## Tổng quan nghiên cứu

Gian lận trong kỳ thi Trung học Phổ thông Quốc gia năm 2018 tại Việt Nam đã trở thành một vấn đề nghiêm trọng, gây bức xúc trong dư luận xã hội và ảnh hưởng tiêu cực đến niềm tin về tính công bằng, minh bạch của kỳ thi. Theo báo cáo, có 11 cán bộ giáo dục bị xử lý kỷ luật và bắt giam, cùng với 151 học sinh bị xử lý tại các tỉnh Hà Giang, Sơn La, Hòa Bình và Lạng Sơn. Sự việc này đặt ra nhiều câu hỏi về chất lượng giáo dục, đạo đức xã hội và tương lai của thế hệ trẻ. Mục tiêu nghiên cứu nhằm tìm hiểu nhận thức, thái độ, niềm tin và đánh giá của sinh viên đại học về hiện tượng gian lận trong kỳ thi này, từ đó đề xuất các giải pháp hạn chế tiêu cực trong các kỳ thi tuyển sinh đại học tiếp theo. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào sinh viên năm nhất và năm hai tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền cùng Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, trong khoảng thời gian từ tháng 10/2019 đến tháng 8/2020. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp dữ liệu thực tiễn cho các nhà quản lý giáo dục và các nhà khoa học nhằm nâng cao hiệu quả công tác phòng chống gian lận thi cử, góp phần xây dựng nền giáo dục công bằng và minh bạch.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng ba lý thuyết xã hội học chính để phân tích hiện tượng gian lận trong thi cử:

- **Lý thuyết dư luận xã hội**: Dư luận xã hội được hiểu là tập hợp các luồng ý kiến của cá nhân về các vấn đề xã hội có tính thời sự, phản ánh nhận thức, thái độ và niềm tin của cộng đồng. Lý thuyết này giúp phân tích cách thức dư luận sinh viên hình thành và ảnh hưởng đến hành vi gian lận.

- **Lý thuyết lệch chuẩn (Anomie/Deviance)**: Giải thích hành vi gian lận như một dạng lệch chuẩn xã hội, xuất phát từ áp lực xã hội và sự mất cân bằng giữa mục tiêu văn hóa và phương tiện đạt được mục tiêu đó. Trong bối cảnh áp lực điểm số và thành tích, sinh viên có thể lựa chọn hành vi gian lận như một cách ứng xử lệch chuẩn.

- **Thuyết hệ thống xã hội của T. Parsons**: Xem xã hội như một hệ thống phức hợp với các tiểu hệ thống kinh tế, chính trị, cộng đồng xã hội và văn hóa. Hành vi gian lận được phân tích dưới góc độ vai trò và địa vị xã hội, trong đó cá nhân và gia đình sử dụng các mối quan hệ xã hội để đạt được mục tiêu trong kỳ thi.

Các khái niệm chính bao gồm: nhận thức, niềm tin, thái độ, gian lận trong thi cử, dư luận xã hội, lệch chuẩn xã hội.

### Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp định lượng và định tính:

- **Nguồn dữ liệu**: Thu thập từ 300 sinh viên năm nhất và năm hai tại Học viện Báo chí và Tuyên truyền (150 sinh viên) và Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (150 sinh viên).

- **Phương pháp chọn mẫu**: Mẫu thuận tiện dựa trên vị trí ngồi trong lớp học và trưng cầu ý kiến qua bảng hỏi trực tuyến.

- **Công cụ thu thập dữ liệu**: Bảng hỏi bán cấu trúc và phỏng vấn sâu (16 ca phỏng vấn sâu).

- **Phương pháp phân tích**: Phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích nội dung phỏng vấn sâu để làm rõ nhận thức, thái độ và niềm tin của sinh viên về gian lận trong thi cử.

- **Timeline nghiên cứu**: Từ tháng 10/2019 đến tháng 8/2020, bao gồm giai đoạn xây dựng công cụ, thu thập dữ liệu, phân tích và báo cáo kết quả.

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Mức độ nhận thức về gian lận**: Khoảng 84,6% sinh viên cho biết hiện tượng gian lận trong kỳ thi THPT Quốc gia 2018 diễn ra phổ biến dưới nhiều hình thức như nhìn bài, trao đổi bài, giám thị làm ngơ. Tỷ lệ sinh viên nhận thức gian lận là vấn đề nghiêm trọng chiếm khoảng 70%.

- **Niềm tin về tính minh bạch của kỳ thi**: Chỉ khoảng 40% sinh viên tin tưởng vào tính minh bạch của kỳ thi, trong khi hơn 50% nghi ngờ về sự công bằng do các vụ gian lận bị phanh phui.

- **Thái độ đối với hành vi gian lận**: Hơn 60% sinh viên phản đối hành vi gian lận, tuy nhiên có khoảng 20% cho rằng áp lực điểm số và môi trường cạnh tranh khiến một số thí sinh buộc phải gian lận.

- **Ảnh hưởng của truyền thông đại chúng**: Truyền thông đại chúng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhận thức và thái độ của sinh viên, với hơn 70% sinh viên cho biết họ theo dõi các thông tin về gian lận qua các phương tiện truyền thông.

### Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy gian lận thi cử là một hiện tượng phổ biến và phức tạp, chịu ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố xã hội và cá nhân. Áp lực từ gia đình, xã hội và môi trường học tập tạo ra động lực cho hành vi lệch chuẩn. So với các nghiên cứu quốc tế, tỷ lệ nhận thức và thái độ phản đối gian lận của sinh viên Việt Nam tương đồng, nhưng niềm tin vào tính minh bạch của kỳ thi thấp hơn, phản ánh sự mất lòng tin do các vụ việc gian lận nghiêm trọng. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ nhận thức, niềm tin và thái độ của sinh viên, cũng như bảng so sánh mức độ ảnh hưởng của truyền thông đại chúng.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Tăng cường giáo dục đạo đức và ý thức công dân**: Triển khai các chương trình giáo dục về đạo đức học đường và ý thức công dân trong nhà trường, nhằm nâng cao nhận thức và thái độ phản đối gian lận, hướng tới giảm tỷ lệ hành vi lệch chuẩn trong vòng 2 năm tới, do Bộ Giáo dục và Đào tạo phối hợp với các trường đại học thực hiện.

- **Cải tiến quy trình tổ chức và giám sát kỳ thi**: Áp dụng công nghệ giám sát hiện đại, tăng cường đào tạo và kiểm tra năng lực giám thị, đảm bảo tính minh bạch và công bằng trong kỳ thi, giảm thiểu gian lận ít nhất 30% trong 3 năm tới, do các cơ quan quản lý giáo dục chủ trì.

- **Tăng cường vai trò truyền thông và dư luận xã hội**: Phát huy vai trò của truyền thông đại chúng trong việc tuyên truyền, cảnh báo và giám sát các hành vi gian lận, đồng thời tạo diễn đàn đối thoại công khai để nâng cao nhận thức xã hội, thực hiện liên tục và thường xuyên.

- **Hỗ trợ tâm lý và giảm áp lực cho học sinh, sinh viên**: Xây dựng các chương trình tư vấn tâm lý, hỗ trợ học sinh, sinh viên trong việc quản lý áp lực học tập và thi cử, nhằm giảm thiểu nguyên nhân dẫn đến gian lận, triển khai trong các trường học và đại học trong vòng 1-2 năm tới.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Nhà quản lý giáo dục**: Có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách, quy định và biện pháp phòng chống gian lận thi cử hiệu quả hơn.

- **Giảng viên và cán bộ đào tạo**: Hiểu rõ nhận thức và thái độ của sinh viên về gian lận, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy và quản lý học tập phù hợp.

- **Sinh viên và học sinh**: Nâng cao nhận thức về tác hại của gian lận, phát triển thái độ tích cực và ý thức tự giác trong học tập.

- **Nhà nghiên cứu xã hội học và giáo dục**: Tham khảo phương pháp nghiên cứu và kết quả để phát triển các nghiên cứu sâu hơn về hành vi lệch chuẩn trong giáo dục.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Gian lận thi cử phổ biến đến mức nào trong kỳ thi THPT Quốc gia 2018?**  
Khoảng 84,6% sinh viên nhận thấy gian lận diễn ra phổ biến dưới nhiều hình thức như nhìn bài, trao đổi bài và giám thị làm ngơ.

2. **Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hành vi gian lận của thí sinh?**  
Áp lực từ gia đình, xã hội và môi trường học tập là những yếu tố chính thúc đẩy hành vi gian lận.

3. **Truyền thông đại chúng có vai trò gì trong việc hình thành dư luận về gian lận?**  
Truyền thông đại chúng cung cấp thông tin, cảnh báo và tạo diễn đàn thảo luận, ảnh hưởng đến nhận thức và thái độ của sinh viên.

4. **Các giải pháp nào được đề xuất để giảm thiểu gian lận trong thi cử?**  
Bao gồm giáo dục đạo đức, cải tiến quy trình tổ chức thi, tăng cường giám sát và hỗ trợ tâm lý cho học sinh, sinh viên.

5. **Tại sao niềm tin vào tính minh bạch của kỳ thi lại thấp?**  
Do các vụ gian lận nghiêm trọng bị phanh phui, làm giảm lòng tin của xã hội và người học vào công bằng của kỳ thi.

## Kết luận

- Gian lận trong kỳ thi THPT Quốc gia 2018 là hiện tượng phổ biến, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin xã hội và chất lượng giáo dục.  
- Nhận thức, niềm tin và thái độ của sinh viên phản ánh sự quan tâm sâu sắc đến vấn đề này, đồng thời cho thấy sự mất lòng tin vào tính minh bạch của kỳ thi.  
- Nghiên cứu đã vận dụng thành công các lý thuyết xã hội học để phân tích hiện tượng gian lận, góp phần hoàn thiện cơ sở lý thuyết trong lĩnh vực dư luận xã hội tại Việt Nam.  
- Các giải pháp đề xuất tập trung vào giáo dục đạo đức, cải tiến quy trình thi, tăng cường truyền thông và hỗ trợ tâm lý nhằm giảm thiểu gian lận hiệu quả.  
- Tiếp tục nghiên cứu và giám sát là cần thiết để đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong các kỳ thi tương lai, đồng thời nâng cao chất lượng giáo dục quốc gia.

**Hành động tiếp theo**: Các nhà quản lý giáo dục và các trường đại học cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường nghiên cứu sâu hơn về hành vi gian lận và dư luận xã hội để xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, công bằng.