Nghiên Cứu Dịch Tễ Và Biện Pháp Phòng Trị Bệnh Do Giun Đũa Toxocara Canis Ở Chó Tại Ba Huyện Tỉnh Phú Thọ

• Tác giả: Nguyễn Văn Bằng
• Người hướng dẫn: GS. Nguyễn Thị Kim Lan
• Trường học: Đại học Nông Lâm Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Thú y
• Đề tài: Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ bệnh do giun đũa Toxocara canis gây ra ở chó tại ba huyện của tỉnh Phú Thọ và biện pháp phòng trị
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Thái Nguyên

• LỜI CAM ĐOAN
• LỜI CẢM ƠN
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 1.1. Cơ sở khoa học
• 1.2. Đặc điểm sinh học của giun tròn Toxocara canis ký sinh ở chó
• 1.2.1. Vị trí của Toxocara canis ký sinh trong hệ thống phân loại động vật học
• 1.2.2. Đặc điểm hình thái, cấu tạo của giun đũa Toxocara canis
• 1.3. Chu kỳ sinh học của giun đũa
• 2. CHƯƠNG 2: ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
• 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu
• 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu
• 2.2. Vật liệu và thời gian nghiên cứu
• 2.2.1. Vật liệu nghiên cứu
• 2.2.2. Thời gian nghiên cứu
• 2.3. Nội dung nghiên cứu
• 2.3.1. Nghiên cứu dịch tễ bệnh giun đũa chó do Toxocara canis gây ra
• 2.3.2. Nghiên cứu và đề xuất biện pháp phòng trị bệnh giun đũa Toxocara canis cho chó
• 2.4. Phương pháp nghiên cứu
• 2.4.1. Phương pháp nghiên cứu tình hình nhiễm giun đũa ở chó tại Phú Thọ
• 2.4.2. Nghiên cứu và đề xuất biện pháp phòng trị bệnh giun đũa Toxocara canis cho chó
• 2.4.3. Phương pháp xử lý số liệu
• 3. CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
• 3.1. Nghiên cứu một số đặc điểm dịch tễ bệnh giun đũa ở chó tại Phú Thọ
• 3.2. Thực trạng công tác phòng chống bệnh giun đũa ở chó tại Phú Thọ
• 3.3. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun đũa ở chó tại 3 huyện nghiên cứu
• 3.4. Nghiên cứu tỷ lệ và một số yếu tố nguy cơ nhiễm ấu trùng giun đũa chó ở người tại một số xã thuộc huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ
• 3.5. Nghiên cứu một số yếu tố nguy cơ làm lây nhiễm giun đũa ở chó và lây nhiễm ấu trùng giun đũa chó ở người
• 3.6. Thử nghiệm thuốc tẩy giun đũa Toxocara canis cho chó và đề xuất biện pháp phòng bệnh
• 3.6.1. Thử nghiệm thuốc tẩy giun đũa Toxocara canis cho chó
• 3.6.2. Đề xuất biện pháp phòng trị bệnh giun đũa cho chó
• KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về bệnh do giun đũa Toxocara canis ở chó

Toxocara canis là một loại giun đũa ký sinh phổ biến ở chó, gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng. Bệnh này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thú cưng mà còn có nguy cơ lây nhiễm sang người, đặc biệt là trẻ em. Dịch tễ học của bệnh cho thấy tỷ lệ nhiễm cao ở các vùng nông thôn và khu vực có điều kiện vệ sinh kém. Phú Thọ là một trong những tỉnh có tỷ lệ nhiễm giun đũa ở chó đáng kể, đòi hỏi các biện pháp phòng trị bệnh hiệu quả.

1.1. Đặc điểm sinh học của Toxocara canis

Toxocara canis thuộc họ Anisakidae, ký sinh chủ yếu ở đường tiêu hóa của chó. Giun trưởng thành có kích thước lớn, màu vàng nhạt, với cấu tạo đặc trưng gồm ba môi và thực quản hình trụ. Trứng của giun đũa có vỏ dày, khả năng tồn tại lâu trong môi trường, làm tăng nguy cơ lây nhiễm. Chu kỳ sinh học của Toxocara canis bao gồm các giai đoạn phát triển từ trứng đến ấu trùng và giun trưởng thành, với khả năng lây nhiễm qua đường tiêu hóa, từ mẹ sang con, và qua côn trùng.

