạn chế về khả năng linh hoạt, nhuần nhuyễn và độc đáo trong tư duy khi giải các bài toán đa thức.

Mục tiêu nghiên cứu là đề xuất và kiểm nghiệm các biện pháp sư phạm nhằm phát triển các thành tố cơ bản của TDST như tính mềm dẻo, nhuần nhuyễn, độc đáo cho học sinh khá, giỏi THCS trong dạy học chuyên đề Đa thức và Ứng dụng. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, góp phần phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục toàn diện.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về tư duy và tư duy sáng tạo, trong đó:

• Lý thuyết về tư duy: Tư duy là quá trình nhận thức phản ánh bản chất và mối quan hệ quy luật của sự vật, bao gồm các đặc điểm như tính có vấn đề, tính khái quát, tính gián tiếp, và mối liên hệ chặt chẽ với ngôn ngữ và nhận thức cảm tính. Các thao tác tư duy cơ bản gồm phân tích - tổng hợp, so sánh - tương tự, trừu tượng hóa - khái quát hóa.

• Lý thuyết về tư duy sáng tạo (TDST): TDST là sự kết hợp cao nhất của tư duy tích cực và tư duy độc lập, thể hiện qua các thành phần cơ bản như tính mềm dẻo, tính nhuần nhuyễn, tính độc đáo, tính hoàn thiện và tính nhạy cảm vấn đề. TDST giúp tạo ra các ý tưởng mới, giải pháp mới có hiệu quả trong giải quyết vấn đề.

• Lý thuyết về tư duy phê phán (TDPP): TDPP là quá trình vận dụng các kỹ năng tư duy lý luận để phân tích, đánh giá thông tin nhằm xác định tính đúng sai, hợp lý của các ý tưởng. TDPP và TDST có mối quan hệ hỗ trợ lẫn nhau trong quá trình phát triển năng lực tư duy của học sinh.

Chuyên đề Đa thức và Ứng dụng trong môn Toán được lựa chọn làm nội dung trọng tâm vì tính trừu tượng cao, tính thực tiễn rộng và khả năng phát triển các thành tố TDST cho học sinh.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thu thập từ 120 học sinh khá, giỏi lớp 8 và 9 cùng 20 giáo viên dạy Toán tại các trường THCS huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Dữ liệu bao gồm kết quả khảo sát, phiếu thăm dò, quan sát tiết dạy, phỏng vấn và thực nghiệm sư phạm.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phương pháp phân tích định tính và định lượng, bao gồm phân tích nội dung, thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, và đánh giá hiệu quả các biện pháp sư phạm qua thực nghiệm.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành từ năm 2015 đến 2017, gồm các giai đoạn: khảo sát thực trạng (6 tháng), đề xuất biện pháp sư phạm (3 tháng), thực nghiệm sư phạm (6 tháng), tổng hợp và phân tích kết quả (3 tháng).

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Mẫu chọn theo phương pháp chọn mẫu thuận tiện và mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho học sinh khá, giỏi và giáo viên dạy Toán.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Nhận thức của giáo viên về TDST: 95% giáo viên nhận thức rõ vai trò của việc phát triển TDST trong dạy học môn Toán, nhưng chỉ 55% thường xuyên áp dụng các biện pháp rèn luyện TDST cho học sinh.

2. Khả năng TDST của học sinh: Qua phiếu thăm dò, chỉ có 20,83% học sinh tìm được ít nhất hai cách giải cho bài toán chứng minh đa thức, 63,33% tìm được một cách giải, còn lại 15,84% không giải được. Tương tự, chỉ 13,33% học sinh hoàn thành bài toán nâng cao liên quan đến đa thức, chứng tỏ tư duy chưa linh hoạt và nhuần nhuyễn.

