I. Khái niệm đặc điểm và ý nghĩa của nhiệm vụ quyền hạn của Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự
Luận văn thạc sĩ luật học này tập trung vào nhiệm vụ và quyền hạn của Kiểm sát viên (KsV) trong tố tụng dân sự (TTDS) Việt Nam. VKSND thực hiện chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong TTDS, đảm bảo pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất. KsV là người đại diện VKS thực hiện công tác này. Hoạt động kiểm sát nhằm đảm bảo hành vi của các chủ thể tố tụng và văn bản áp dụng pháp luật giải quyết vụ việc dân sự tuân thủ quy định.
Luận văn phân biệt rõ "thẩm quyền", "nhiệm vụ" và "nghĩa vụ". "Nhiệm vụ" của VKSND trong TTDS là những yêu cầu cụ thể được pháp luật quy định, bao gồm: đảm bảo giải quyết vụ án dân sự nhanh chóng, khách quan, toàn diện; đảm bảo bản án, quyết định dân sự có căn cứ, đúng pháp luật; và đảm bảo bản án, quyết định đã có hiệu lực được thi hành đúng pháp luật, kịp thời. "Quyền hạn" gắn liền với phạm vi hoạt động, cấp bậc, chức vụ. KsV được Viện trưởng VKSNDTC bổ nhiệm, thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn theo luật định. KsV làm việc tại các cấp VKSND từ trung ương đến địa phương, bao gồm cả VKS quân sự.
1.1. Khái niệm: Nhiệm vụ của KsV xuất phát từ chức năng kiểm sát của VKSND, được thực hiện thông qua các biện pháp và quyền năng pháp lý do BLTTDS quy định. Mục đích là đảm bảo việc tuân thủ pháp luật trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự. 1.2. Đặc điểm: Nhiệm vụ KsV mang tính bắt buộc, gắn liền với từng giai đoạn của TTDS, từ khi thụ lý đến khi xét xử và thi hành án. Quyền hạn KsV được xác định theo phạm vi, lĩnh vực hoạt động, cấp bậc và chức vụ. 1.3. Ý nghĩa: Việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của KsV đảm bảo tính khách quan, toàn diện, đúng pháp luật và kịp thời trong giải quyết vụ việc dân sự, góp phần bảo vệ lợi ích nhà nước, lợi ích công cộng và quyền, lợi ích hợp pháp của đương sự.
II. Cơ sở pháp lý quy định về nhiệm vụ quyền hạn của Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự
Nhiệm vụ và quyền hạn của KsV trong TTDS được quy định trong Hiến pháp năm 2013, Luật Tổ chức VKSND năm 2014, Bộ luật TTDS (BLTTDS) năm 2015 và các văn bản hướng dẫn. Hiến pháp năm 2013 quy định VKSND thực hành quyền công tố, kiểm sát hoạt động tư pháp. Luật Tổ chức VKSND năm 2014 quy định cụ thể về tổ chức, nhiệm vụ và quyền hạn của VKSND các cấp, trong đó có nhiệm vụ kiểm sát TTDS. BLTTDS năm 2015 quy định chi tiết về quyền hạn và trình tự, thủ tục KsV thực hiện nhiệm vụ trong các giai đoạn của TTDS, bao gồm: kiểm sát việc thụ lý, chuẩn bị xét xử, xét xử sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm và thi hành án.
Ngoài ra, các Thông tư liên tịch, Nghị quyết của Hội đồng Thẩm phán TANDTC cũng hướng dẫn cụ thể việc áp dụng các quy định của BLTTDS liên quan đến hoạt động của KsV. Cơ sở thực tiễn cho thấy, hoạt động kiểm sát của KsV trong TTDS đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính đúng đắn, hợp pháp của các bản án, quyết định của tòa án. Việc KsV tham gia TTDS giúp ngăn ngừa và phát hiện các vi phạm pháp luật, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động tư pháp.
III. Thực trạng thực hiện nhiệm vụ quyền hạn của Kiểm sát viên trong tố tụng dân sự
Chương này phân tích thực trạng thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của KsV trong TTDS tại các cấp tòa án. Tại cấp sơ thẩm, KsV kiểm sát việc thụ lý đơn khởi kiện, quá trình chuẩn bị xét xử, tiến hành phiên tòa và các hoạt động sau phiên tòa. KsV thực hiện quyền yêu cầu sao chụp hồ sơ, tài liệu, chứng cứ; quyền tham gia phiên tòa, phát biểu ý kiến; quyền kháng nghị bản án, quyết định sơ thẩm. Tương tự, ở cấp phúc thẩm, KsV kiểm sát việc kháng cáo, kháng nghị, quá trình chuẩn bị xét xử phúc thẩm, tiến hành phiên tòa và các hoạt động sau phiên tòa. Luận văn cũng đề cập đến thực trạng thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của KsV trong thủ tục giám đốc thẩm, tái thẩm – những thủ tục xét lại bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật.
Qua phân tích, luận văn chỉ ra những ưu điểm và hạn chế trong thực tiễn hoạt động của KsV. Một số tồn tại như: việc áp dụng pháp luật chưa thống nhất, vai trò của KsV trong một số trường hợp chưa được phát huy đầy đủ, khó khăn trong việc tiếp cận hồ sơ, chứng cứ… Những hạn chế này ảnh hưởng đến hiệu quả công tác kiểm sát, đòi hỏi cần có những giải pháp khắc phục.
IV. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ quyền hạn của Kiểm sát viên
Dựa trên phân tích thực trạng, luận văn đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của KsV. Cụ thể, luận văn đề xuất hoàn thiện quy định về quyền yêu cầu sao chụp bản sao đơn khởi kiện và tài liệu chứng cứ, trách nhiệm thực hiện yêu cầu xác minh, trách nhiệm trả lời kiến nghị của tòa án, quy định về việc tòa án chuyển hồ sơ cho VKS. Bên cạnh đó, cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho KsV, nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng thực hành. Cần tăng cường phối hợp giữa VKS và Tòa án trong quá trình giải quyết vụ việc dân sự, đảm bảo thông tin, trao đổi kịp thời, hiệu quả.
Việc hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực của KsV sẽ góp phần quan trọng vào việc đảm bảo tính đúng đắn, hợp pháp của các bản án, quyết định của tòa án, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các đương sự, nâng cao hiệu quả hoạt động tư pháp, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