1.2. Tác hại của Toxocara canis đối với chó và người

Bệnh ở chó do Toxocara canis gây ra thường dẫn đến các triệu chứng như gầy còm, lông xù, bụng to, và rối loạn tiêu hóa. Ở người, đặc biệt là trẻ em, nhiễm giun có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như viêm phổi, tổn thương gan, và các vấn đề thần kinh. Nguy cơ lây nhiễm cao ở những khu vực có điều kiện vệ sinh kém và thói quen nuôi chó thả rông.

II. Nghiên cứu dịch tễ học bệnh giun đũa ở chó tại Phú Thọ

Nghiên cứu dịch tễ học về bệnh giun đũa ở chó tại Phú Thọ cho thấy tỷ lệ nhiễm cao ở các huyện như Phù Ninh, Thanh Ba, và Hạ Hòa. Các yếu tố nguy cơ bao gồm thói quen nuôi chó thả rông, vệ sinh kém, và thiếu kiến thức về phòng bệnh cho chó. Kết quả nghiên cứu cũng chỉ ra sự ô nhiễm trứng giun đũa trong đất, nước, và rau ăn, làm tăng nguy cơ lây nhiễm sang người.

2.1. Tỷ lệ và cường độ nhiễm giun đũa ở chó

Kết quả xét nghiệm phân cho thấy tỷ lệ nhiễm giun đũa ở chó tại Phú Thọ dao động từ 30% đến 50%, tùy thuộc vào địa phương và phương thức nuôi. Chó nuôi thả rông có tỷ lệ nhiễm cao hơn so với chó được nuôi nhốt. Cường độ nhiễm cũng khác nhau theo tuổi chó, với chó dưới 6 tháng tuổi có nguy cơ nhiễm cao nhất.

2.2. Yếu tố nguy cơ lây nhiễm sang người

Nghiên cứu cũng xác định các yếu tố nguy cơ lây nhiễm giun đũa sang người, bao gồm thói quen tiếp xúc với chó, vệ sinh kém, và sử dụng nguồn nước, rau bị ô nhiễm. Tỷ lệ người dương tính với ấu trùng giun đũa tại các xã nghiên cứu dao động từ 5% đến 15%, cho thấy sự cần thiết của các biện pháp phòng ngừa và điều trị giun đũa.

III. Biện pháp phòng trị bệnh giun đũa ở chó

Để kiểm soát bệnh giun đũa ở chó, các biện pháp phòng trị bệnh cần được áp dụng đồng bộ, bao gồm tẩy giun định kỳ, cải thiện điều kiện vệ sinh, và nâng cao nhận thức của người nuôi chó. Nghiên cứu đã thử nghiệm hiệu quả của một số loại thuốc tẩy giun, cho thấy khả năng loại bỏ giun đũa cao và an toàn cho chó.

3.1. Thử nghiệm thuốc tẩy giun

Các loại thuốc tẩy giun như Albendazole và Fenbendazole đã được thử nghiệm trên chó nhiễm Toxocara canis, cho hiệu quả loại bỏ giun lên đến 95%. Thuốc được đánh giá là an toàn và không gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Việc tẩy giun định kỳ 3-4 tháng/lần được khuyến cáo để kiểm soát bệnh ký sinh trùng ở chó.

3.2. Đề xuất biện pháp phòng bệnh

Các biện pháp phòng bệnh cho chó bao gồm vệ sinh chuồng trại, quản lý phân chó, và hạn chế chó tiếp xúc với môi trường ô nhiễm. Nâng cao nhận thức của người nuôi về bệnh truyền nhiễm và cách chẩn đoán bệnh cũng là yếu tố quan trọng trong việc kiểm soát giun ký sinh ở chó.

