## Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế mạnh mẽ, nhu cầu sử dụng năng lượng tại Việt Nam tăng khoảng 17% mỗi năm, dẫn đến tình trạng thiếu hụt điện năng nghiêm trọng. Năm 2008, nước ta thiếu hụt khoảng 8,6 tỉ Kwh điện, buộc phải nhập khẩu điện từ Trung Quốc. Dự án thủy điện Đăkre, với công suất 60 MW và sản lượng điện trung bình 222,2 triệu Kwh/năm, được xây dựng trên sông Trà Khúc, tỉnh Quảng Ngãi nhằm đáp ứng nhu cầu điện năng ngày càng tăng và góp phần phát triển kinh tế địa phương. Mục tiêu nghiên cứu là phân tích lợi ích và chi phí của dự án từ các quan điểm tài chính, kinh tế và xã hội, đồng thời đánh giá tính khả thi và tác động của dự án trong vòng đời 40 năm (2010-2050). Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các cơ quan quản lý, chủ đầu tư và các bên liên quan ra quyết định đầu tư hiệu quả, đồng thời đề xuất các chính sách bù đắp thiệt hại cho người dân vùng dự án.

## Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

### Khung lý thuyết áp dụng

- **Chu trình phát triển dự án**: Bao gồm các giai đoạn chuẩn bị, đầu tư xây dựng và vận hành quản lý.
- **Quan điểm phân tích dự án**: Phân tích theo quan điểm tổng đầu tư (ngân hàng), chủ đầu tư, cơ quan ngân sách và nền kinh tế quốc gia.
- **Phân tích chi phí - lợi ích (Cost-Benefit Analysis)**: Đánh giá hiệu quả tài chính và kinh tế dựa trên các chỉ số NPV (Net Present Value), IRR (Internal Rate of Return), và B/C (Benefit-Cost ratio).
- **Phân tích rủi ro**: Sử dụng phân tích độ nhạy, phân tích tình huống và mô phỏng Monte Carlo để đánh giá tác động của các biến số như lạm phát, giá điện, sản lượng điện và vốn đầu tư.
- **Phân tích xã hội**: Xác định ai được lợi, ai chịu thiệt từ dự án, bao gồm các tác động ngoại tác tích cực và tiêu cực.

### Phương pháp nghiên cứu

- **Nguồn dữ liệu**: Số liệu kỹ thuật, tài chính, kinh tế và xã hội thu thập từ Công ty cổ phần tư vấn xây dựng Điện 3, Công ty cổ phần đầu tư xây dựng Thiên Tân, các báo cáo ngành điện và các văn bản pháp luật liên quan.
- **Phương pháp phân tích**:
  - Phân tích tài chính sử dụng phương pháp dòng tiền chiết khấu với các chỉ số NPV, IRR, B/C, và DSCR (Debt-Service Coverage Ratio).
  - Phân tích kinh tế dựa trên hệ số chuyển đổi giá tài chính sang giá kinh tế, điều chỉnh các biến dạng thị trường như thuế, trợ cấp, phí thưởng ngoại hối.
  - Phân tích xã hội dựa trên phân tích phân phối lợi ích và chi phí giữa các nhóm đối tượng liên quan.
  - Phân tích rủi ro bằng các kỹ thuật độ nhạy và mô phỏng Monte Carlo.
- **Timeline nghiên cứu**: Phân tích dự án trong vòng đời 43 năm, gồm 3 năm xây dựng (2010-2012) và 40 năm vận hành (2013-2052).

## Kết quả nghiên cứu và thảo luận

### Những phát hiện chính

- **Hiệu quả tài chính**: Theo quan điểm tổng đầu tư, dự án có NPV = 133,654 tỉ đồng, IRR thực = 6,95%, B/C = 1,10; theo quan điểm chủ đầu tư, NPV = 130,960 tỉ đồng, IRR thực = 8,18%, B/C = 1,30, cho thấy dự án khả thi về mặt tài chính.
- **Hiệu quả kinh tế**: NPV kinh tế đạt 735,160 tỉ đồng, IRR thực 13,79%, B/C = 1,56, chứng tỏ dự án mang lại lợi ích kinh tế lớn cho nền kinh tế quốc gia.
- **Phân phối lợi ích và chi phí xã hội**: Chính phủ hưởng lợi 127,772 tỉ đồng từ thuế và phí, đơn vị mua điện hưởng lợi 694,333 tỉ đồng do giá điện thấp hơn mức sẵn lòng chi trả, đơn vị xây dựng và vận hành hưởng lợi 41,353 tỉ đồng, trong khi người dân vùng dự án chịu thiệt hại 15,643 tỉ đồng do chi phí đền bù thấp hơn thiệt hại thực tế.
- **Phân tích rủi ro**: Dự án nhạy cảm với biến động lạm phát USD và giá bán điện; lạm phát VNĐ tăng làm tăng NPV của chủ đầu tư nhưng giảm NPV tổng đầu tư; sản lượng điện và vốn đầu tư biến động ±10% ảnh hưởng đáng kể đến các chỉ số tài chính.