3. Hiệu quả của các biện pháp sư phạm: Thực nghiệm sư phạm cho thấy việc chú trọng rèn luyện các thao tác tư duy cơ bản (phân tích - tổng hợp, so sánh - tương tự, khái quát hóa - trừu tượng hóa) giúp học sinh nâng cao khả năng linh hoạt, sáng tạo trong giải toán đa thức. Tỷ lệ học sinh đạt kết quả tốt tăng lên khoảng 30% so với trước thực nghiệm.

4. Mối liên hệ giữa TDST và TDPP: Kết quả khảo sát và thực nghiệm cho thấy học sinh có tư duy phê phán tốt thường có khả năng phát triển tư duy sáng tạo cao hơn, thể hiện qua việc đề xuất các cách giải mới, đánh giá và lựa chọn phương án tối ưu.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu phản ánh thực trạng chung của giáo dục phổ thông hiện nay, khi việc phát triển TDST cho học sinh chưa được chú trọng đúng mức trong dạy học môn Toán. Việc giáo viên chủ yếu áp dụng cách giải truyền thống, ít khuyến khích học sinh tìm kiếm nhiều giải pháp khác nhau, dẫn đến hạn chế về tính mềm dẻo và nhuần nhuyễn trong tư duy của học sinh.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục toán học, kết quả này phù hợp với xu hướng chung về khó khăn trong phát triển năng lực sáng tạo ở học sinh THCS. Việc áp dụng các biện pháp rèn luyện thao tác tư duy cơ bản đã chứng minh tính khả thi và hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng dạy học và phát triển năng lực tư duy sáng tạo.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ phần trăm học sinh đạt các mức độ giải bài toán sáng tạo trước và sau thực nghiệm, hoặc bảng so sánh kết quả khảo sát giáo viên về nhận thức và thực hành phát triển TDST.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường rèn luyện các thao tác tư duy cơ bản: Giáo viên cần thường xuyên tổ chức các hoạt động luyện tập phân tích - tổng hợp, so sánh - tương tự, khái quát hóa - trừu tượng hóa trong quá trình dạy học chuyên đề Đa thức và Ứng dụng nhằm phát triển tính mềm dẻo và nhuần nhuyễn của tư duy học sinh. Thời gian thực hiện: ngay trong năm học hiện tại. Chủ thể thực hiện: giáo viên Toán THCS.

2. Khuyến khích học sinh tìm nhiều cách giải và đề xuất bài toán mới: Tạo môi trường học tập mở, khuyến khích học sinh vận dụng tư duy sáng tạo để giải bài toán theo nhiều hướng khác nhau và phát triển kỹ năng đề xuất bài toán tương tự hoặc mở rộng. Thời gian thực hiện: xuyên suốt quá trình học. Chủ thể thực hiện: giáo viên và học sinh.

3. Kết hợp phát triển tư duy phê phán và tư duy sáng tạo: Giáo viên cần hướng dẫn học sinh vận dụng tư duy phê phán để đánh giá, lựa chọn các giải pháp sáng tạo phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả học tập và khả năng giải quyết vấn đề. Thời gian thực hiện: trong các tiết học và hoạt động ngoại khóa. Chủ thể thực hiện: giáo viên, học sinh.

4. Đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho giáo viên: Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo về phương pháp phát triển TDST trong dạy học Toán, đặc biệt là chuyên đề Đa thức và Ứng dụng, nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng sư phạm cho giáo viên. Thời gian thực hiện: hàng năm. Chủ thể thực hiện: Sở Giáo dục và Đào tạo, nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Giáo viên Toán THCS: Nắm bắt các biện pháp phát triển TDST cho học sinh khá, giỏi, áp dụng vào giảng dạy chuyên đề Đa thức và Ứng dụng để nâng cao chất lượng bài giảng và hiệu quả học tập.

2. Nhà quản lý giáo dục: Tham khảo để xây dựng chính sách, chương trình đào tạo và bồi dưỡng giáo viên, đồng thời định hướng phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh trong toàn ngành giáo dục.

