Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2016-2020, công tác giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo về đất đai tại huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn đã trở thành một vấn đề cấp thiết trong quản lý nhà nước về đất đai. Theo thống kê của Thanh tra Nhà nước, hàng năm có khoảng 10 vạn vụ việc khiếu kiện liên quan đến đất đai trên toàn quốc, chiếm tới 70% tổng số vụ việc khiếu kiện của công dân. Tại Cao Lộc, từ năm 2016 đến 2020, số lượng đơn khiếu nại, tố cáo về đất đai có xu hướng giảm nhưng vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác giải quyết. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng khiếu nại, tố cáo về đất đai trên địa bàn huyện, phân tích kết quả giải quyết và đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này. Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2020, với phạm vi địa lý tại huyện Cao Lộc, tỉnh Lạng Sơn – một địa phương có vị trí địa lý đặc biệt, giáp biên giới Trung Quốc, có diện tích tự nhiên 63.427 ha và dân số khoảng 78.121 người. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ góp phần hoàn thiện công tác quản lý đất đai mà còn giúp ổn định an ninh chính trị, trật tự xã hội, đồng thời nâng cao quyền lợi hợp pháp của người dân trong lĩnh vực đất đai.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước về khiếu nại, tố cáo, đặc biệt trong lĩnh vực đất đai. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  • Lý thuyết về quyền khiếu nại và tố cáo: Được quy định trong Luật Khiếu nại năm 2011 và Luật Tố cáo năm 2011, giải thích quyền và nghĩa vụ của công dân trong việc khiếu nại, tố cáo các quyết định hành chính, hành vi hành chính sai phạm, đặc biệt trong quản lý đất đai.
  • Mô hình quản lý giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai: Dựa trên Luật Đất đai năm 2013 và các văn bản pháp luật liên quan, mô hình này bao gồm quy trình tiếp nhận, thụ lý, xác minh, đối thoại, ra quyết định và xử lý khiếu nại, tố cáo.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: khiếu nại về đất đai, tố cáo về đất đai, thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo, quyền sử dụng đất, giải quyết tranh chấp đất đai, bồi thường, hỗ trợ và tái định cư.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm các văn bản pháp luật, báo cáo công tác tiếp dân, xử lý đơn thư khiếu nại, tố cáo của huyện Cao Lộc từ năm 2016 đến 2020; các tài liệu, hồ sơ giải quyết khiếu nại, tố cáo trong lĩnh vực đất đai; báo cáo của các cơ quan chức năng tỉnh Lạng Sơn.
  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin qua 80 phiếu điều tra hộ gia đình, cá nhân có liên quan đến khiếu nại, tố cáo về đất đai và 40 phiếu khảo sát cán bộ, công chức ngành thanh tra và tài nguyên môi trường huyện Cao Lộc. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện cho các nhóm đối tượng nghiên cứu.
  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Excel và Word để thống kê, phân loại, tổng hợp số liệu. Các số liệu được trình bày dưới dạng bảng biểu và biểu đồ minh họa nhằm làm rõ các kết quả nghiên cứu.
  • Timeline nghiên cứu: Thời gian thu thập và phân tích dữ liệu từ tháng 5/2020 đến tháng 5/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình khiếu nại, tố cáo về đất đai: Trong giai đoạn 2016-2020, huyện Cao Lộc tiếp nhận tổng cộng 153 đơn thư khiếu nại, tố cáo về đất đai, trong đó 136 đơn thuộc thẩm quyền giải quyết. Tỷ lệ giải quyết đạt 88,4%, với 5% số vụ khiếu nại được xác định là đúng, 7% có đúng có sai, và 88% là sai. Tố cáo đúng chiếm 4%, có đúng có sai 11%, sai 84%. Qua giải quyết, đã kiến nghị bồi thường 880 m² đất và chi trả gần 1 triệu đồng cho công dân.

  2. Hiện trạng sử dụng đất: Tổng diện tích đất tự nhiên là 61.908,78 ha, trong đó đất nông nghiệp chiếm 92,67%, đất phi nông nghiệp 5,9%, đất chưa sử dụng 1,43%. Diện tích đất nông nghiệp tăng nhẹ so với năm 2018, trong khi đất phi nông nghiệp giảm 133,16 ha, đất chưa sử dụng giảm 1.855,36 ha.

  3. Quản lý đất đai và giải quyết đơn thư: Công tác đăng ký, cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã được triển khai tại 22/22 xã, thị trấn với hơn 125.000 thửa đất được cấp giấy chứng nhận. Tuy nhiên, công tác chỉnh lý biến động đất đai còn chậm, với 335 hồ sơ chỉnh lý trong năm 2019. Việc giao đất, thu hồi đất và chuyển mục đích sử dụng đất được thực hiện theo quy định, với 292.503,03 m² đất thu hồi trong năm 2019.