### Thảo luận kết quả

Kết quả tài chính và kinh tế cho thấy dự án thủy điện Đăkre có tính khả thi cao, phù hợp với chiến lược phát triển năng lượng quốc gia và góp phần giảm nhập khẩu điện. Phân tích xã hội làm rõ sự phân phối không đồng đều lợi ích, trong đó người dân vùng dự án chịu thiệt hại đáng kể, cần có chính sách bù đắp hợp lý. So sánh với các nghiên cứu tương tự, dự án có hiệu quả vượt trội nhờ tận dụng tiềm năng thủy điện và cơ cấu vốn hợp lý. Biểu đồ ngân lưu tài chính và kinh tế minh họa rõ dòng tiền âm trong giai đoạn xây dựng và dương trong vận hành, với các biến động do thay thế thiết bị và trả nợ vay. Phân tích rủi ro giúp nhận diện các yếu tố ảnh hưởng lớn, từ đó đề xuất các biện pháp giảm thiểu rủi ro tài chính và vận hành.

## Đề xuất và khuyến nghị

- **Bù đắp thiệt hại cho người dân vùng dự án**: Chính phủ và chủ đầu tư cần phối hợp chi trả khoản bù đắp 15,643 tỉ đồng nhằm đảm bảo công bằng xã hội, thực hiện trong giai đoạn đầu vận hành dự án.
- **Điều chỉnh cơ cấu vốn và thời gian trả nợ**: Tăng vốn chủ sở hữu lên 35%, giảm tỷ lệ vay nợ xuống 65%, đồng thời kéo dài thời gian trả nợ vay lên 12 năm để nâng cao hệ số an toàn trả nợ (DSCR ≥ 1,2).
- **Tăng cường quản lý môi trường và tái định cư**: Xây dựng kế hoạch bảo vệ rừng, giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và hỗ trợ ổn định đời sống người dân tái định cư trong vòng 3 năm đầu vận hành.
- **Giám sát và điều chỉnh giá bán điện**: Theo dõi biến động thị trường và điều chỉnh giá điện phù hợp nhằm đảm bảo lợi ích tài chính cho dự án và người tiêu dùng, thực hiện định kỳ hàng năm.
- **Phát triển hạ tầng và dịch vụ phụ trợ**: Đầu tư xây dựng đường giao thông, phát triển du lịch và nghề nuôi trồng thủy sản quanh hồ chứa trong vòng 5 năm để tăng giá trị kinh tế xã hội của dự án.

## Đối tượng nên tham khảo luận văn

- **Chủ đầu tư và nhà tài trợ**: Đánh giá tính khả thi tài chính, rủi ro và hiệu quả đầu tư để quyết định và quản lý dự án hiệu quả.
- **Cơ quan quản lý nhà nước**: Xây dựng chính sách hỗ trợ, điều chỉnh giá điện, bù đắp thiệt hại xã hội và giám sát môi trường.
- **Nhà nghiên cứu và học viên ngành chính sách công, kinh tế năng lượng**: Tham khảo phương pháp phân tích chi phí - lợi ích, phân tích rủi ro và phân tích xã hội trong dự án năng lượng.
- **Cộng đồng và người dân vùng dự án**: Hiểu rõ tác động của dự án đến đời sống, quyền lợi và các chính sách hỗ trợ liên quan.

## Câu hỏi thường gặp

1. **Dự án thủy điện Đăkre có khả thi về mặt tài chính không?**  
   Có, với NPV tài chính khoảng 130-134 tỉ đồng và IRR trên 6,9%, dự án vượt ngưỡng chi phí vốn, đảm bảo sinh lời cho chủ đầu tư và nhà tài trợ.

2. **Dự án có mang lại lợi ích kinh tế cho quốc gia?**  
   Rõ ràng, NPV kinh tế đạt 735 tỉ đồng và IRR kinh tế 13,79%, cho thấy dự án góp phần tăng trưởng kinh tế và an ninh năng lượng.

3. **Ai là nhóm chịu thiệt hại lớn nhất từ dự án?**  
   Người dân vùng dự án chịu thiệt hại khoảng 15,6 tỉ đồng do chi phí đền bù thấp hơn thiệt hại thực tế, cần có chính sách bù đắp.

4. **Các rủi ro chính của dự án là gì?**  
   Rủi ro lớn nhất là biến động lạm phát USD, giá bán điện và sản lượng điện, ảnh hưởng đến dòng tiền và hiệu quả dự án.

5. **Chính sách nào được đề xuất để giảm thiểu tác động tiêu cực?**  
   Bù đắp thiệt hại cho người dân, điều chỉnh cơ cấu vốn, kéo dài thời gian trả nợ, quản lý môi trường và phát triển hạ tầng phụ trợ.

## Kết luận

- Dự án thủy điện Đăkre có tính khả thi cao về mặt tài chính và kinh tế với NPV tài chính trên 130 tỉ đồng và NPV kinh tế trên 735 tỉ đồng.  
- Phân tích xã hội cho thấy sự phân phối lợi ích không đồng đều, người dân vùng dự án chịu thiệt hại cần được bù đắp hợp lý.  
- Rủi ro tài chính chủ yếu đến từ biến động lạm phát USD và giá bán điện, cần có biện pháp quản lý phù hợp.  
- Đề xuất các giải pháp điều chỉnh cơ cấu vốn, kéo dài thời gian trả nợ, tăng cường quản lý môi trường và hỗ trợ người dân.  
- Khuyến nghị các cơ quan quản lý và chủ đầu tư phối hợp chặt chẽ để triển khai dự án hiệu quả, đảm bảo lợi ích kinh tế - xã hội bền vững.

**Hành động tiếp theo**: Triển khai các chính sách bù đắp thiệt hại, điều chỉnh tài chính dự án và giám sát chặt chẽ quá trình xây dựng, vận hành để đảm bảo thành công dự án.