3. Sinh viên, nghiên cứu sinh ngành Sư phạm Toán: Học hỏi phương pháp nghiên cứu, cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển tư duy sáng tạo, phục vụ cho công tác nghiên cứu và giảng dạy sau này.

4. Chuyên gia phát triển chương trình giáo dục: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế các chương trình, tài liệu giảng dạy phù hợp với mục tiêu phát triển năng lực sáng tạo cho học sinh phổ thông.

Câu hỏi thường gặp

1. Tư duy sáng tạo là gì và tại sao quan trọng trong dạy học Toán?
   Tư duy sáng tạo là khả năng tạo ra các ý tưởng, giải pháp mới, hiệu quả trong giải quyết vấn đề. Trong dạy học Toán, TDST giúp học sinh linh hoạt, độc lập trong suy nghĩ, từ đó nâng cao chất lượng học tập và phát triển năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn.

2. Chuyên đề Đa thức và Ứng dụng có vai trò gì trong phát triển TDST?
   Đa thức và Ứng dụng có tính trừu tượng cao và liên quan mật thiết đến nhiều lĩnh vực thực tiễn, tạo điều kiện cho học sinh phát triển các thành tố TDST như tính mềm dẻo, nhuần nhuyễn và độc đáo thông qua các bài toán biến đổi, phân tích và ứng dụng đa thức.

3. Các biện pháp sư phạm nào hiệu quả để phát triển TDST cho học sinh?
   Các biện pháp hiệu quả gồm rèn luyện thao tác tư duy cơ bản (phân tích - tổng hợp, so sánh - tương tự), khuyến khích tìm nhiều cách giải, đề xuất bài toán mới, kết hợp phát triển tư duy phê phán và sáng tạo, cùng với đào tạo nâng cao năng lực giáo viên.

4. Làm thế nào để đánh giá khả năng tư duy sáng tạo của học sinh?
   Có thể đánh giá qua việc học sinh tìm được nhiều cách giải bài toán, đề xuất các bài toán tương tự, khả năng linh hoạt trong biến đổi đa thức, và khả năng đánh giá, lựa chọn giải pháp tối ưu. Phiếu thăm dò và quan sát tiết dạy là công cụ hữu hiệu.

5. Mối quan hệ giữa tư duy phê phán và tư duy sáng tạo như thế nào?
   Tư duy phê phán giúp đánh giá, lựa chọn và hoàn thiện các ý tưởng sáng tạo, trong khi tư duy sáng tạo tạo ra các ý tưởng mới. Hai loại tư duy này hỗ trợ lẫn nhau, kết hợp để nâng cao hiệu quả tư duy và giải quyết vấn đề của học sinh.

Kết luận

• Tư duy sáng tạo là năng lực thiết yếu cần phát triển cho học sinh khá, giỏi THCS, đặc biệt trong môn Toán chuyên đề Đa thức và Ứng dụng.
• Thực trạng cho thấy giáo viên và học sinh còn hạn chế trong việc phát triển và vận dụng TDST, cần có biện pháp sư phạm phù hợp.
• Các biện pháp rèn luyện thao tác tư duy cơ bản, khuyến khích đa dạng cách giải và kết hợp tư duy phê phán đã được kiểm nghiệm có hiệu quả rõ rệt.
• Nghiên cứu góp phần làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn, cung cấp giải pháp thiết thực cho giáo viên và nhà quản lý giáo dục.
• Đề xuất tiếp tục đào tạo bồi dưỡng giáo viên và mở rộng nghiên cứu để nâng cao hơn nữa chất lượng phát triển TDST trong giáo dục phổ thông.

Hành động tiếp theo: Giáo viên và nhà trường nên áp dụng các biện pháp đã đề xuất, đồng thời tham gia các khóa bồi dưỡng nâng cao năng lực phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh. Các nhà quản lý giáo dục cần hỗ trợ và tạo điều kiện để nhân rộng mô hình này trong toàn ngành.