Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) từ ngân sách Nhà nước là một trong những hoạt động trọng yếu nhằm tạo dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho phát triển kinh tế - xã hội. Tại huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên, tổng vốn đầu tư xây dựng cơ bản từ ngân sách Nhà nước năm 2017 đạt 750,3 tỷ đồng, tăng lên 820 tỷ đồng năm 2018, với hơn 85 công trình mới và 61 nghìn mét đường bê tông được khởi công trong năm 2018. Tuy nhiên, hoạt động đầu tư XDCB vẫn còn nhiều hạn chế như đầu tư dàn trải, thất thoát vốn và chất lượng công trình chưa cao, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn vốn.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn huyện Đồng Hỷ trong giai đoạn 2015-2018, nhằm phân tích thực trạng, các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý và hoạch định chính sách. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các dự án sử dụng nguồn vốn ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Đồng Hỷ, với dữ liệu thu thập từ tháng 02 đến tháng 05 năm 2019.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, trong đó có:

  • Lý thuyết quản lý đầu tư XDCB: Quản lý đầu tư XDCB là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra, đánh giá các dự án nhằm đảm bảo hoàn thành mục tiêu về thời gian, chất lượng và hiệu quả kinh tế - xã hội (Mai Văn Bưu, 1998).

  • Mô hình quy trình quản lý đầu tư XDCB: Bao gồm các giai đoạn quy hoạch, thẩm định dự án, lựa chọn nhà thầu, giải phóng mặt bằng, giải ngân vốn, thi công xây dựng, quyết toán và thanh tra kiểm tra.

  • Khái niệm chính: Đầu tư xây dựng cơ bản, quản lý đầu tư, vốn ngân sách Nhà nước, thẩm định dự án, đấu thầu, giải ngân vốn, quyết toán dự án.

Các khái niệm này giúp hệ thống hóa cơ sở lý luận và làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đầu tư XDCB.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp số liệu thứ cấp và sơ cấp. Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo quản lý đầu tư XDCB của huyện Đồng Hỷ, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Đầu tư công (2014), Luật Xây dựng (2014), Luật Đấu thầu (2013), Nghị định 42/2017 về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, cùng các báo cáo tổng kết giai đoạn 2015-2018.

Số liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát điều tra với mẫu gồm 121 người, trong đó 90 chủ đầu tư, nhà thầu và 31 cán bộ chuyên viên các phòng ban liên quan. Phương pháp lấy mẫu thuận tiện được áp dụng do giới hạn về thời gian và kinh phí. Phiếu điều tra sử dụng thang đo Likert 5 mức độ để đánh giá các yếu tố quản lý.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp thống kê mô tả, so sánh và phân tích định tính qua phần mềm Excel. Các chỉ tiêu nghiên cứu bao gồm tốc độ gia tăng số dự án, tỷ lệ gia tăng vốn đầu tư, công tác thẩm định dự án, lựa chọn nhà thầu, đền bù giải phóng mặt bằng, giải ngân vốn và quyết toán dự án.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng và vốn đầu tư XDCB: Giai đoạn 2015-2018, số dự án XDCB sử dụng vốn ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Đồng Hỷ tăng từ 45 dự án năm 2015 lên 154 dự án năm 2018, tương ứng mức tăng 242%. Vốn đầu tư cũng tăng từ 84.837 triệu đồng năm 2015 lên 113.791 triệu đồng năm 2018, tăng 34,1%.

  2. Công tác quy hoạch và phân bổ vốn: Đánh giá từ khảo sát cho thấy công tác quy hoạch phù hợp mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội đạt điểm trung bình 3,77/5, công tác phân bổ vốn kịp thời, đúng tiến độ đạt 3,89/5. Tuy nhiên, khoảng 11% ý kiến không đồng thuận, phản ánh tồn tại trong việc thực hiện quy hoạch và phân bổ vốn.

  3. Thẩm định dự án đầu tư: 100% dự án được thẩm định trước khi phê duyệt, với mức độ chính xác và tuân thủ quy định được đánh giá ở mức khá (3,67/5). Tuy nhiên, còn tồn tại các hồ sơ thiết kế chưa sát thực tế, ảnh hưởng đến tiến độ và chất lượng dự án.

  4. Giải ngân vốn và quyết toán dự án: Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư xây dựng cơ bản đạt khoảng 69,2% kế hoạch năm 2018, trong đó một số nguồn vốn như ngân sách tỉnh cân đối phần huyện quản lý đạt trên 96%. Tỷ lệ dự án quyết toán được thẩm tra đạt khoảng 85%, tuy nhiên vẫn còn tồn tại chậm trễ trong công tác quyết toán.

Thảo luận kết quả

Sự tăng trưởng mạnh mẽ về số lượng dự án và vốn đầu tư phản ánh sự quan tâm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng của huyện Đồng Hỷ. Tuy nhiên, hiệu quả quản lý chưa đồng đều do nhiều nguyên nhân. Công tác quy hoạch và phân bổ vốn còn thiếu đồng bộ, dẫn đến một số dự án đầu tư chưa phù hợp với định hướng phát triển hoặc bị chậm tiến độ.

Việc thẩm định dự án chưa thực sự sát với thực tế, hồ sơ thiết kế còn nhiều sai sót, ảnh hưởng đến chất lượng công trình và tiến độ thi công. Tỷ lệ giải ngân vốn tuy cao ở một số nguồn nhưng vẫn còn chậm ở các dự án khác, gây ảnh hưởng đến tiến độ chung. Công tác quyết toán còn chậm trễ, làm giảm hiệu quả sử dụng vốn và khó khăn trong kiểm soát tài chính.