Tổng quan nghiên cứu

Bệnh giun đũa do Toxocara canis gây ra là một trong những bệnh ký sinh trùng phổ biến ở chó, đặc biệt tại các vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa như Việt Nam. Theo khảo sát tại ba huyện Phù Ninh, Cẩm Khê và Thanh Sơn của tỉnh Phú Thọ, tỷ lệ nhiễm giun đũa chó dao động từ 18,52% đến 37,73%, với tỷ lệ trung bình khoảng 28,73%. Bệnh không chỉ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và sự phát triển của chó mà còn có nguy cơ lây truyền sang người, đặc biệt là những người nuôi chó và trẻ em. Mục tiêu nghiên cứu nhằm xác định đặc điểm dịch tễ của bệnh giun đũa chó do Toxocara canis gây ra tại ba huyện trên, đánh giá các yếu tố nguy cơ nhiễm ấu trùng giun đũa ở người, thử nghiệm hiệu lực thuốc tẩy giun và đề xuất các biện pháp phòng trị hiệu quả. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 8/2014 đến tháng 8/2015, với phạm vi địa lý tập trung tại tỉnh Phú Thọ. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng, cải thiện công tác phòng chống bệnh giun đũa chó, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững ngành chăn nuôi chó tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sinh học và dịch tễ học của giun đũa Toxocara canis, một loài giun tròn ký sinh chủ yếu ở đường tiêu hóa chó. Chu kỳ sinh học của giun đũa bao gồm các giai đoạn trứng, ấu trùng và giun trưởng thành, với khả năng lây truyền qua nhiều con đường như trực tiếp qua phân, truyền từ mẹ sang con qua bào thai và sữa mẹ. Các khái niệm chính bao gồm: tỷ lệ nhiễm, cường độ nhiễm (được phân loại thành nhẹ, trung bình và nặng dựa trên số lượng trứng/g phân), các yếu tố nguy cơ lây nhiễm ở chó và người, cũng như các biện pháp phòng và trị bệnh. Mô hình nghiên cứu tập trung vào mối quan hệ giữa đặc điểm dịch tễ bệnh ở chó và nguy cơ lây nhiễm sang người, đồng thời đánh giá hiệu quả của các loại thuốc tẩy giun phổ biến như Fenbendazole và Ivermectin.

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính bao gồm mẫu phân chó mới thải, mẫu đất, mẫu nước uống của chó, mẫu rau ăn của người và mẫu máu người tại ba xã thuộc huyện Phù Ninh. Phương pháp lấy mẫu được thực hiện theo phương pháp chùm nhiều bậc, chọn ngẫu nhiên các hộ nuôi chó tại 3 huyện Phù Ninh, Cẩm Khê và Thanh Sơn. Tổng số mẫu phân thu thập là 616 mẫu, mẫu máu người xét nghiệm huyết thanh học ELISA với 114 người dương tính. Phân tích tỷ lệ và cường độ nhiễm giun đũa được thực hiện bằng phương pháp phù nổi Fulleborn và đếm trứng trong 1 gam phân bằng buồng đếm Mc. Thời gian nghiên cứu kéo dài 12 tháng, từ tháng 8/2014 đến tháng 8/2015. Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Minitab 16 với các phương pháp thống kê sinh học để đánh giá ý nghĩa khác biệt giữa các nhóm. Thử nghiệm hiệu lực thuốc tẩy giun được tiến hành trên diện hẹp với 9 chó nhiễm nặng và trên diện rộng với 168 chó, đánh giá hiệu quả và độ an toàn của Fenbendazole và Ivermectin qua xét nghiệm phân và mổ khám.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Tỷ lệ nhiễm giun đũa chó tại ba huyện Phú Thọ: Tổng số 616 mẫu phân chó được xét nghiệm, có 177 mẫu dương tính với trứng giun đũa, tỷ lệ nhiễm chung là 28,73%. Tỷ lệ nhiễm cao nhất tại huyện Phù Ninh (37,73%), tiếp theo là Cẩm Khê (28,50%) và thấp nhất tại Thanh Sơn (18,52%). Sự khác biệt tỷ lệ nhiễm giữa các huyện có ý nghĩa thống kê (P < 0,05).

