Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh kỷ nguyên số, hành vi mua sắm của thế hệ Z (Gen Z) trở thành tâm điểm nghiên cứu của các nhà tiếp thị, đặc biệt trên các nền tảng thương mại điện tử mới nổi như TikTok Shop. Tại Việt Nam, theo báo cáo của Kepios (2022), tính đến tháng 1/2022, có khoảng 76,95 triệu người dùng mạng xã hội, chiếm 78,1% dân số, trong đó TikTok thu hút gần 40 triệu người dùng trên 18 tuổi. Sự phát triển nhanh chóng của TikTok Shop, ra mắt từ tháng 4/2022, đã tạo ra một môi trường mua sắm tích hợp giữa giải trí và thương mại, thu hút đông đảo người dùng trẻ, đặc biệt là sinh viên Gen Z tại TP. Hồ Chí Minh.

Nghiên cứu này nhằm mục tiêu xác định và phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến ý định mua hàng trên nền tảng TikTok Shop của sinh viên Gen Z tại TP. Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2024. Qua khảo sát 225 mẫu, nghiên cứu tập trung vào các yếu tố như sự tiện lợi, nhận thức về giá cả, chất lượng dịch vụ điện tử, khuyến mãi và uy tín thương hiệu, đồng thời loại trừ yếu tố nguồn tham khảo do không có tác động đáng kể. Kết quả nghiên cứu không chỉ góp phần làm rõ hành vi tiêu dùng của nhóm khách hàng trẻ trên nền tảng thương mại xã hội mà còn cung cấp cơ sở dữ liệu quan trọng giúp doanh nghiệp tối ưu hóa chiến lược tiếp thị trên TikTok Shop.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên bốn lý thuyết chính để giải thích hành vi tiêu dùng của Gen Z trên TikTok Shop:

  • Mô hình Hộp Đen Hành vi Người tiêu dùng (Consumer Behavior Black Box Model): Phân tích các yếu tố môi trường và đặc điểm cá nhân ảnh hưởng đến quyết định mua hàng, tập trung vào quá trình tâm lý bên trong người tiêu dùng.
  • Lý thuyết Hành động Lý trí (Theory of Reasoned Action - TRA): Giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ cá nhân và chuẩn mực xã hội, nhấn mạnh vai trò của niềm tin và áp lực xã hội trong quyết định mua sắm.
  • Lý thuyết Hành vi Kế hoạch (Theory of Planned Behavior - TPB): Mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi cảm nhận, giúp hiểu rõ hơn về khả năng và rào cản trong việc thực hiện hành vi mua hàng.
  • Mô hình Chấp nhận Công nghệ (Technology Acceptance Model - TAM): Tập trung vào nhận thức về tính hữu ích và dễ sử dụng của nền tảng TikTok Shop, ảnh hưởng đến thái độ và ý định sử dụng công nghệ trong mua sắm trực tuyến.

Các khái niệm chính được nghiên cứu bao gồm: sự tiện lợi (Convenience), nhận thức về giá cả (Price Perception), nguồn tham khảo (Source of Reference), chất lượng dịch vụ điện tử (E-Service Quality), khuyến mãi (Promotion), và uy tín thương hiệu (Brand Reputation).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định lượng với mẫu khảo sát gồm 225 sinh viên Gen Z tại TP. Hồ Chí Minh đã từng mua hàng trên TikTok Shop. Phương pháp chọn mẫu là thuận tiện (convenience sampling), đảm bảo đại diện cho nhóm nghiên cứu. Dữ liệu được thu thập qua bảng câu hỏi sử dụng thang đo Likert 5 mức độ, sau đó xử lý bằng phần mềm SPSS 20.0.

Quy trình phân tích bao gồm:

  • Kiểm định độ tin cậy thang đo bằng hệ số Cronbach’s Alpha, tất cả các biến đều đạt trên 0.7, đảm bảo tính nhất quán nội bộ.
  • Phân tích nhân tố khám phá (EFA) để xác định cấu trúc các yếu tố ảnh hưởng.
  • Phân tích hồi quy đa biến để kiểm định các giả thuyết nghiên cứu, đánh giá mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố đến ý định mua hàng.