So sánh với kinh nghiệm của các địa phương như thành phố Bắc Ninh và huyện Võ Nhai, các yếu tố như sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan quản lý, nâng cao năng lực cán bộ và cải cách thủ tục hành chính là những điểm mạnh cần học tập. Kết quả nghiên cứu cho thấy cần thiết phải hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao năng lực quản lý và tăng cường giám sát để nâng cao hiệu quả đầu tư XDCB.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và cơ chế chính sách: Cần rà soát, bổ sung và đồng bộ các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý đầu tư XDCB, đảm bảo tính ổn định và phù hợp với thực tiễn địa phương. Thời gian thực hiện: 1-2 năm; chủ thể: UBND tỉnh, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

  2. Nâng cao năng lực và phẩm chất cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý đầu tư xây dựng cơ bản, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát đạo đức công vụ. Thời gian: liên tục hàng năm; chủ thể: UBND huyện, các phòng ban chuyên môn.

  3. Cải thiện công tác quy hoạch và phân bổ vốn: Đảm bảo quy hoạch đầu tư phù hợp với định hướng phát triển kinh tế - xã hội, phân bổ vốn kịp thời, tập trung vào các dự án trọng điểm, tránh dàn trải. Thời gian: 1 năm; chủ thể: Ban Quản lý dự án, Phòng Kinh tế - Hạ tầng.

  4. Tăng cường công tác thẩm định, giám sát và quyết toán dự án: Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án, nâng cao chất lượng thẩm định hồ sơ, đẩy nhanh tiến độ giải ngân và quyết toán, xử lý nghiêm các vi phạm. Thời gian: 1-3 năm; chủ thể: UBND huyện, Kho bạc Nhà nước, Thanh tra huyện.

  5. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền và nâng cao ý thức các đơn vị sử dụng vốn: Tuyên truyền về trách nhiệm sử dụng vốn công, gắn kết lợi ích và trách nhiệm trong quản lý đầu tư XDCB. Thời gian: liên tục; chủ thể: UBND huyện, các xã, thị trấn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng cơ bản: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, các nhân tố ảnh hưởng và giải pháp quản lý hiệu quả vốn đầu tư công.

  2. Chủ đầu tư và nhà thầu thi công các dự án xây dựng: Cung cấp thông tin về các quy định, quy trình thẩm định, đấu thầu và giám sát thi công nhằm nâng cao chất lượng công trình.

  3. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý cấp tỉnh, huyện: Hỗ trợ xây dựng chính sách, cải cách thủ tục hành chính và nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công.

  4. Các nhà nghiên cứu, sinh viên ngành quản lý kinh tế, xây dựng và quản lý dự án: Là tài liệu tham khảo khoa học về quản lý đầu tư xây dựng cơ bản trong bối cảnh địa phương miền núi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư xây dựng cơ bản là gì?
    Quản lý đầu tư XDCB là quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực hiện và kiểm tra các dự án xây dựng nhằm đảm bảo hoàn thành mục tiêu về thời gian, chất lượng và hiệu quả kinh tế - xã hội. Ví dụ, quản lý tốt giúp dự án hoàn thành đúng tiến độ và tiết kiệm chi phí.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý đầu tư XDCB?
    Bao gồm điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách pháp luật, năng lực cán bộ quản lý, tổ chức bộ máy, trang thiết bị kỹ thuật và ý thức của các đơn vị sử dụng vốn. Ví dụ, năng lực cán bộ yếu kém có thể dẫn đến sai sót trong thẩm định dự án.

  3. Tại sao công tác thẩm định dự án lại quan trọng?
    Thẩm định giúp đánh giá tính khả thi, hiệu quả và hợp lý của dự án trước khi phê duyệt, tránh đầu tư sai mục tiêu hoặc lãng phí vốn. Ví dụ, dự án không được thẩm định kỹ có thể dẫn đến chi phí phát sinh lớn.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả giải ngân vốn đầu tư?
    Cần phân bổ vốn kịp thời, giám sát chặt chẽ tiến độ thi công, xử lý nhanh các vướng mắc và tăng cường phối hợp giữa các bên liên quan. Ví dụ, huyện Võ Nhai đạt tỷ lệ giải ngân trên 96% nhờ quản lý chặt chẽ.

  5. Giải pháp nào giúp giảm thất thoát và lãng phí vốn đầu tư?
    Hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, minh bạch trong đấu thầu, tăng cường thanh tra kiểm tra và nâng cao ý thức trách nhiệm của các đơn vị sử dụng vốn. Ví dụ, áp dụng đấu thầu rộng rãi giúp tiết kiệm chi phí và nâng cao chất lượng công trình.

Kết luận

  • Đầu tư xây dựng cơ bản tại huyện Đồng Hỷ tăng trưởng mạnh về số lượng dự án và vốn đầu tư trong giai đoạn 2015-2018, góp phần phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Công tác quản lý đầu tư XDCB còn nhiều hạn chế như quy hoạch chưa đồng bộ, thẩm định dự án chưa sát thực tế, giải ngân và quyết toán chậm trễ.
  • Các nhân tố ảnh hưởng gồm điều kiện kinh tế, chính sách pháp luật, năng lực cán bộ, tổ chức bộ máy và ý thức các đơn vị sử dụng vốn.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, cải thiện quy hoạch và phân bổ vốn, tăng cường giám sát và tuyên truyền nâng cao ý thức.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà quản lý, chủ đầu tư và các cơ quan hoạch định chính sách trong việc nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư xây dựng cơ bản.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý địa phương cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi và thời gian để đánh giá hiệu quả quản lý đầu tư XDCB trong các giai đoạn tiếp theo.