2. Cường độ nhiễm giun đũa: Phân bố theo mức độ nhiễm gồm nhẹ (50,85%), trung bình (38,42%) và nặng (10,73%). Huyện Phù Ninh có tỷ lệ nhiễm nặng cao nhất (12,05%), Thanh Sơn thấp nhất (5,71%).

3. Thực trạng công tác phòng chống bệnh giun đũa chó: Trong số 450 hộ nuôi chó khảo sát, chỉ 12% thực hiện tẩy giun định kỳ, 21,77% cho chó ăn uống hợp vệ sinh, 25,55% thu gom và xử lý phân chó, 36,22% vệ sinh chuồng trại, trong khi 43,33% hộ không áp dụng bất kỳ biện pháp phòng chống nào.

4. Hiệu lực thuốc tẩy giun: Thử nghiệm trên diện hẹp và diện rộng cho thấy Fenbendazole và Ivermectin đều có hiệu lực cao trong việc tẩy giun đũa, với hiệu quả triệt để khi không phát hiện trứng giun trong phân và không còn giun trưởng thành sau mổ khám. Thuốc được đánh giá an toàn, không gây phản ứng phụ nghiêm trọng.

Thảo luận kết quả

Tỷ lệ nhiễm giun đũa chó tại Phú Thọ tương đối cao, phản ánh điều kiện nuôi thả tự do, vệ sinh kém và nhận thức hạn chế của người dân về phòng chống bệnh. Kết quả này phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, trong đó chó con dưới 6 tháng tuổi có tỷ lệ nhiễm cao hơn chó trưởng thành do khả năng miễn dịch thấp và tiếp xúc nhiều với môi trường ô nhiễm. Cường độ nhiễm chủ yếu ở mức nhẹ và trung bình cho thấy bệnh đang ở giai đoạn phổ biến nhưng chưa bùng phát nghiêm trọng. Thực trạng phòng chống bệnh còn yếu kém là nguyên nhân chính dẫn đến tỷ lệ nhiễm cao, cần tăng cường công tác tuyên truyền và áp dụng biện pháp phòng bệnh hiệu quả. Hiệu lực của Fenbendazole và Ivermectin được xác nhận qua thử nghiệm, phù hợp với các nghiên cứu trước đây, cho thấy đây là lựa chọn thuốc tẩy giun hiệu quả và an toàn cho chó tại địa phương. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ nhiễm theo huyện và bảng phân bố cường độ nhiễm để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục về bệnh giun đũa chó và nguy cơ lây sang người, nhằm nâng cao nhận thức của người dân về tầm quan trọng của việc phòng chống bệnh. Thời gian thực hiện: ngay trong năm đầu tiên; Chủ thể: Trung tâm y tế dự phòng, chính quyền địa phương.

2. Xây dựng và triển khai chương trình tẩy giun định kỳ cho chó tại các huyện Phù Ninh, Cẩm Khê và Thanh Sơn, với tần suất 3 tháng/lần, sử dụng thuốc Fenbendazole hoặc Ivermectin để giảm tỷ lệ nhiễm và cường độ nhiễm. Thời gian: triển khai liên tục hàng năm; Chủ thể: Trạm thú y, hộ nuôi chó.

3. Cải thiện điều kiện vệ sinh chuồng trại và môi trường nuôi chó, bao gồm thu gom và xử lý phân chó đúng cách, vệ sinh khu vực nuôi nhốt, hạn chế thả rông chó để giảm ô nhiễm môi trường. Thời gian: thực hiện ngay và duy trì thường xuyên; Chủ thể: người chăn nuôi, chính quyền địa phương.