  4. Nguyên nhân tồn tại: Hệ thống văn bản pháp luật chưa hoàn thiện, thiếu sự thống nhất; lực lượng cán bộ giải quyết khiếu nại, tố cáo còn thiếu và yếu về chuyên môn; một số vụ việc kéo dài do chưa được giải quyết thấu tình, đạt lý; công tác tiếp dân và tuyên truyền pháp luật chưa đồng bộ.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai tại huyện Cao Lộc đã đạt được những kết quả tích cực với tỷ lệ giải quyết trên 88%, góp phần ổn định tình hình an ninh chính trị và trật tự xã hội địa phương. Tuy nhiên, tỷ lệ khiếu nại, tố cáo đúng còn thấp, phản ánh sự phức tạp và khó khăn trong việc xác minh, xử lý các vụ việc. So sánh với các tỉnh như Yên Bái, Điện Biên, Sơn La, Cao Lộc có kết quả tương đồng về tỷ lệ giải quyết và các vấn đề tồn tại chung như chậm trễ trong xử lý hồ sơ, thiếu cán bộ chuyên môn. Việc giảm 35% số đơn khiếu nại, tố cáo so với giai đoạn trước cũng cho thấy sự cải thiện trong quản lý đất đai. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện số lượng đơn thư theo năm và tỷ lệ giải quyết, bảng phân loại các loại đất và biến động diện tích đất đai qua các năm để minh họa rõ nét hơn về thực trạng và xu hướng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật: Rà soát, bổ sung và thống nhất các quy định pháp luật liên quan đến khiếu nại, tố cáo về đất đai nhằm tạo cơ sở pháp lý rõ ràng, minh bạch cho công tác giải quyết. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Sở Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các cơ quan chức năng chủ trì.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ giải quyết khiếu nại, tố cáo: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, kỹ năng xử lý vụ việc cho cán bộ thanh tra, tài nguyên môi trường huyện. Mục tiêu tăng tỷ lệ giải quyết đúng hạn lên trên 95% trong vòng 3 năm. Chủ thể thực hiện là UBND huyện và các cơ quan liên quan.

  3. Tăng cường công tác tiếp dân và tuyên truyền pháp luật: Đẩy mạnh tuyên truyền, phổ biến các quy định về đất đai, quyền và nghĩa vụ khiếu nại, tố cáo đến người dân qua các kênh truyền thông, hội nghị, tập huấn. Mục tiêu nâng cao nhận thức pháp luật cho 90% dân cư trong huyện trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện là Phòng Tài nguyên và Môi trường, Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể xã hội.

  4. Xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu và số hóa hồ sơ: Đẩy nhanh tiến độ số hóa hồ sơ địa chính, biến động đất đai để nâng cao hiệu quả quản lý, tra cứu và xử lý đơn thư. Mục tiêu hoàn thành số hóa 100% hồ sơ trong 3 năm. Chủ thể thực hiện là Văn phòng Đăng ký quyền sử dụng đất huyện phối hợp với Sở Tài nguyên và Môi trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, pháp luật và thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý.

  2. Nhà nghiên cứu, học giả trong lĩnh vực quản lý đất đai và pháp luật hành chính: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phân tích chuyên sâu về các vấn đề pháp lý và quản lý trong lĩnh vực đất đai.

  3. Công dân và tổ chức có liên quan đến đất đai: Hướng dẫn trình tự, thủ tục khiếu nại, tố cáo, giúp bảo vệ quyền lợi hợp pháp và hiểu rõ hơn về quyền và nghĩa vụ của mình.

  4. Các cơ quan thanh tra, kiểm tra và tư pháp: Là tài liệu tham khảo để nâng cao chất lượng công tác thanh tra, kiểm tra và giải quyết các vụ việc liên quan đến đất đai.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công dân khiếu nại, tố cáo về đất đai cần chuẩn bị những gì?
    Cần chuẩn bị đơn khiếu nại, tố cáo có nội dung rõ ràng, chứng cứ liên quan và tuân thủ trình tự theo quy định pháp luật. Ví dụ, đơn phải ghi rõ ngày tháng, họ tên, địa chỉ và nội dung khiếu nại, tố cáo.

  2. Thời hạn giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai là bao lâu?
    Thời hạn giải quyết khiếu nại lần đầu không quá 30 ngày, có thể kéo dài tối đa 45 ngày với vụ việc phức tạp. Thời hạn giải quyết tố cáo là 60 ngày, có thể gia hạn tối đa 30 ngày nếu cần thiết.

  3. Ai có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai?
    Thẩm quyền được phân cấp từ cấp xã, huyện đến cấp tỉnh, bộ ngành tùy theo tính chất và mức độ vụ việc. Ví dụ, Chủ tịch UBND cấp xã giải quyết khiếu nại lần đầu đối với quyết định hành chính của mình.

  4. Người dân có thể khiếu nại, tố cáo nhiều lần không?
    Có thể, nhưng phải có căn cứ mới và tuân thủ quy định về thời hạn khiếu nại, tố cáo. Việc khiếu nại, tố cáo sai sự thật có thể bị xử lý theo pháp luật.

  5. Giải pháp nào giúp giảm thiểu khiếu nại, tố cáo về đất đai?
    Tăng cường tuyên truyền pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện hệ thống pháp luật và đẩy mạnh đối thoại giữa cơ quan nhà nước và người dân là những giải pháp hiệu quả.

Kết luận

  • Công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai tại huyện Cao Lộc giai đoạn 2016-2020 đã đạt tỷ lệ giải quyết trên 88%, góp phần ổn định xã hội và bảo vệ quyền lợi người dân.
  • Hệ thống pháp luật và năng lực cán bộ còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả giải quyết các vụ việc.
  • Diện tích đất nông nghiệp chiếm đa số, với sự biến động diện tích đất phi nông nghiệp và đất chưa sử dụng trong giai đoạn nghiên cứu.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường tuyên truyền và số hóa hồ sơ nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo.
  • Nghiên cứu mở ra hướng đi cho các bước tiếp theo trong việc cải thiện quản lý đất đai và giải quyết tranh chấp, góp phần phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Call to action: Các cơ quan quản lý, cán bộ chuyên môn và người dân nên phối hợp chặt chẽ, áp dụng các giải pháp đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo về đất đai, đảm bảo quyền lợi hợp pháp và phát triển bền vững huyện Cao Lộc.