Thời gian nghiên cứu kéo dài từ tháng 1 đến tháng 3 năm 2024, tập trung vào sinh viên Gen Z tại TP. Hồ Chí Minh, nhằm phản ánh chính xác hành vi tiêu dùng trên nền tảng TikTok Shop trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Sự tiện lợi (Convenience) có ảnh hưởng tích cực và mạnh mẽ đến ý định mua hàng của sinh viên Gen Z trên TikTok Shop với hệ số hồi quy β = 0.35, mức ý nghĩa p < 0.01. Trung bình điểm đánh giá sự tiện lợi là 3.67/5, cho thấy người dùng đánh giá cao khả năng mua sắm nhanh chóng, linh hoạt trên nền tảng.

  2. Nhận thức về giá cả (Price Perception) cũng đóng vai trò quan trọng, với hệ số β = 0.29, p < 0.01. Sinh viên đánh giá giá cả trên TikTok Shop cạnh tranh và phù hợp, điểm trung bình 3.79/5, thúc đẩy quyết định mua hàng nhanh chóng.

  3. Chất lượng dịch vụ điện tử (E-Service Quality) có ảnh hưởng tích cực với β = 0.27, p < 0.01. Người dùng đánh giá cao giao diện thân thiện, quy trình thanh toán dễ dàng và thông tin sản phẩm đầy đủ, điểm trung bình 3.76/5.

  4. Khuyến mãi (Promotion) cũng là yếu tố thúc đẩy ý định mua hàng với β = 0.22, p < 0.05. Các chương trình giảm giá, ưu đãi trong livestream thu hút sự chú ý và kích thích mua sắm, điểm trung bình 3.72/5.

  5. Uy tín thương hiệu (Brand Reputation) có ảnh hưởng tích cực với β = 0.20, p < 0.05. Sinh viên ưu tiên mua hàng từ các thương hiệu có uy tín và nhiều người theo dõi, điểm trung bình 3.81/5.

  6. Nguồn tham khảo (Source of Reference) không có ảnh hưởng đáng kể đến ý định mua hàng (p > 0.05), cho thấy các bình luận và đánh giá trên TikTok Shop chưa thực sự tác động mạnh đến quyết định của Gen Z trong bối cảnh nghiên cứu.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự tiện lợi và nhận thức về giá cả là hai yếu tố hàng đầu ảnh hưởng đến ý định mua hàng của Gen Z trên TikTok Shop, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về hành vi tiêu dùng trực tuyến. Chất lượng dịch vụ điện tử và khuyến mãi cũng đóng vai trò quan trọng, phản ánh nhu cầu trải nghiệm mua sắm liền mạch và hấp dẫn của nhóm khách hàng trẻ.

Việc nguồn tham khảo không có tác động đáng kể có thể do đặc thù của TikTok Shop, nơi mà các yếu tố như trải nghiệm cá nhân và sự tiện lợi được ưu tiên hơn so với đánh giá từ người khác. Điều này cũng phù hợp với đặc điểm của Gen Z, nhóm người tiêu dùng có xu hướng tin tưởng vào trải nghiệm trực tiếp và sự tương tác xã hội trên nền tảng hơn là các nhận xét truyền thống.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện mức độ ảnh hưởng của từng yếu tố (hệ số β) và bảng thống kê điểm trung bình các biến nghiên cứu, giúp minh họa rõ ràng sự khác biệt về mức độ tác động.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường tối ưu trải nghiệm người dùng trên TikTok Shop: Nâng cao tính tiện lợi bằng cách cải thiện giao diện, rút ngắn quy trình thanh toán và đa dạng hóa phương thức thanh toán nhằm tăng điểm đánh giá về sự tiện lợi, hướng đến mục tiêu tăng 15% tỷ lệ chuyển đổi trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý TikTok Shop và các nhà phát triển công nghệ.

  2. Chiến lược giá cạnh tranh và minh bạch: Định giá sản phẩm hợp lý, cung cấp công cụ so sánh giá trực quan để nâng cao nhận thức về giá cả, giúp tăng 10% số lượng đơn hàng trong quý tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Nhà bán hàng và bộ phận marketing TikTok Shop.

  3. Đẩy mạnh các chương trình khuyến mãi sáng tạo: Tổ chức các sự kiện giảm giá, livestream bán hàng với ưu đãi hấp dẫn nhằm kích thích nhu cầu mua sắm, dự kiến tăng 20% doanh thu từ các chương trình khuyến mãi trong vòng 3 tháng. Chủ thể thực hiện: Nhà bán hàng, KOL/KOC và bộ phận marketing.