4. Nâng cao năng lực chẩn đoán và giám sát dịch tễ bệnh giun đũa chó tại các cơ sở thú y và y tế dự phòng, áp dụng các phương pháp xét nghiệm phân và huyết thanh học ELISA để phát hiện sớm và xử lý kịp thời. Thời gian: trong vòng 1-2 năm; Chủ thể: Viện sinh thái và tài nguyên sinh vật, phòng thú y.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Người chăn nuôi chó: Nắm bắt kiến thức về bệnh giun đũa, các biện pháp phòng chống và điều trị hiệu quả để bảo vệ đàn chó, nâng cao năng suất và giảm thiệt hại kinh tế.

2. Bác sĩ thú y và cán bộ thú y cơ sở: Áp dụng các phương pháp chẩn đoán, điều trị và phòng bệnh dựa trên kết quả nghiên cứu, nâng cao chất lượng dịch vụ chăm sóc sức khỏe động vật.

3. Nhà quản lý và chính quyền địa phương: Lập kế hoạch, chính sách và chương trình phòng chống bệnh giun đũa chó, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển ngành chăn nuôi bền vững.

4. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Thú y, Ký sinh trùng học: Tham khảo tài liệu khoa học, phương pháp nghiên cứu dịch tễ và thử nghiệm thuốc, phục vụ cho các nghiên cứu tiếp theo và đào tạo chuyên môn.

Câu hỏi thường gặp

1. Bệnh giun đũa chó có nguy hiểm cho người không?
   Có, ấu trùng giun đũa có thể lây sang người qua tiếp xúc với phân chó hoặc môi trường ô nhiễm, gây các bệnh lý như ấu trùng di chuyển nội tạng hoặc mắt, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe.

2. Làm thế nào để phát hiện chó bị nhiễm giun đũa?
   Có thể phát hiện qua triệu chứng lâm sàng như gầy còm, bụng to, nôn mửa hoặc qua xét nghiệm phân tìm trứng giun bằng phương pháp phù nổi hoặc xét nghiệm miễn dịch ELISA.

3. Thuốc nào hiệu quả nhất để tẩy giun đũa cho chó?
   Fenbendazole và Ivermectin được chứng minh có hiệu lực cao và an toàn trong việc tẩy giun đũa chó, nên được sử dụng định kỳ theo hướng dẫn thú y.

4. Tại sao tỷ lệ nhiễm giun đũa ở chó con cao hơn chó trưởng thành?
   Chó con có hệ miễn dịch chưa phát triển đầy đủ và thường tiếp xúc nhiều với môi trường ô nhiễm, dễ bị nhiễm hơn so với chó trưởng thành có khả năng miễn dịch tốt hơn.

5. Làm thế nào để phòng tránh lây nhiễm giun đũa từ chó sang người?
   Thực hiện vệ sinh cá nhân tốt, hạn chế tiếp xúc với phân chó, tẩy giun định kỳ cho chó, vệ sinh môi trường nuôi chó và tránh ăn rau sống không rửa sạch.

Kết luận

• Tỷ lệ nhiễm giun đũa chó tại ba huyện Phú Thọ trung bình là 28,73%, với mức độ nhiễm chủ yếu nhẹ và trung bình.
• Công tác phòng chống bệnh giun đũa chó tại địa phương còn hạn chế, nhiều hộ nuôi chưa áp dụng biện pháp phòng bệnh hiệu quả.
• Thuốc Fenbendazole và Ivermectin có hiệu lực cao và an toàn trong điều trị giun đũa chó, phù hợp để sử dụng đại trà.
• Các yếu tố nguy cơ lây nhiễm sang người cần được kiểm soát thông qua nâng cao nhận thức và cải thiện vệ sinh môi trường.
• Đề nghị triển khai chương trình tẩy giun định kỳ, nâng cao công tác tuyên truyền và giám sát dịch tễ để giảm thiểu tác hại của bệnh.

Tiếp theo, cần mở rộng nghiên cứu về các yếu tố môi trường và biện pháp phòng chống tích hợp nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát bệnh giun đũa chó tại Phú Thọ và các vùng lân cận. Mời các nhà quản lý, chuyên gia thú y và người chăn nuôi cùng phối hợp thực hiện các giải pháp thiết thực để bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển ngành chăn nuôi chó bền vững.