  4. Xây dựng và duy trì uy tín thương hiệu: Tăng cường quản lý chất lượng sản phẩm, dịch vụ khách hàng và phát triển cộng đồng người dùng trung thành để nâng cao điểm uy tín thương hiệu, hướng tới tăng 15% tỷ lệ khách hàng quay lại trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: Nhà bán hàng và bộ phận chăm sóc khách hàng TikTok Shop.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp và nhà bán hàng trên TikTok Shop: Nghiên cứu cung cấp cái nhìn sâu sắc về hành vi mua sắm của Gen Z, giúp tối ưu hóa chiến lược tiếp thị và phát triển sản phẩm phù hợp với nhóm khách hàng trẻ.

  2. Chuyên gia marketing và quản lý thương hiệu: Tài liệu hữu ích để xây dựng các chiến dịch quảng cáo, khuyến mãi và phát triển thương hiệu trên nền tảng thương mại xã hội, đặc biệt là TikTok Shop.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị Kinh doanh, Thương mại điện tử: Cung cấp cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu thực tiễn về hành vi tiêu dùng trực tuyến của thế hệ Z, hỗ trợ phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các nhà phát triển nền tảng thương mại điện tử: Thông tin về các yếu tố ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng giúp cải tiến giao diện, tính năng và dịch vụ nhằm tăng cường sự hài lòng và giữ chân khách hàng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Yếu tố nào ảnh hưởng mạnh nhất đến ý định mua hàng trên TikTok Shop của Gen Z?
    Sự tiện lợi được xác định là yếu tố có ảnh hưởng mạnh nhất với hệ số hồi quy β = 0.35, cho thấy Gen Z ưu tiên trải nghiệm mua sắm nhanh chóng và dễ dàng.

  2. Tại sao nguồn tham khảo không ảnh hưởng đến ý định mua hàng?
    Có thể do Gen Z tin tưởng vào trải nghiệm cá nhân và sự tương tác trực tiếp trên nền tảng hơn là các đánh giá truyền thống, hoặc do TikTok Shop còn mới nên các bình luận chưa đủ sức thuyết phục.

  3. Làm thế nào để tăng cường nhận thức về giá cả trên TikTok Shop?
    Doanh nghiệp nên cung cấp thông tin giá rõ ràng, minh bạch và các công cụ so sánh giá để giúp người dùng dễ dàng đánh giá và quyết định mua hàng nhanh hơn.

  4. Khuyến mãi có tác động như thế nào đến hành vi mua sắm?
    Khuyến mãi kích thích mua sắm bằng cách tạo ra giá trị gia tăng và cảm giác hứng thú, đặc biệt qua các chương trình livestream và giảm giá hấp dẫn.

  5. Làm sao để nâng cao uy tín thương hiệu trên TikTok Shop?
    Bằng cách đảm bảo chất lượng sản phẩm, dịch vụ khách hàng tốt và xây dựng cộng đồng người dùng trung thành thông qua các hoạt động tương tác và chăm sóc khách hàng chuyên nghiệp.

Kết luận

  • Nghiên cứu xác định sáu yếu tố chính ảnh hưởng đến ý định mua hàng của Gen Z trên TikTok Shop, trong đó sự tiện lợi và nhận thức về giá cả là quan trọng nhất.
  • Nguồn tham khảo không có tác động đáng kể trong bối cảnh nghiên cứu, phản ánh đặc thù hành vi tiêu dùng của Gen Z.
  • Phương pháp nghiên cứu kết hợp lý thuyết hành vi và công nghệ, sử dụng khảo sát với 225 mẫu sinh viên tại TP. Hồ Chí Minh.
  • Kết quả cung cấp cơ sở khoa học cho các doanh nghiệp và nhà quản lý TikTok Shop trong việc xây dựng chiến lược tiếp thị hiệu quả.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao trải nghiệm người dùng, giá cả cạnh tranh, khuyến mãi hấp dẫn và uy tín thương hiệu trong vòng 6-12 tháng tới.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan nên áp dụng các khuyến nghị nghiên cứu để tối ưu hóa chiến lược kinh doanh trên TikTok Shop, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng về các yếu tố ảnh hưởng khác trong tương lai.